Julia Osendarp
Julia Osendarp Televisie 8 dec 2021, 
Leestijd: 4 minuten

Documentaire Sunny Bergman legt ‘victim blaming’ seksueel geweld bloot: ‘Je lokte het uit’

seksueel geweld victim blaming slachtoffers documentaire sunny bergman
Foto: Victim Blaming / Sunny Bergman / Rijksoverheid

„Een man doet dat niet zomaar”, „je had toch kunnen schreeuwen” of „je was gewoon naïef”, het is een greep uit reacties die slachtoffers van seksueel geweld kregen. Documentairemaakster Sunny Bergman legt in haar documentaire het begrip ‘victim blaming’ bloot. Het blijkt dat bijna ieder mens, wellicht onbewust, met de beschuldigende vinger naar slachtoffers wijst.

Knock out door de drank, misbruik tijdens de jeugd of een vergrijp van een modellenscout. Zes slachtoffers van seksueel misbruik vertellen in de korte documentaire over hun ervaring met seksueel geweld, maar vooral over de impact van victim blaming. Documentairemaakster Sunny Bergman maakte eerder allerlei documentaires over activistische onderwerpen. Zo maakte ze een film over complotdenkers en de documentaire Sletvrees, over de vrijheid van seksualiteit voor vrouwen.

Victim blaming bij slachtoffers van seksueel geweld

De geïnterviewden vertellen dat mensen regelmatig het gedrag van daders goedpraten en slachtoffers de schuld geven. „Een vrouw heeft het uitgelokt”, vertelt Tisha, die op 18-jarige leeftijd als jong model in Parijs werd verkracht. „Ik hoorde dat ik een hoer was, een golddigger of dat ik er een slaatje uit wilde slaan. En waarom ik nu pas met dit verhaal kwam. De meeste slachtoffers moeten dealen met schaamte en schuld.”

Waar het volgens de geïnterviewden aan ontbreekt is dat mensen vaak niet vragen hoe het met het slachtoffer zelf gaat. In de korte film van Bergman sommen slachtoffers alle reacties op die ze kregen. En dat zijn er nogal wat. Daarna gaat de documentairemaakster met allerlei mensen in discussie over het onderwerp. Daaruit blijkt dat veel mensen toch geneigd zijn ook beschuldigend op het slachtoffer te reageren. „Een verhaal heeft altijd twee kanten”, „je kunt helaas niet ieder verhaal geloven” en „je bent verantwoordelijk voor je eigen veiligheid”, zijn sommige reacties. „Ik hoor mezelf al tegen mijn vriendin zeggen: ‘Ja doos, waarom ga je dan ook met hem mee?’”

Sunny Bergman stelt onderwerp ter discussie in documentaire

Verder in de documentaire blijkt dat het lastig is om de nuance tussen vragen stellen en een politieverhoor te vinden. Dat laatste werkt volgens de slachtoffers vaak averechts. Een van de slachttoffers licht dat nog toe. „Je moet het bij de al politie bewijzen, maar dan moet je ook nog aan een vriend gaan bewijzen dat het is gebeurd. Dan denk ik: ‘Ik zeg het toch?'”

Klinisch psycholoog Iva Bicanic, van het Centrum Seksueel Geweld,  komt ook in de documentaire aan het woord. Ze benadrukt dat de gevolgen van victim blaming ook wel ‘second rape’ worden genoemd. „Want de gevolgen van victim blaming kunnen erger zijn dan het misbruik zelf.” De reactie op slachtoffers is daarom volgens haar essentieel.

Verkrachters zijn ‘gewone mensen’

Zelfs tijdens de interviews twijfelen sommige slachtoffers nog over hun schuld. „Nee, het is helemaal niet jouw schuld”, benadrukt Bergman. „Onbewust zit er bij mij zelf ook nog een gevoel dat ik ook een keuze heb gehad”, antwoordt een slachtoffer. „Het is moeilijk te geloven dat het niet jouw schuld is”, zegt weer een ander.

De slachtoffers leggen uit dat verkrachters niet altijd „een enge man in een donker steegje” zijn. Psycholoog Bicanic vertelt dat de mens geneigd is om seksueel geweld zoveel mogelijk bij zich weg te houden. „Mensen willen graag geloven dat het hen niet kan overkomen. Dat ze in een misbruikvrije straat of familie leven. Of dat de kinderen naar een misbruikvrije school gaan. Maar zo werkt het helaas niet. Mensen die dat doen zijn gewone mensen, gewone mannen uit onze familie- en vriendenkring.”

Een slachtoffer helpen

Hoe je het beste kunt reageren op een slachtoffer van seksueel geweld? Volgens de slachtoffers uit de documentaire is luisteren, vragen hoe het met iemand gaat en niet oordelen, vooral belangrijk. Ook volgens de documentairemaakster en psycholoog is het van belang dat je laat merken dat iemand er niet alleen voor staat. „En dat je samen hulp zoekt”, aldus Bicanic.

„Hoe eerder slachtoffers zich melden, hoe beter we hen kunnen helpen. De eerste week is cruciaal. Hulp in de eerste dagen kan bijvoorbeeld de kans op medische problemen en een posttraumatische stressstoornis verkleinen. Ook kunnen we dan sporen veiligstellen.”

Cijfers over seksueel geweld

  • 22 procent van de Nederlandse vrouwen maakte seksueel geweld mee.
  • 6 procent van de Nederlandse mannen maakte seksueel geweld mee.
  • Drie op de vier slachtoffers van seksueel geweld krijgt tenminste één beschuldigende reactie.
  • 85 procent van alle misbruik gebeurt door iemand je goed kent en die je vertrouwt. Die persoon maakt misbruik van die vertrouwensband.
  • Bijna de helft van de slachtoffers krijgt drie maanden na de ervaring met seksueel geweld de diagnose posttraumatische stressstoornis.

De documentaire werd gemaakt in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Wil je de alle interviews bekijken? Je vindt de documentaire hier. 

 

Wetgeving tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt aangescherpt

 

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.

Het beste van Metro in je inbox 🌐

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang tot drie keer per week een selectie van onze mooiste verhalen.