Erik Jonk Televisie 13 apr 2023, 12:02

Leestijd: 5 minuten

Vervolg-docu autistische Kees Momma: pareltje op weg naar nieuw huis ‘dat soms voelt als mortuarium’

Half Nederland heeft in 2014 (heel hard) gelachen om Kees Momma. Wát een man. Maar ‘we’ hebben ook met hem meegeleefd, gezien hoe moeilijk hij het had en we hebben met z’n allen gehoopt dat het goed zou komen met de autistische Kees.

Kees Momma? Dat was toen die veertiger waarover een meesterlijke en tegelijk ook schrijnende documentaire werd gemaakt, Het Beste Voor Kees. Monique Nolte liet de kijkers met haar werk genieten van alle bijzondere karaktertrekken van Kees en liet Nederland tegelijkertijd ook nadenken. Wat moet je met een iemand die aan autisme lijdt en zich niet voor kan stellen dat hij ooit zonder zijn ouders moet leven?

Op Videoland is nu het misschien wel langverwachte vervolg te zien, Kees Vliegt Uit. Want het is zover: de tijd dat Kees’ vader en moeder er niet meer zijn, komt dichterbij. Metro bekeek deel 2 voor Blik op de Buis, de rubriek waarin nieuwe en opvallende tv-programma’s van reguliere omroepen en streamingdiensten worden besproken. Kees Vliegt Uit is al wat dagen op Videoland te bekijken, maar de docu verdient simpelweg de nodige aandacht.

Lachen om Duitsers-haat Kees Momma

Even terug naar het begin, dat moment dat Nederlandse kijkers massaal een lachkramp opliepen (of misschien besmuikt lachten). Het ging om de Duitsers-haat van Kees Momma, vooral Duitsers op de snelweg. Zittend naast zijn moeder in de auto ging Kees Momma he-le-maal los. „Vuile rotmoffen!”, was zo’n beetje de aardigste taal die over onze oosterburen uit z’n mond kwam.

Vooruit, daar gaat Kees Momma nog een keer.

De documentaire die nu is verschenen, begint weer bij de eerste beelden uit 2008 (terwijl de uitzending zes jaar later was). Docu-maakster Monique Nolte die een modelvliegtuigje van de man die zij volgt, omstoot, nog zo’n heerlijk moment van toen. Kees ontploft, maar spreekt Nolte even later als een heer toe: „Als het nog eens gebeurt, zal ik je helaas moeten meedelen dat je hier niet meer welkom bent.” Typisch Kees Momma.

Kees Momma bij Beau

We zijn nu vijftien jaar verder, Kees is inmiddels 57 jaar. Veel veranderd is hij eigenlijk niet. Destijds verscheen hij in De Wereld Draait Door, maar was hij alleen in de studio tijdens het gesprek met Matthijs van Nieuwkerk. Onlangs schoof hij aan in talkshow Beau, nu was er zelfs helemaal geen publiek. Te veel prikkels, daar gaat het om.

In het gesprek met Beau van Erven Dorens wordt duidelijk waar het in Kees Vliegt Uit om draait. Het onvermijdelijke huis verlaten komt eraan, nu zijn moeder Henriëtte 89 en zijn vader Willem 92 is. Momenten waarop zijn moeder – ‘zijn alles’ – niet meer uit haar woorden komt, maken Kees Momma radeloos en de paniek slaat toe. Hij ‘zal onmogelijk zonder haar kunnen leven’. „De strijd om Kees op eigen benen te laten staan”, noemt vader Willem de weg naar dat onvermijdelijke.

Een begin is er, want er is een vrijstaand huis voor Kees gekocht. Op loopafstand van zijn ouders, dat dan wel. De autistische Gelderlander noemt het tegen docu-maakster Nolte, die Kees Momma al sinds 1998 kent, „heuglijk nieuws.”

Perfect nieuw huis om ook doodsbang in te worden

Maar is dat het wel? Soms wel, want verhuizers zetten al heel wat meubelen op hun plaats en dat vindt Kees perfect. Maar op andere momenten is hij doodsbang. „Ik heb de steun en de warmte van mijn ouders nog zo hard nodig”, weet Kees dan. „In dat lege huis kan ik worden overvallen door eenzaamheid. Dan ervaar ik het als een mortuarium.” Als kijker hoop je dat het helemaal goed komt in dat nieuwe huis. Maar je denkt ook: zal het?

Verder is Kees Vliegt Uit ook gewoon weer genieten geblazen. Van al die dingen die Kees net als die Duitsers zo haat. Hete zomers bijvoorbeeld („dat verdomde kloteweer is mijn vijand, het komt niet meer goed”). Maar ook hummers, mensen die mmm mmm antwoorden („zeg ja of nee, van mmm mmm krijg ik geen hoogte”). Van januari- en februari-stormen. En van slurpers, neusophalers en smakkers. Kees Momma heeft namelijk misofonie, zoiets als het haten van geluid.

We zien Kees ook weer de prachtigste tekeningen maken. Grachtenpanden, de Johan Cruijff ArenA, alles exact op schaal. Dat geldt ook voor tal van gebouwtjes die hij in elkaar knutselt voor zijn modeltreinen. Meesterwerkjes, stuk voor stuk.

View this post on Instagram

A post shared by Videoland (@videolandonline)

Is Ellen zijn redding?

Behalve het nieuwe huis, is ook Ellen gevonden. Zij is een vrijwilliger die Kees Momma op allerlei fronten wil bijstaan wanneer dat nodig is. Kees vindt de eerste ontmoeting maar wat spannend. Gelukkig klikt het, hoewel Ellen ‘humt’. Zal de klik standhouden?

Natuurlijk kun je als kijker nooit echt in Kees’ gedachten komen. Autistisch, vaak boos, een lichaam vol spanning, op een bepaalde manier hoogbegaafd, op vele vlakken zeer talentvol… Kees Momma is en heeft het allemaal. Monique Nolte laat je door haar nauwgezette band met Kees toch een heel eind in dat bijzondere hoofd komen. Knap. Maar daar moeten we het mee doen, zou Kees zeggen. „Basta!”

Aantal blikken uit 5: 4,5

Met 1 uur en 45 minuten is Kees Vliegt Uit, gezien het vaak trage tempo, nogal lang. Maar ja, bij Kees duurt alles wat langer. We hopen dat het goed komt met de toekomst van deze bijzondere kerel.

In verband met het verschijnen van Kees Vliegt Uit heeft Videoland vier pentekeningen van Kees geveild voor het goede doel. Dat heeft 14.800 euro opgeleverd. Het geld komt ten goede aan HandicapNL, dat het geld zal besteden aan meer kleinschalige woon-zorglocaties voor jongeren met een handicap.

In Merels gezin heeft iedereen autisme: ‘Had mijn kinderen liever een ander leven gegeven’