Laurens Bluekens Metro-panel 6 sep 2023, 12:16

Leestijd: 8 minuten

Stelling: ‘Anonimiteit op social media zou verboden moeten zijn’

Schelden, intimideren en bedreigen zijn op social media aan de orde aan de dag. Zeker via Twitter gebeurt het regelmatig dat politici, bekende Nederlanders of journalisten van alles en nog wat over zich heen krijgen. Het is niet verbazingwekkend dat voorzitter van de Tweede Kamer Vera Bergkamp onlangs een brandbrief naar Twitter stuurde met de vraag hier iets aan te doen. Is het tijd om anonimiteit op social media aan banden te leggen?

De redactie legt het voor aan het Metro-panel met de stelling ‘Anonimiteit op social media zou verboden moeten zijn’.

Deze week nemen plaats in het panel hoogleraar psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam Paul van Lange, hoofd technologie van Waag Futurelab Tom Demeyer en historicus Maarten van Rossem (van wie binnenkort het biografische boek VAN ROSSEM verschijnt, waarin hij ook uitgebreid ingaat op de haat die hem via social media bereikt).

De experts uit het Metro-panel:

‘Anonieme accounts rekken de normen op’

Paul van Lange

Hoogleraar psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam

„Ik ben het volmondig met de stelling eens – ik zeg eigenlijk al jaren dat het een goed idee zou zijn om anonimiteit op social media te verbieden. Anonimiteit op social media leidt er vaak toe dat mensen dingen zeggen die ze nooit zouden zeggen als ze niet anoniem zouden zijn.”

Van de Lange vervolgt:

„Dat is echt een lastig effect, omdat mensen van nature erg letten op wat anderen doen bij het bepalen van wat ze zelf kunnen en mogen doen. In feite komt het erop neer dat de anonieme accounts de normen oprekken. Daardoor zien andere mensen ook meer vrijheid om op dezelfde manier te gaan communiceren en dat leidt tot allerlei kwalijke berichten en beschadigde reputaties.

In die cultuur met opgerekte normen kunnen mensen snel onderschatten hoezeer ze iemand schaden met hun berichten. Die cultuur heeft namelijk wel een kop maar geen staart. Stel dat iemand bijvoorbeeld iets heel negatiefs zegt over een ander, of een ander bedreigt. Dat is iets waar mensen heel moeilijk mee om kunnen gaan, want je weet niet waartoe het uiteindelijk kan leiden. Je weet wel dat de berichten bijna voor altijd zullen blijven bestaan en heel veel mensen ze kunnen zien, maar je weet niet hoe anderen gaan reageren.”

‘Kan leiden tot een vorm van chronische stress’

„Daardoor raak je nog meer in de stress dan je normaal gesproken al zou doen. Stel dat dit in hele sterke mate gebeurt, zoals bij sommige bekende Nederlanders weleens het geval is, dan vind ik het begrijpelijk dat het leidt tot een vorm van chronische stress. Dat vind ik een negatief gevolg van de anonieme accounts en dat is ook een gevolg dat we niet moeten accepteren.

Er zitten natuurlijk allerlei haken en ogen aan de uitvoering van een verbod op anonimiteit op social media, al ben ik op dat vlak geen expert. Ik zie ook in dat er op social media een aantal mensen is die als vermakelijk worden gezien omdat ze ludieke tweets de wereld in sturen, die soms ook in best intimiderende taal zijn gegoten. Daar kunnen andere mensen ook aanstoot aan nemen. Dat is ook een psychologisch effect: om gehoord te worden, moet je steeds extremer worden. In dat opzicht hadden de anonieme accounts op social media er eigenlijk helemaal nooit moeten zijn, want de schade is nu al aangebracht in de cultuur van intimidatie, belediging en doxing via social media. Maar het is nooit te laat om anonieme accounts te verbieden.”

