Erik Jonk Televisie 26 jun 2023, 15:59

Leestijd: 4 minuten

Schrijnende docu Villerius over misbruik vrouwengevangenissen: ‘Wie gelooft er nou iemand achter de tralies?’

Zitten en Zwijgen is de veelzeggende titel van een nieuwe documentaire over vrouwengevangenissen. Zitten in je cel en zwijgen wat er in die vrouwengevangenissen allemaal gebeurt… is de strekking. Laat zoiets maar aan de succesvolle docu-maakster Jessica Villerius over. Zij heeft weer een pareltje afgeleverd, maar wel een zeer schrijnend pareltje.

Zitten en Zwijgen is nu op Videoland te zien en de twee afleveringen duren beiden bijna een uur. Jessica Villerius (die je ongetwijfeld kent van De Kinderen van Ruinerwold, door Metro beloond met de maximale vijf sterren) dook op de zaak toen misbruik en andere misstanden in vrouwengevangenissen begin 2022 in het nieuws kwamen. Zelf ontving zij ook persoonlijke berichten vanuit de bajes en haar team deed vervolgens anderhalf jaar onderzoek. Er werd gesproken met 140 (ex-)gedetineerden en 30 (ex-)gevangenismedewerkers. ‘Grondig te werk gaan’ noem je zoiets, maar dat zijn we van Villerius wel gewend.

Metro bekeek de eerste van de twee afleveringen van Zitten en Zwijgen daarom met veel nieuwsgierigheid voor de tv-rubriek Blik op de Buis.

Verkrachtingen in vrouwengevangenissen

Nederland telt momenteel drie vrouwengevangenissen in Zwolle, Nieuwersluis (Utrecht) en Ter Peel (Limburg). Vooral in de laatste twee instellingen lijkt veel mis te gaan. Verkrachtingen, aanrandingen, ander seksueel overschrijdend gedrag, intimidatie, pesterijen, het komt helaas allemaal voor. Vorig jaar juli maakte Jessica Villerius bekend dat zij de wanpraktijken in vrouwengevangenissen zou gaan ontrafelen (Metro schreef daar dit artikel over). Nog geen jaar later is Zitten en Zwijgen nu als Videoland Original van RTL te zien.

Vier verhaallijnen Zitten en Zwijgen

Jessica Villerius heeft vier verhaallijnen in de documentaire aangehouden. Natuurlijk de verhalen van de vrouwen die het betreft of die weten wat er allemaal gebeurde. Dan zijn er twee advocaten, Johan Oosterhagen en Hanna Berman, die strijden tegen wat er in vrouwengevangenissen allemaal aan de hand is. Tekenend daarbij: „Wie gelooft er nou iemand achter de tralies?” Dan is er nog een soort van zijstapje met de vader en zus van Suzanne de Vries. De 32-jarige gevangene overleed in De Peel, maar al heel lang krijgt haar familie niet te horen waaraan precies. De vierde verhaallijn is ‘het rammen op de deuren van het Openbaar Ministerie en de politie’ om toch eindelijk eens in actie te komen.

Uitspraken vanuit vrouwengevangenissen

We zullen niet alle belichte zaken uit Zitten en Zwijgen belichten (ga vooral kijken als je het interessant vindt), maar enkele uitspraken uit de docu laten al zien hoe erg de situatie in ‘onze’ vrouwengevangenissen is. „Ze zei: ‘Ik ga een brief schrijven, wat ik ga mezelf ophangen'”, is er zo één. „Uiteindelijk is hij bij mijn vagina terechtgekomen en heeft hij me daar geknepen”, is er nog zo eentje. Of: „Als je nu niet opstaat, dan steek ik mijn pik in je mond.” „Ik heb momenten gekend dat ik gewoon niet meer wilde leven.” En: „Als *piep* een late dienst had, dan ging hij weleens een celletje in.”

Tottie Kiel werd wereldnieuws

Veel vrouwen hebben maandenlang getwijfeld of zij Jessica Villerius over de misstanden in vrouwengevangenissen te woord zouden staan. Velen doen dat uiteindelijk toch, de meesten met het gezicht niet duidelijk in beeld.

Dat geldt niet voor Tottie Kiel, die in meerdere vrouwengevangenissen de cel van binnen heeft gezien en het niet uitmaakt als iemand haar herkent. Wereldnieuws werd zij ooit toch al. Kiel werd tot acht jaar cel veroordeeld omdat zij haar broer en zijn vriendin probeerde neer te steken met een stiletto. Dat wereldnieuws volgde in 2010. Met een lepel en een verfschraper wist zij via een tunnel uit de Koepelgevangenis in Breda te ontsnappen. Ook Kiel vertelt over het misbruik en andere situaties in vrouwengevangenissen.

Zitten en Zwijgen gedetailleerd

Werkplekken, gebouwen en personen waarbij ‘een verziekte sfeer’ op een gegeven moment duidelijk werd, kennen we de laatste jaren allemaal. Van het ministerie van Onderwijs tot De Wereld Draait Door, The voice of Holland, de turn- en de danswereld, overal was wel ‘iets’ aan de hand. Niet altijd worden de verhalen die er spelen exact duidelijk. In Zitten en Zwijgen heeft Jessica Villerius het weer voor elkaar gekregen om veel vrouwen uitgebreid en gedetailleerd te laten vertellen. Dat er daarbij uit de mond van de documaakster bijvoorbeeld ‘werkt hij er nog steeds?’ klinkt en het antwoord simpelweg ‘ja’ is, maakt Zitten en Zwijgen des te schrijnender.

Aantal blikken uit 5: 4

Jessica Villerius kan De Kinderen van Ruinerwold amper meer overtreffen. Maar ja, die Gouden TelevizierRing had ze er maar mooi mee binnen.

Zitten en Zwijgen kun je vanaf nu op Videoland bekijken.

Nieuwe serie De droom van de jeugd is… wow! En de rode draad rond abortus bij de start is schrijnend