Het Metro-panel over de stelling: ‘De koning moet excuses aanbieden voor het slavernijverleden’

‘Is het niet beter om excuses aan te bieden op 1 juli?’

Roy Kaikusi Groenberg

Voorzitter van Stichting Eer en Herstel

„Ik ben het helemaal eens met de stelling. De stelling sluit helemaal aan op de rode draad van alle acties die op dit moment plaatsvinden rondom het aanbieden van de excuses. De excuses worden eigenlijk al 160 jaar verwacht en ze zijn welkom, maar de nazaten zeggen: is het niet beter om excuses aan te bieden op 1 juli?

Die dag is een hele belangrijke datum in de geschiedenis van de slavernij. Op 1 juli 1863 werd de slavernij afgeschaft, maar op die dag werd tot slaafgemaakten ook verteld dat ze nog tien jaar moesten werken, en later, op 1 juli 1873, was het dan helemaal gedaan met de afschaffing van de slavernij. Alle herdenkingen zijn daarna ook altijd op 1 juli gevallen.

Niet alleen zou het excuus van de koning moeten komen en niet zozeer van het kabinet, ook zou het excuus dus niet al op 19 december moeten komen. Zo snel is nogal overrompelend. De nazaten van de tot slaafgemaakten zijn spiritueel nog niet klaar voor dit moment, want excuses op 1 juli is spiritueel gezien ook zeer belangrijk omdat de slaven van toen dan in hun eer worden hersteld. Dat is een diep religieus-spiritueel gebeuren voor de nazaten en mensen die er niet meer zijn. Op 19 december zijn de mensen er helemaal niet klaar voor.

De nazaten van het slavernijverleden hadden verwacht dat ze, na het bezoek van Nederlandse kabinetsleden aan Suriname, de tijd zouden hebben om zich goed voor te bereiden op 1 juli 2023, om die grote dag te beleven.”

‘Een excuus is niet veel waard als de mensen waarover het gaat er niet over kunnen meepraten’

„Overigens houdt minister-president Rutte de kaarten tot nog toe ook dicht bij de borst. Hij heeft het erover dat er een belangrijke mededeling wordt gedaan, maar iedereen vraagt zich af wat die mededeling dan is. De mensen vullen het nu zo in dat er een excuus komt, maar dat is nog niet helemaal duidelijk.

Wij komen als Stichting Eer en Herstel ook op voor herstelbetalingen vanuit Nederland. Maar wij vertellen ook altijd dat het er niet per se om draait hoeveel iedereen krijgt. Herstelbetaling kan ook zijn dat Nederland bijvoorbeeld met Suriname overeenkomt dat Nederland het Surinaamse basisonderwijs en de gezondheidszorg gaat financieren. Of dat er een afspraak wordt gemaakt dat hier in Nederland jaarlijks een x aantal mensen met Surinaamse achtergrond gratis mogen studeren aan de universiteit. Een excuus is niet veel waard als de mensen waarover het gaat er niet over kunnen meepraten.”

‘Principieel tegenstander van het aanbieden van excuses’

Maarten van Rossem

Historicus

„Ik ben sowieso een principieel tegenstander van het aanbieden van excuses voor gebeurtenissen die in het verleden hebben plaatsgevonden, dat wil zeggen voor gebeurtenissen waarvoor je in het geheel niet verantwoordelijk bent. Mark Rutte is niet verantwoordelijk voor wat er zich in het verleden heeft afgespeeld, de Nederlandse natie is dat ook niet. Sterker nog: als de huidige natie het voor het zeggen had, dan was de slavernij nooit gebeurd, omdat we ondertussen hele andere normen en waarden aanhangen.

Ik vind het daarnaast eerlijk gezegd nogal een schijnheilige vertoning om excuses aan te bieden. Aan het verleden valt niets meer te veranderen, dan is het nogal makkelijk om te zegen: jongens, het spijt me dat … Op die stipjes kun je van alles invullen en klaar is kees. Laten we met dat hypocriete en gemakzuchtige gedoe ophouden.

