Het Metro-panel over de stelling: ‘Het koningshuis en Koningsdag moeten per direct worden afgeschaft’

‘Koningshuis heeft geen enkele economische meerwaarde’

Huub Ruël

Onderzoeker internationale handel & diplomatie

„Ik ben het niet eens met de stelling. Zolang het koningshuis gedragen wordt door een ruime meerderheid van de Nederlandse bevolking – en daarbij zou ik niet uitgaan van dagkoersen – moet het gewoon blijven. Het is een symbolisch instituut dat mensen kan verbinden, waarin mensen zich samen kunnen herkennen. Als je een aantal elementen zou moeten noemen van de Nederlandse identiteit, zou het koningshuis daar wel bij horen.

Cultureel-historisch gezien moeten we het koningshuis behouden, maar als het gaat om het economische aspect, om bij mijn eigen vakgebied te blijven, dan zeg ik: het koningshuis kan direct worden afgeschaft. Het heeft geen enkele economische meerwaarde in vergelijking met andere vormen van constituties. Er zijn studies die zeggen dat de monarchie Nederland miljarden oplevert, maar die studies kan ik allemaal fundamenteel bekritiseren. Je kunt alleen al kijken naar de dag van vandaag in Europa: er zijn landen met een monarchie, er zijn landen zonder monarchie. Het verklaren waarom het ene land economisch succesvoller is dan het andere heeft echt niet te maken met monarchie of niet. Ik weet dat er dan mensen zullen zeggen: als je kijkt naar de rijkste landen, dan zie je dat daar monarchieën zijn. Nou, dat is niet de verklarende factor, dat ligt dan aan andere dingen.”

‘Handelsmissies zijn geen magische toverstaf’

„Dat wil trouwens niet zeggen dat de koning en de koningin geen goed werk doen of willen doen voor Nederland, ik heb oprecht alle vertrouwen in hun goede bedoelingen om zich in te zetten voor de Nederlandse economie, bijvoorbeeld bij handelsmissies. Maar als Nederland geen koningshuis zou hebben, zouden we gewoon een president hebben die ook prima mee kan op handelsmissie.

Handelsmissies heb ik uitvoerig onderzocht en daaruit blijkt dat Nederlandse handelsmissies niet meer of minder succesvol zijn dan handelsmissies van andere landen. In de journalistiek wordt vaak het beeld geschetst dat handelsmissies op zichzelf miljarden opleveren, maar dat is niet zo. Handelsmissies zijn onderdeel van een cyclus om bedrijven te helpen internationaal succesvol te worden, en de missies vormen vaak het begin- of eindpunt van die cyclus. Maar internationaal zakendoen kan ook zonder handelsmissies, we hebben overal ter wereld ambassades die hun lobby’s kunnen aanwenden. Deelnemers van handelsmissies geven weliswaar aan dat ze de deelname van het koningshuis fijn vinden, maar ook dat maakt handelsmissies niet tot een magische toverstaf.”

‘Ik voel er niets voor om onderdaan te zijn’

Maarten van Rossem

Historicus

„Wat mij betreft wordt het koningshuis zo snel mogelijk opgedoekt. Het lijkt mij fundamenteel in strijd met de democratische gedachte. We kunnen dat ook reduceren tot de egocentrische uitspraak mijnerzijds dat zolang ik geen staatshoofd van Nederland kan worden, er toch iets grondig mis moet zijn. Ik bedoel natuurlijk dat het gek is dat je lid moet zijn van een specifieke familie om staatshoofd te worden. En dat we daarom nu al weten wie het volgende staatshoofd wordt is ook vrij eigenaardig. Erfopvolging maakt burgers tot onderdanen, en ik voel er niets voor om onderdaan te zijn.

Je hoort natuurlijk ook vaak de redenering van: kijk naar andere landen in Europa, die hebben ook allemaal van die vorstenhuizen: Noorwegen, Denemarken, België, Engeland, noem maar op. Maar ook op historische gronden zou er alles voor te zeggen zijn om van Nederland een republiek te maken.

