Isabella van den Berg Televisie 20 sep 2023, 11:39

Leestijd: 3 minuten

Oudst werkende planetarium in Nederlandse woonkamer nu Werelderfgoed, minister is ‘überfan’

Het eeuwenoude planetarium van Eise Eisinga in het Friese Franeker is sinds gisteren toegevoegd aan de UNESCO Werelderfgoedlijst. Een bijzondere gebeurtenis voor de directeur, maar ook voor demissionair minister en „überfan” Robbert Dijkgraaf.

Directeur Adrie Warmenhoven en demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Robbert Dijkgraaf, die overigens „überfan” van het planetarium is, zijn daarover gisteravond aangeschoven bij Khalid & Sophie.

Khalid & Sophie

„Hij kan het nog steeds niet geloven”, aldus presentator Khalid Kasem. „Er kwam een absolute droom uit voor directeur Adrie Warmenhoven. Het duurde twintig jaar om het voor elkaar te krijgen.”

Als ze dat van tevoren geweten hadden, dan „hadden we het toch gedaan”, lacht Warmenhoven. De eerste zeven jaar van het proces hebben ze gebruikt om Nederland te overtuigen van „onze Erfgoed-waardigheid”.

UNESCO Werelderfgoed

Hoe gaat zo’n proces verder? „De staat kiest je uit en sinds 2010 stonden we op de officiële voorlopige lijst. Vanuit daar werkten we aan ons dossier, wat pas vorig jaar aan UNESCO is overhandigd. We kregen een controlecommissie op bezoek en in juli kwam er een positief advies.”

Khalid & Sophie belde minister Dijkgraaf erover en hij maakte zijn agenda volgens de talkshow leeg om te kunnen aanschuiven. „Hier komt alles samen waar ik enthousiast over word”, aldus Dijkgraaf. „Natuurlijk de wetenschap, maar ook het verbeelden van de wetenschap.”

‘Letterlijk in de woonkamer’

„Waarom heeft deze man dit eind 18e eeuw gebouwd? De wetenschap was niet meer iets wat een paar geleerden met elkaar deden, maar alle mensen konden er onderdeel van zijn. Het grote verhaal van het planetarium is dat iedereen de wereld kan begrijpen”, stelt Dijkgraaf.

„Het is letterlijk in zijn huiskamer gebouwd. Zo komt het dichtbij, het is uniek. Het was in Franeker waar dit voor het eerst op dit niveau gebeurde”, aldus Dijkgraaf.

Eise Eisinga bouwde jaren aan een werkend planetarium in zijn woonkamer, 250 jaar later staat het op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Wij praten over dit bijzondere werk met Adrie Warmenhoven en Robbert Dijkgraaf (@ministerocw). #KhalidEnSophie pic.twitter.com/ydZbm9iZL2

— Bar Laat (@barlaat) September 19, 2023

Planetarium van Eise Eisinga

Warmenhoven geeft een verder inkijkje. „Er was een samenstand van planeten in 1774. Er verscheen een uitgave waarin gezegd werd dat de onderlinge kracht van die planeten ervoor zou zorgen dat de aarde de zon ingeblazen zou worden. Heel lang is het verhaal verteld dat Eisinga de mensen gerust wilde stellen door zijn planetarium te bouwen.”

Dat klopt alleen niet helemaal. „Hij was sowieso te laat geweest. Die voorspelling werd namelijk een maand voor de samenstand gedaan.” Eisinga heeft zeven jaar aan het planetarium gewerkt. „Het was meer een katalysator voor hem. Het was een duwtje in de rug om de kennis die hij had, in een bewegend model te veranderen.”

‘Echt een mbo’er’

Hij wilde het aan de mensen laten zien, aldus Warmenhoven. „Het planetarium ontvangt bezoekers sinds 1781. En het was voor hem een handig rekenmodel.” Paul de Leeuw, die ook aan tafel zit bij Khalid & Sophie, zegt: „Hij was ook een mavo-leerling.” Er wordt gelachen. „Ja, het was echt een mbo’er”, reageert Dijkgraaf.

Door middel van foto’s legt Warmenhoven uit wat er te zien is. „Het is eigenlijk een 18e eeuwse supercomputer”, stelt Dijkgraaf hierop. „Het is een soort tijdmachine. Hiermee kun je uitrekenen hoe planeten over honderden jaren staan.”

Kijk de uitzending van Khalid & Sophie hier terug.

Meer ruimte voor emoties in het onderwijs: ‘Werkgevers zoeken ook intuïtieve werknemers’

Reacties