Judith Tielemans Televisie 3 sep 2021, 17:51

Leestijd: 3 minuten

Sinan Can over documentaire My 9/11: ‘Afghanen zeiden: de Taliban keert terug’

Twintig jaar na de terroristische aanslagen op het World Trade Center en het Pentagon onderzoeken Sinan Can en Floortje Dessing de nasleep van deze zwarte dag. In de documentaire My 9/11 reist Dessing naar de Verenigde Staten, Can naar Afghanistan. Vlak voordat de Taliban opnieuw de macht grijpt in het land, is Can er opnames aan het maken.

Metro gaat met hem in gesprek.

De afgelopen tien jaar reisde Can naar maar liefst twaalf Afghaanse provincies. Dat is ruim een derde van het land – Afghanistan bestaat uit 34 provincies. Can zag dan ook niet alleen Kaboel, dat regelmatig in het nieuws verschijnt, maar kwam naar eigen zeggen ook in „dorpen waar ze nog nooit een buitenlander hadden gezien”. „Mensen zeiden tegen mij: de Taliban is nooit weggeweest, ze komen weer terug. Maar dat het zo snel zou gaan, had niemand verwacht”, vertelt de Turks-Nederlandse documentairemaker.

Na de terroristische aanslagen op het World Trade Center opende president George Bush de ‘War on Terror’, waarmee Irak en Afghanistan in een lange oorlog terecht kwamen. Nu, twintig jaar later, hebben de Amerikaanse militairen Afghanistan verlaten. Volgens Can zijn het vooral de dorpelingen, die geen kant op kunnen, nu de Taliban de macht heeft gegrepen in het land.

Verdriet, wraak en verzoening na 9/11

„Mensen met geld zijn het land al lang ontvlucht. Dus ook corrupte figuren die zichzelf hebben verreikt aan drugs etcetera. Maar een gemiddelde dorpeling heeft niet eens een auto. Die komt daar nooit meer weg. Mensen daar hebben zoveel meegemaakt dat ze denken: we zien het wel. We hebben nu zoveel shit meegemaakt, dit kan er ook wel bij.”

Alhoewel Afghanen en Amerikanen 10.000 kilometer van elkaar verwijderd wonen, zijn er toch veel overeenkomsten te vinden na die ene aanslag. Can: „Verdriet, pijn, afscheid, wraak en haat is mensenlijk en je ziet het dan ook terugkomen in beide landen. Maar ook verzoening en empathie zijn menselijke eigenschappen, die wij terug hebben gezien in beide landen. Het terroristische plan is in Afghanistan gemaakt en in Amerika uitgevoerd. Ze zijn aan elkaar verbonden, of ze het nou willen of niet. Die ene donkere dag, heeft hun leven omgegooid.”

Twaalf jaar lang onterecht in de gevangenis

In de documentaire My 9/11 komen verschillende verhalen aan bod. Zo doen nabestaanden van de Twin Towers hun verhaal, maar ook een ex-gevangene uit Afghanistan. Die zat twaalf jaar lang onterecht vast in de beruchte gevangenis Guantanamo Bay. Het is een verhaal dat veel indruk heeft gemaakt op de 43-jarige documentairemaker.

„Hij is vastgezet en gemarteld, omdat ze dachten dat hij onderdeel uitmaakte van de Taliban. In werkelijkheid is het een arme winkelier, wiens leven kapot is gemaakt. In de documentaire doet hij voor het eerst zijn verhaal.”

Twee interviews geschrapt uit My 9/11

Om de veiligheid te waarborgen voor mensen uit de documentaire, heeft Can besloten om twee interviews niet mee te nemen. Het gaat om een interview met een een radiojournaliste en een docente op een meisjesschool. Can: „Beiden zijn in de opnames kritisch tegen de Taliban, waardoor ik het niet kan uitzenden. Dat zou gevaarlijk zijn. Het gaat niet goed met hen, maar ik kan niets doen. Ik weet niet wat er gaat gebeuren”, aldus Can.

De Europese Unie is van plan om een gezamenlijke vertegenwoordiging op te zetten in Kabul om contacten te onderhouden met de Taliban. Van erkenning van het nieuwe bewind in Afghanistan is voorlopig geen sprake, maar onder vijf voorwaarden wil de EU wel met de Taliban praten.

Dat vindt Can een goed plan. „Ik vind de Taliban verschrikkelijk, maar het is goed om de lijntjes open te houden. We kunnen ze wel isoleren, maar wat schieten we daar mee op? De gewone Afghanen worden daar alleen maar meer door gestraft. Door contacten te onderhouden, laten we weten dat wij ze in de gaten houden. Op die manier hoop ik dat mensenrechten niet opnieuw geschonden zullen worden.”

De eerste aflevering van de documentaire-tweeluiks My 9/11 is vanavond te zien om 21.40 op NPO 1. De tweede volgende week.

Wreedheden van de Taliban: homoseksuele man in de val gelokt en verkracht