Laurens Bluekens Metro-panel 3 aug 2022, 12:07

Leestijd: 7 minuten

Maarten van Rossem: ‘Vermoed dat vrouwen gevoelig zijn voor typisch soort studentenvermaak’

Voor de zoveelste zomer op een rij zijn de studentenverenigingen weer in opspraak geraakt, en dan moeten de meeste ontgroeningen nog beginnen. Zal er ooit iets veranderen binnen de studentenverenigingen? Reden voor de redactie om de stelling ‘De cultuur bij studentenverenigingen zal nooit echt veranderen’ voor te leggen aan het Metro-panel.

Deze week nemen plaats in het panel docent en onderzoeker sociale psychologie aan de Universiteit van Amsterdam Liesbeth Mann, historicus Maarten van Rossem en voormalig directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed Ineke Strouken.

De experts uit het Metro-panel:

‘Het hangt er vanaf over wat voor studentenvereniging je het hebt’

Liesbeth Mann

Docent en onderzoeker sociale psychologie Universiteit van Amsterdam

„Ik ben het overwegend met de stelling eens, al wil ik het wel wat nuanceren. Er zijn veel verschillende studentenverenigingen, sommige vrij hiërarchisch, met ontgroening en allerlei regels en tradities. Bij dat soort verenigingen is het moeilijk om de cultuur echt aan te passen. Maar voor studentenverenigingen die bijvoorbeeld geen ontgroening hebben, gemengde disputen hebben en wat vrijer zijn, ligt dat anders. Zulke verenigingen gaan veel minder prat op hun tradities dan het corps. Het hangt er dus vanaf over wat voor vereniging je het hebt.

Als je de cultuur wil veranderen bij traditionele verenigingen als het A.S.C./A.V.S.V., dan gaat dat niet zonder dat je het hele systeem aanpast. Dat betekent dat je bijvoorbeeld ook de ontgroening zoals die tot nu toe plaatsvond moet afschaffen en gemengde disputen moet toestaan. Maar ik denk dat de mensen in die vereniging dan vinden dat het niet meer dezelfde vereniging is. Het corps draait om traditie, scheiding tussen man en vrouw en een ontgroening waarbij ook vaak vernedering komt kijken. Die vernedering kun je er wel een beetje uithalen, maar als je dezelfde structuur van de vereniging wil behouden is het lastig dat helemaal uit te bannen.

Traditie hangt samen met de identiteit van het corps. Mensen die bij het corps willen, houden van die traditie en dat houdt automatisch ook in dat je als feut onderaan de ladder begint bij de vereniging, en aan alle tradities en regels meedoet. Dat hoort er allemaal bij.”

‘Studentenverenigingen kunnen beter een kennismakingstijd organiseren dan een echte ontgroening’

„Binnenkort gaan de ontgroeningen weer van start, een tijd waarin vaak excessen daarvan in het nieuws komen. Binnen de verenigingen zijn er altijd mensen die schrikken van wat er gebeurt in de ontgroeningstijd en echt iets willen veranderen, maar ik denk dat dat moeilijk is. De hele ontgroeningstraditie moet er dan uit, waarbij ouderejaars de jongerejaars allerlei vernederende dingen laten doen. Sommige leden willen dat de cultuur verandert, maar ik denk dat de meerderheid denkt: het zal wel, we doen het zoals de traditie voorschrijft.

Het idee dat een vernederend element in de ontgroeningstijd helpt om te verbroederen, klopt niet. Vernedering is een ingewikkelde mixemotie en bestaat uit woede en schaamte. Uit onderzoek blijkt dat vernedering niet leidt tot meer groepsbinding – juist het tegenovergestelde. Het kan best dat je tijdens een ontgroening vrienden voor het leven maakt, maar dat komt niet door de vernedering. Dat komt meer omdat je samen iets moeilijks doet, bijvoorbeeld. Daarom kunnen studentenverenigingen beter een kennismakingstijd organiseren dan een echte ontgroening.”

‘In mijn tijd bij het Utrechtsch Studenten Corps was de cultuur niet veel anders’

Maarten van Rossem

Historicus

„Het woord nooit is overdreven. Nooit is net zoiets als het eeuwige leven. Ik denk dat de verenigingen, net als vrijwel alles in onze samenleving, op den duur wel zullen veranderen. Hoe dat precies gaat durf ik niet te voorspellen.

Ik vermoed toch dat de toenemende emancipatie van de vrouw er wel een rol in zal spelen, al heb ik ook het duistere vermoeden dat ook de vrouwen gevoelig zijn voor het typisch soort studentenvermaak waar het hier over gaat. De vrouwen die lid worden van de verenigingen gaan ook gezellig meeschreeuwen en meezuipen. Jonge mensen vinden dat grappig, toch? Ik zou zeggen: ga eens in de kroeg luisteren naar adolescentenmoppen, dat is een fase in het leven waar je doorheen moet. Bij de meeste mensen houdt dat vanzelf ook weer op.

