Laurens Bluekens Metro-panel 6 jan 2022, 11:56

Leestijd: 7 minuten

Metro-stelling: ‘De nieuwe ministers zitten niet op de juiste plek’

Maandag gaat het nieuwe kabinet dan eindelijk aan de slag. Sinds de eerste namen bekend werden, klinkt er kritiek op de gekozen personen en de posten waarop zij zitten. Reden voor de redactie om de stelling ‘de nieuwe ministers zitten niet op de juiste plek’ voor te schotelen aan het Metro-panel.

Deze keer de beurt aan politicoloog Liza Mügge, historicus Maarten van Rossem en hoogleraar Nederlandse geschiedenis gespecialiseerd in de politieke cultuur Henk te Velde.

De experts uit het Metro-panel:

‘Qua kleur en gender is dit het meest diverse kabinet ooit’

Liza Mügge

Universitair hoofddocent politicologie, UvA (specialiteit diversiteit)

„Ik ben het niet helemaal met de stelling eens. Ik vind het nieuwe kabinet een goede mix van politieke ervaring en mensen die van buiten de politiek komen en een frisse en vakinhoudelijke blik hebben.

Er zitten een aantal verrassende namen tussen en er is diversiteit. De helft is vrouw en met Franc Weerwind hebben we voor het eerst sinds 119 jaar weer een minister met Surinaamse wortels. Günay Günay Uslu en Dilan Yesilgöz-Zegerius hebben een migratieachtergrond en zijn vrouw. Qua kleur en gender is dit het meest diverse kabinet ooit.

Dat is belangrijk, want het beantwoordt aan de maatschappelijke roep om meer diversiteit in termen van gender en achtergrond. Eerst zag je dat vooral linkse partijen als de Partij van de Arbeid en GroenLinks zich daar sterk voor maakten, maar de afgelopen jaren heeft deze ontwikkeling zich verbreed. De feministische signatuur van D66 is de laatste jaren bijvoorbeeld een stuk sterker geworden. Dit zien we terug in het regeerakkoord, waarin het bestrijden van vrouwenhaat expliciet wordt genoemd.”

‘Hoopvol gestemd over deze ploeg’

„Met de diversiteit lijkt het dus wel goed te zitten. Het is ook positief dat het niet alleen op links blijft hangen. Black Lives Matter, institutioneel racisme en de toeslagenaffaire zijn heel grote thema’s, en in dat licht gezien is het een ongelooflijk belangrijk signaal dat Franc Weerwind – de Obama van Almere – minister voor Rechtsbescherming wordt. Hij heeft wortels in Suriname, identificeert zich met voorouders die tot slaaf waren gemaakt en doet daar publiekelijk wat mee. Zo was hij actief voor een commissie die adviseerde over een nationaal slavernijmuseum. Diversiteit op machtige posten als minister en staatssecretaris kan bijdragen aan het herstel van politiek vertrouwen en de sociale cohesie.

Ik ben dus hoopvol gestemd over deze ploeg, al was het de kers op de taart geweest als niet Rutte, maar Kaag premier was geworden. Dat was prachtig geweest. Maar ik heb ook geleerd uit onderzoek van een Amerikaanse collega dat het voor gendergelijkheid en vrouwvriendelijk beleid beter is als er onder ministers veel vrouwen zitten dan wanneer de premier vrouw is en de ministerraad mannelijk gedomineerd is.”

‘Het ministerschap is een politieke betrekking die gevuld moet worden door politici’

Maarten van Rossem

Historicus

„De kritiek dat Hoekstra vanwege zijn veronderstelde kennis over financiën op Financiën had moeten zitten en Sigrid Kaag op Buitenlandse Zaken vanwege haar expertise daarover, vind ik volstrekte onzin. Het zou belachelijk zijn geweest als de grote verliezer Hoekstra op Financiën zou blijven zitten, want het is na het minister-presidentschap de machtigste positie. Ik ben verder ook niet onder de indruk van zijn veronderstelde kennis van financiën, want hij is geen econoom, maar een jurist. Ook Kaag is naar mijn weten jurist, net als alle andere mensen die niks weten.

Verder vind ik het volstrekt juist dat Kaag heeft gezegd: wij zijn de tweede partij van het land en de grote winnaar van de verkiezingen, dus wij willen graag op Financiën zitten om een beetje grip op de boel te krijgen.

Het ministerschap is een politieke betrekking die gevuld moet worden door politici. Dus het is ook niet gezegd dat een minister van Financiën per se een economisch ingevoerd persoon zou moeten zijn. Een minister heeft onder zich namelijk altijd een deskundige staf. Het hele idee dat wij de posten zouden moeten verdelen op basis van deskundigheid over de materie van het ministerie is een volstrekte misvatting.”