Het ergste van het koningshuis zijn niet die mensen zelf, want die kunnen er niet veel aan doen, want die zijn in die familie geboren. Nee, het ergste van het koningshuis zijn al die aanbidders en bewonderaars. Denk aan het gezever over de jurken die Máxima en de prinsjes aanhebben, of waar ze op vakantie gaan. Het is allemaal zo godvergeten onbenullig. En denk ook aan de bekende kletsverhalen van: wist je dat Willem-Alexander zijn eigen reet kan afvegen? Dat is toch fantastisch! En zo sympathiek dat die jongen dat zelf gewoon doet, hij had het ook aan zijn lakeien kunnen vragen.”

‘In alle denkbare opzichten is de monarchie strijdig met democratische beginselen’

„Op Koningsdag ga ik niet met oranje toiletpotten gooien, maar blijf ik binnen. Dat is wel duidelijk, je kunt fatsoenshalve niets anders doen dan binnenblijven. Laat ik daar ook bij zeggen: de kosten van het koningshuis, waarover het altijd gaat: dat kan me eigenlijk geen klap schelen. Het gaat mij vooral om het principe: in alle denkbare opzichten is de monarchie strijdig met democratische beginselen. Maar ook als we een president zouden hebben, denk ik dat we gezeik zouden krijgen over dat hij een motorboot wil of dat hij de dienstbode in zijn bil heeft geknepen. Er zal altijd wel wat zijn.”

‘Zorg dat je Koningsdag koestert’

Ineke Strouken

Voormalig directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed

„Koningsdag moet in ieder geval niet worden afgeschaft, want die dag is echt van ons. Het is een feest waar we heel erg blij mee moeten zijn, een dag die ons allemaal bindt, zelfs als je een hekel hebt aan het koningshuis. Zoals wij Koningsdag invullen is ook van onderop ontstaan, de dag heeft een historisch verhaal en spreekt vrijwel iedereen aan: van allochtoon tot autochtoon, van rijk tot arm en van jong tot oud. Het is dus goed voor de sociale cohesie en de gemeenschapszin.

De feestdag past ook goed bij de Nederlandse cultuur, want we houden heel erg van vrijmarkten en van verkleden. Bij buitenlandse televisieprogramma’s moest ik altijd komen vertellen waarom wij Nederlanders het zo leuk vinden om met zo’n oranje kroon op te lopen. Daar snappen ze helemaal niets van. Koningsdag is ook goed voor de economie, geeft kleur aan het leven, zorgt voor grote creativiteit en geeft ons nationaal een internationaal een gezicht.

Zorg dus dat je Koningsdag koestert en niet kapotmaakt met regelgeving. Want ook in regelgeving zijn de Nederlanders goed, zo van: kunnen die zelfgebakken koekjes wel zo lang op de vrijmarkt blijven liggen? De Oranjeverenigingen klagen erover steeds minder vrijwilligers te hebben, dat zal mede te maken hebben met de regeldruk.”

‘Koningsdag en koningshuis los van elkaar zien’

„Koningsdag zit in onze harten, of het koningshuis nu wel of niet populair is. Het koningshuis doet weleens domme dingen en Willem-Alexander lijkt niet altijd gevoel te hebben bij wat er in de samenleving speelt, maar de familie ligt natuurlijk ook wel onder een vergrootglas. Ik heb soms ook moeite met de bedragen die ze krijgen en dat ze denken dat ze zich meer kunnen permitteren, tegelijkertijd geeft het koningshuis Nederland een gezicht naar buiten toe. In het buitenland zijn ze stikjaloers op het koningshuis.

Naar mijn idee kunnen we Koningsdag en het koningshuis wat losser van elkaar zien. We hangen de dag op aan de koning en zijn gezin, maar uiteindelijk is het heel sterk onze dag. Zelf zou het koningshuis Koningsdag nooit hebben kunnen bedenken of organiseren, dat zou ook niet werken. Stel dat de koning en zijn gezin op vakantie gaan op Koningsdag, ik weet zeker dat het feest in Nederland dan gewoon door zou gaan.”