In mijn tijd bij het Utrechtsch Studenten Corps was de cultuur niet veel anders. Mijn gevoel is dat het qua lawaai, zuipen en wat men leuk vindt nog hetzelfde is. Het gaat altijd om adolescente mannen. Dat is al een hele moeilijk leeftijd voor de man, je zit helemaal vol met testosteron en je moet jezelf waarmaken. Dat bestaat op die leeftijd niet voor een onbelangrijk deel uit schreeuwen, het liefst samen met andere mannen. Dan komt er natuurlijk een hoop alcohol bij te pas, en groepsvorming. Tel dat alles bij elkaar op en dan heb je al wel een idee wat er kan gebeuren. Bij de studentenverenigingen gaat het natuurlijk om de kindertjes van de elite, maar de kindertjes van de niet-elite slaan de boel kort en klein bij voetbalwedstrijden. Dat is precies hetzelfde type van vermaak: adolescente mannen met alcohol en groepsvorming.”

‘Word geen lid van een vereniging, want dat betekent bijna altijd dat je met een feestmuts op wordt vernederd’

„Ik heb wel suggesties voor verandering van de studentenverenigingen. Schaf een groot deel van de groentijd af. Dat deel dat je laat bestaan moet gecontroleerd worden door externe controleurs, dus niet dat ze zelf een commissietje hebben opgezet om zogenaamd toezicht te houden. En zorg dat er niet ontgroend wordt in studentenhuizen. Dat loopt vrijwel altijd uit de hand, daar is iedereen straalbezopen en daar is geen toezicht.

Ook als je deze maatregelen neemt, zul je het niet voor elkaar krijgen om enige vorm van groepsinitiatie uit te sluiten. Want of het nu op kantoor, de hockeyvereniging of militaire dienst is: er zijn altijd rituelen om ergens onderdeel van te worden. Wat dat betreft heb ik een heel verstandig advies waaraan ik mij een groot deel van mijn leven heb gehouden: word geen lid van verenigingen of collectieven met een uitgesproken identiteit, want dat betekent bijna altijd dat je met een feestmuts op wordt vernederd.”

‘Cultuur verandert altijd’

Ineke Strouken

Voormalig directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed

„Cultuur verandert altijd, alleen soms het gaat het snel en soms gaat het minder snel. In dit geval zie je dat het wel aan het veranderen is, maar dat er veel mensen achterlopen.

In beginsel ben ik voor studentenverenigingen. Ze zijn heel oud en horen tot het immaterieel erfgoed van Nederland. Als je gaat studeren ben je vrij jong, je gaat naar een vreemde stad, en via de verenigingen kun je nieuwe vriendschappen maken en ben je niet meer eenzaam. Je kunt je ook goed ontplooien bij de verenigingen.

Vroeger waren het alleen maar mannen bij de studentenverenigingen. Nu zijn het ook vrouwen: dat is al een verandering waarover niemand het nog heeft. Waar het vaak fout gaat is bij ontgroeningen en nu ook bij een lustrumdiner. Een ontgroening is een markeringspunt en dat is belangrijk als je van kind naar volwassene gaat. Bij de ontgroening leer je de regels ook kennen, al lopen de ontgroeningen ook uit de hand, met hele ernstige gevolgen. Mensen kunnen getraumatiseerd raken, gewond raken of zelfs overlijden.”

‘Juist doordat alles nu openbaar is, denk ik dat er dingen gaan veranderen’

„Van wat er op het lustrumdiner is gebeurd, schrok ik wel. Zo praat je niet over vrouwen, dat doe je gewoon niet. Misschien is dat in sommige kringen stoer, maar in onze samenleving willen we dat niet hebben. Wat ik dan nog erger vind, is dat deze mensen straks verantwoordelijke functies krijgen. Veel politici en mensen op hoge functies in het bedrijfsleven hebben bij studentenverenigingen gezeten. Zij hebben misschien ooit ook dingen geroepen waarvan wij niet vinden dat het kan, en waarvoor zij zich nu schamen. Maar in deze tijd, met iedereen een smartphone, komt alles meteen naar buiten.

Juist doordat alles nu openbaar is, denk ik dat er dingen gaan veranderen. Ik denk dat de mensen die bij het lustrumdiner waren zich nu al flink schamen. Uit onvrede hebben verschillende leden de vereniging verlaten, en de universiteit onderneemt nu ook acties, alsook de Landelijke Kamer van Verenigingen. Daarmee stel je een voorbeeld. De veranderingen komen dus, maar het gaat met horten en stoten.”

Iedere week leggen we een breed scala aan panelleden uit het Metro-panel een stelling voor die inhaakt op de actualiteit. Iedere keer kun je uiteenlopende meningen, interessante quotes en onderbouwde standpunten vinden op metronieuws.nl/metro-panel.

Het Metro-panel over de stelling: ‘Nederland moet sterker inzetten op kernenergie’