Als we het allemaal zo erg vinden wat er zich in het verleden heeft afgespeeld, laten we dan kijken of er zich in het heden ook nog vergelijkbare situaties voordoen, zoals discriminatie op grote schaal. Dat komt in elke samenleving voor, laten we proberen daar meer tegen te doen dan we nu doen. Op tal van plaatsen in de wereld komen ook nog situaties voor die sterk doen denken aan de slavernij. Niet per se zoals vroeger, maar het zijn wel situaties die veel van de slavernij weghebben. Laten we daar dan tegen in opstand komen.”

‘Het is en blijft een loos gebaar’

„Maar het voortdurend aanbieden van excuses over wat in het verleden heeft plaatsgevonden, zie ik niet zitten. Je blijft dan ook aan de gang met het aanbieden van excuses, want het is doodsimpel om dat te doen.

De vraag of het dan de koning zou moeten zijn die zijn excuses aanbiedt, geeft aan wat voor belachelijke operette het allemaal is. Iedereen die spreekt namens de Nederlandse natie kan die excuses in principe aanbieden, zeker iemand die tot het zittende kabinet hoort.

De datum waarop het excuus wordt aangeboden, maakt ook niets uit. Het is een symbolische daad, je kunt het ook op 1 januari doen of weet ik veel op wat voor datum. Als ze het per se op 1 juli – op Ketikoti, ter viering van de afschaffing van de slavernij – willen doen: doe dat dan. Maar het is en blijft een loos gebaar. Het is treurig dat we in de situatie zijn beland waarin we voortdurend excuses moeten aanbieden voor wat er in het verleden is gebeurd.”

‘De koning is een symbool van de staat’

Julia Wouters

Politicoloog, politiek adviseur en als vrouwencoach eigenaresse van Julia Wouters Leading Women

„Ik denk zeker dat dat een goed idee is, omdat de koning echt apolitiek is en dus boven de partijen staat. Veel duidelijker dan Mark Rutte en zijn ministers is de koning een symbool van de staat. Daarmee wordt ook duidelijk waar dit excuus voor staat. Het is geen persoonlijk excuus, maar een collectief excuus voor onze geschiedenis.

Bovendien denk ik niet dat Rutte, met al zijn rare opmerkingen over Zwarte Piet enzo in het verleden, op dezelfde waardering kan rekenen als de koning dat kan. Bij de vuurwerkramp in Enschede in 2000 ging er een enorm troostende werking uit van het bezoek van koningin Beatrix aan de rampplek. Mensen uit de koloniën zijn erg opgevoed met waardering voor het koningshuis, en daardoor kan zo’n excuus ook emotioneel gezien in betere aarde vallen dan excuses van het kabinet.

Tel daarbij op dat het kabinet er een enorm potje van heeft gemaakt, zo chaotisch, door dingen te laten lekken, door er niets over te willen zeggen, en dergelijken. De excuses zullen daardoor sowieso minder goed vallen op de 19e. Ik kan me voorstellen dat er op die dag een soort overlegcarrousel start over wat er allemaal aan extra beleid zal zijn rondom het excuus. De echte excuses horen eigenlijk op 1 juli uitgesproken te worden door de koning zelf, vind ik.”

‘We hebben nog veel meer kennis nodig’

„Het draagvlak voor het aanbieden van excuses is nog behoorlijk klein, dus de winst die je zou halen is dat ons land gaat begrijpen waarom die excuses belangrijk zijn. Dat betekent dat we nog veel meer kennis nodig hebben, bijvoorbeeld over hoe zwarte mensen überhaupt in Suriname terecht zijn gekomen, terwijl ik dacht dat het met die kennis altijd wel goed zat in Nederland.

Ik vind het lastig om te bepalen of bij het excuus ook een schadevergoeding hoort. Ooit heb ik geleerd dat Suriname bij de onafhankelijkheid 3,5 miljard gulden heeft gekregen als een soort afkoopsom. Daarna zou nog een bedrag volgen. Maar het geld is allemaal verdampt, dus nu weet ik ook niet of het wel zo zinvol is om ook geld te gaan uitkeren. Geld voor lespakketten, voor bewustwording en misschien eens een ordentelijk museum zie ik wel zitten. De achterstanden en armoede die al generaties lang overerven hebben zeker met slavernij en kolonialisme te maken, maar ik weet niet precies hoe je daarvoor moet compenseren.”