Emma Jansen Televisie 5 mei 2023, 11:38

Leestijd: 3 minuten

Kleinzonen vertellen bij Jinek over oorlogsverleden van familie: ‘Mijn opa was een foute Nederlander’

We kennen veel verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Verhalen van Joodse families, maar ook van families waarvan een lid aan de verkeerde kant stond. Ieder jaar herdenken we op 4 en 5 mei de verschrikkingen van de bezetting. Gisteravond zaten Alexander Hammelburg en Tim Berbers aan tafel bij Jinek en zij spraken over het verleden van hun opa’s. De ene verloor zijn hele Joodse familie en de ander stond aan de kant van de Duitsers.

„Mijn opa sloot zich in het voorjaar van 1943 aan bij de Waffen-SS”, vertelt Berbers aan tafel bij Jinek. „Waarom weet ik niet zeker, maar er gaan verschillende verhalen rond. De ene zegt dat hij gedwongen werd, omdat hij sabotage had gepleegd. De Gestapo gaf hem de keuze: of je vertrekt naar een kamp of je sluit aan bij de Waffen-SS. Maar er wordt ook verteld dat een goede vriend van hem bij de NSB zat en hij daardoor werd beïnvloed.” Het verhaal van opa Berbers werd een taboe in de familie. Niemand sprak erover. „Mijn opa was een ‘foute Nederlander’ en ik word daar ieder jaar op 4 mei aan herinnerd. De vrouw van opa, mijn oma, wilde er absoluut niet over praten, maar mijn vader juist wel. Mijn obsessie voor het verleden van mijn opa bleef alsmaar groeien en ik ging op onderzoek uit.”

Berbers kwam erachter dat zijn opa een eed heeft gezworen aan Adolf Hitler en dat hij actief was als soldaat in de strijd in Joegoslavië. Daarnaast vocht hij ook aan het oostfront, maar werd hij in 1944 voor anderhalf jaar gevangengenomen door de Russen.

Hammelburg bij Jinek: ‘Hij voelde schuld van overleven’

Het verhaal van de familie Berbers en Hammelburg lopen ver van elkaar uit. Opa Hammelburg groeide namelijk op in een Joodse familie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er veel Joodse families uitgeroeid, waaronder die van Hammelburg. Alleen zijn opa en zus overleefden het. „De zus van mijn opa werd verliefd op een niet-Joodse man. Mijn familie verbrak het contact met haar daardoor, maar mijn opa deed dat niet”, vertelt Hammelburg bij Jinek. „Ze namen hem in bescherming, maar de rest van zijn familie werd naar kampen gestuurd.”

In Nederland zijn er ongeveer 107.700 Joden gedeporteerd naar kampen en er kwamen maar ongeveer 5000 terug. Nederland staat op nummer één van de lijst met landen met de meest vermoorde Joden van West-Europa tijdens de oorlog. „Je zag het trauma in zijn ogen. Hoe ouder hij werd, hoe meer nachtmerries en flashbacks hij kreeg”, zegt Hammelburg. „Hij heeft mij ooit verteld dat als hij de keuze nog kon maken, dat hij was meegegaan met zijn familie. Hij voelde de schuld van het overleven.”

Groot aantal Joodse slachtoffers

Elk jaar staan we op 4 en 5 mei stil bij de slachtoffers van de oorlog en vieren we de vrijheid. 75 procent van de Joden in Nederland is vermoord in de oorlog die vijf jaar duurde. Het deporteren en vermoorden van de Joden ging in Nederland sneller dan in onze buurtlanden. De Duitsers regelden de deportatie hier zelf en konden dit ook goed verbergen. Het drong bij de Nederlanders pas veel later door wat er nou echt aan de hand was. Daarom kwam het verzet ook veel later op gang. Bovendien had Nederland een register, waar alle inwoners met woonplaats in stonden. Het was voor de Duitsers op deze manier erg makkelijk om de Joodse inwoners op te sporen.

Kijk hier de hele aflevering van Jinek.

De zoon van Rianne (24) had epilepsie: ‘Ik dacht dat hij dood ging’