Felix Decavel Televisie 11 mei 2023, 17:21

Leestijd: 4 minuten

Topserie 1985 over Bende van Nijvel op NPO: ‘Iedereen slaat achterover’

Het grootste kijkcijferkanon van het Vlaamse televisievoorjaar was een meesterlijke misdaadserie gebaseerd op de meest ijzingwekkende pagina’s uit de Belgische geschiedenisboeken. Vanaf vanavond hoopt de NPO – tegenover het Songfestival – met het Orwelliaanse 1985 ook in Nederland raak te schieten. „Iedereen valt van zijn stoel.”

De reeks brutale diefstallen, overvallen en moordaanslagen behoren al enige tijd tot het verleden. Maar de mysterieuze Bende van Nijvel houdt nog steeds de gemoederen bezig. Voor een korte geschiedenisles klopte Metro‘s Vlaamse collega Felix Decavel van Manners aan bij Willem Wallyn, scenarist van de gelauwerde reeks. Want het spraakmakende 1985 is niet alleen voor Belgische kijkers een spannende televisieavond.

„Het verhaal van de Bende van Nijvel is even fascinerend als universeel. Als de mensen die ons bewaken aan de verkeerde kant staan, toont dat de fragiliteit van onze maatschappij aan”, vindt Wallyn, die destijds als kabinetsmedewerker bij het eerste onderzoek betrokken was. „Iedereen valt van zijn stoel omdat 1985 echt gebeurd is.”

Diepgewortelde corruptie en bloederige overvallen

De bloederige overvallen op een reeks supermarkten en de onverschrokken moordaanslagen in de eerste helft van de jaren 80 lijken eerder op een Hollywoodiaans hersenspinsel. Maar 1985 leunt zo dicht mogelijk bij de onwaarschijnlijke, doch ondoorzichtige werkelijkheid aan. „Een tip voor de lezers: download het verslag van de onderzoekscommissie. Het is bijna een roman op zich”, vertelt de scenarist.

View this post on Instagram

A post shared by Willem Wallyn (@willemwallyn)

Onder meer door diepgewortelde corruptie binnen de Rijkswacht – tot 1992 samen met de politie verantwoordelijk voor de Belgische ordehandhaving – kwam geen één van de daders aan het licht. Ondanks sterke verdachtmakingen en ontegensprekelijke verbanden met de inmiddels opgeheven politiedienst. „Zelfs de minister van Defensie moest voor de onderzoekscommissie verantwoording afleggen voor een vermeende connectie met de Bende. En ik heb als advocaat ook rijkswachters ontmoet die toen al vonden dat er iets niet klopte.”

Maar Wallyn sprak voor het scenario van 1985 ook met daadwerkelijke slachtoffers die tegen wil en dank in hoofdpersonages werden van het duistere hoofdstuk uit de Belgische geschiedenis. „Het is moeilijk om over de meest dramatische gebeurtenissen in het leven van mensen te schrijven. Maar ik heb gezocht naar een grens waarbij we elkaar konden respecteren en we kwamen altijd tot een gelijk.”

Hoe dan ook blijft de dramareeks waarheidsgetrouw aan de bloedstollende feiten en details. „De slachtoffers, de overvallen en de diefstallen; dat klopt allemaal. En één uitzondering terzijde, heb ik geen fictieve personages criminele daden laten uitvoeren. Hoewel ik brieven – hele boeken – heb ontvangen van ex-rijkswachters die beweren dat zij die persoon kenden, of zelfs waren”, lacht Wallyn. „Maar dat beschouw ik als een compliment.”

1985 knalt Ronde van Vlaanderen uit het wiel

Als bewijs dat het Belgen menens was, halen we er een traditioneel kijkcijferkanon bij. Dit jaar werd bij de VRT het record aller tijden gevestigd voor de uitzending van de Ronde van Vlaanderen. Gemiddeld keken bijna 1,4 miljoen Vlamingen naar de overwinning van Tadej Pogačar. Pakweg een vierde van Nederlandstalig België dus.

Ter vergelijking: ongeveer 1,2 miljoen kijkers zaten wekelijks (!) aan de buis gekluisterd voor 1985. Daarbovenop werden de acht afleveringen van de misdaadserie in totaal bijna 2 miljoen keer verslonden via de streamingdienst van de Vlaamse NPO; VRT Max.

View this post on Instagram

A post shared by Willem Wallyn (@willemwallyn)

Waarom spreekt de Bende van Nijvel nog steeds tot de verbeelding, ook bij jongere generaties Belgen die de misdaadgolf niet hebben meegemaakt? „Het bloederige aspect ervan, het idee dat mensen doodgeschoten konden worden door naar de supermarkt te gaan in het weekend, is nog altijd niet verteerd.”

Wie was de Bende van Nijvel?

En misschien heeft de populariteit van 1985 wel een voet in de hedendaagse actualiteit. „Toen was Europa even gepolariseerd. In de zin van een vreselijke vijand; de Sovjets”, klinkt het bij Wallyn, die als student deelnam aan betogingen tegen kernwapens. „De overtuiging bestond echt dat de vijand ons kon binnenvallen. Er heerste een continu gevoel van spanning.”

Volgens de scenarist lag de Koude Oorlog ook aan de basis van het Belgisch mysterie en was geld geen drijfveer voor de misdaadgolf. „De strategie van de spanning; je maakt de bevolking bang en de mensen zullen om repressie vragen. Binnen dat kader opereerden de extreemrechtse leden van de Bende van Nijvel.”

Maar het antwoord op de vraag die op ieders lippen brandt, moet Wallyn helaas schuldig blijven. „We zullen nooit weten wie het was. Nochtans is er een volledig team van hele straffe politieagenten dagelijks met de vraag bezig”, vertelt hij. „De enige manier om de waarheid te achterhalen, is door de zaak te laten verjaren. Dan zullen er misschien mensen naar voren durven komen.”

Belgisch kijkcijferkanon 1985 op NPO

1985 is al even volledig te bekijken op NPO Plus. Vanavond gaat de hitserie in lineaire première, bij de VPRO op NPO 3 om 20.25 uur. Daarna verschijnt er elke week een aflevering van het Belgische kijkcijferkanon. Check de site van NPO Kennis voor nog meer info over de Bende van Nijvel.

Fans Mocro Maffia opgelet: gaat Tatta Paus ‘gewoon’ even rippen?