‘Zakenkabinet is antipolitiek en ondemocratisch’

„Op zich vind ik het geen verkeerd idee om, zoals nu, twee echte deskundigen op ministersposten te hebben: Ernst Kuipers op Volksgezondheid en Robbert Dijkgraaf op Hoger onderwijs en wetenschap. Maar we moeten nog maar even afwachten hoe dat gaat lopen. Het ministerschap zou voor hen ook wel eens een bittere tegenvaller kunnen zijn. Als zij vroeger zeiden: zo en zo moet het, dan gebeurde het zo. Als ze als minister zeggen: zo en zo moet het, dan gaat half Nederland daar tegenin. Dijkgraaf was voorheen directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton, waar hij niet elke dag in de krant hoefde te lezen dat je een malloot bent en je dood moet en dergelijke. Maar dat is tegenwoordig wel het probleem als je minister bent in Nederland.

De wens voor een zakenkabinet met puur ministers die in de materie van het betreffende ministerie zitten, is zo oud als de weg naar Rome. Maar de wens voor een zakenkabinet is een antipolitieke en ondemocratische wens. Laat je dus nooit in de luren leggen door die wens. En over Rutte, die toch weer premier is geworden: hopelijk zal hij zich zo min mogelijk vertonen en stelt hij zich zo bescheiden mogelijk op.”

‘Mark Rutte zit op de verkeerde plek’

Henk te Velde

Hoogleraar Nederlandse Geschiedenis, gespecialiseerd in de politieke cultuur

„Je moet bij dit kabinet even goed kijken naar hoe de club is samengesteld. In eerste instantie was ik ook wel verbaasd over sommige keuzes, maar in tweede instantie vind ik het best begrijpelijk. Ik ben het daarom oneens met de stelling.

Wat me ten eerste opvalt is dat de verschillende partijen een verschillende keuze hebben gemaakt voor het soort ministers dat ze aanleveren. Bij D66 is het duidelijk dat ze met Dijkgraaf en Kuipers een aantal deskundigen van buiten willen binnenhalen en daarmee willen scoren. Daarover kun je denk ik niet beweren dat ze op de verkeerde plek zitten, want zij zijn echt op hun expertise aangezocht. Je zou kunnen zeggen dat dat ook breekt met wat Rutte voorheen het liefst deed: mensen uitkiezen die in eerste instantie politicus zijn en daarna pas deskundig. Zelf heeft Rutte nu ook zo’n ander soort type uitgezocht, met Conny Helder op Langdurige Zorg en Sport.

Daarnaast heb je wel een aantal keuzes die op zichzelf bijzonder zijn. Ten eerste kun je zeggen dat Mark Rutte op de verkeerde plek zit. Na wat er in april is gebeurd, vind ik eigenlijk dat hij zijn legitimiteit kwijt is en hij niet had moeten doorgaan. Dat verhaal over een nieuwe bestuurscultuur kan eigenlijk nooit overtuigend zijn als er een premier zit die er al meer dan tien jaar zit.

‘Kaag neemt risico’

„Dan Wopke Hoekstra: daarvan kun je je afvragen wat die nu weer op Buitenlandse Zaken doet. Ik denk dat dat toch een strijd tussen de partijen is geweest waarin hij het uiteindelijk heeft moeten afleggen – hij had namelijk op Financiën willen blijven zitten. Waarom gaat Hoekstra dan op Buitenlandse Zaken zitten? Daar spreekt wat mij betreft de keuze uit om ietsjes verder van het politieke centrum te gaan zitten. Hij zal er veel voor in het buitenland zijn, en het is ook niet de meest logische plek om vanuit die positie partijleider te zijn. Het biedt Hoekstra dus de mogelijkheid om bij de volgende verkiezingen al dan niet als lijsttrekker terug te komen.

Dat Kaag op Financiën zit, is ook uit politieke overwegingen. Ze heeft ervoor gekozen om de zwaarste politieke functie te nemen, naast die van premier dan. Dat is best begrijpelijk als je je politiek breed wilt maken, zoals Kaag dat wil. Het is wel de vraag hoe dat zal uitpakken, want ze neemt een risico.”

Iedere week leggen we een breed scala aan panelleden uit het Metro-panel een stelling voor die inhaakt op de actualiteit. Iedere keer kun je uiteenlopende meningen, interessante quotes en onderbouwde standpunten vinden op metronieuws.nl/metro-panel.