‘Een verbod is een paardenmiddel, dat moet je niet willen’

Tom Demeyer

Hoofd technologie van Waag Futurelab

„Een verbod op anonimiteit op social media is een paardenmiddel, dat moet je niet willen. Ik ben het wel eens met de gedachte erachter, namelijk dat er wel verantwoording moet kunnen worden afgelegd op social media. Maar daarvoor hoef je anonimiteit niet te verbieden, want je pakt daar iedereen mee, terwijl het maar een klein aantal mensen is dat over de schreef gaat.”

Demeyer vervolgt: 

„Anonimiteit is een groot goed en als je even buiten Nederland kijkt, zul je ontdekken dat er ook veel gevaren liggen in het verbieden daarvan. Kijk naar een kritische blogger in Egypte, maar ook in Polen of Hongarije zal je langzaam wel op je tellen willen passen. Mensen zouden alleen aangepakt moeten kunnen worden als ze echt iets fouts doen, als ze tegen de algemeen geldende normen ingaan. Het bepalen van die normen is al het eerste probleem en op dat vlak moet je de social media-platforms aanspreken op hun verantwoordelijkheid: zij moeten heldere regels formuleren waar mensen zich aan dienen te houden.”

‘Veel tussenvormen van anonimiteit mogelijk’

„Er lijken geen grenzen meer te zijn op social media, als je kijkt naar de haat en de kots die er over de social media heen gaat. Dat is zo makkelijk, het moet dus ook weer niet te anoniem zijn.

Gelukkig zijn er ook veel tussenvormen van anonimiteit mogelijk, waarbij je als social media-gebruiker wel gedwongen bent om verantwoording af te leggen zonder dat je wordt gedwongen je anonimiteit op te geven. In de nabije toekomst hebben we in Nederland en Europa de Europese identiteitsregulering waaraan iedereen moet voldoen. Daarmee kun je authenticatie op maat gebruiken. Je kunt dan zeggen: voor deze service heb ik jouw volledige identiteit nodig, maar voor deze service is het al voldoende als ik weet uit welk land je komt. Of: deze service is alleen toegestaan voor mensen die bij Waag werken. Dan kun je dus sturen op maat, op basis van allerlei geverifieerde kenmerken.

Op het moment dat je je online misdraagt, kun je dus ook geblokkeerd worden zonder dat je anonimiteit verloren gaat, bijvoorbeeld door je mailadres te blokkeren. Dan zou je zeggen: dan neem je toch een ander mailadres? Ja, dat kan. Maar dan ben je wel iemand nieuws, dan ben je je geschiedenis kwijt op het platform, dus het is wel een gedoetje. Maar misschien is dat al wel voldoende. Je moet niet naar een paardenmiddel als een verbod grijpen als er ook nog andere maatregelen tot je beschikking staan.”

‘Veel gebruikers vinden het juist zo heerlijk dat ze anoniem kunnen schelden’

Maarten van Rossem

Historicus

„Ik sta honderd procent achter de stelling. Dat je op Twitter Jan en alleman wil vervloeken moet je zelf weten, maar het zou wel passend zijn dat dat niet anoniem kan gebeuren. Voor al die scheldpartijen geldt: graag met naam en toenaam en als dat er niet bij kan, wordt het niet geplaatst.”

Van Rossem vervolgt:

„Al jaren pleit ik voor een verbod op anonimiteit op social media, maar je weet: dat is een kansloze onderneming omdat veel gebruikers het juist zo heerlijk vinden dat ze anoniem kunnen schelden. Dat is gewoon onderdeel van het verdienmodel van die platforms. Ik word zelf ook met enige regelmaat uitgescholden op Twitter: hij moet achter de geraniums, hij is al dement, stomme mopperaar, enzovoorts. Zelden zitten er dodelijke verwensingen bij, maar het is en blijft goedkoop schelden. Op social media is vrijwel nooit sprake van enige vorm van argumentatie.

Het is ook wel van een ongekende lulligheid, dat je dan als Napoleon van Brabant gaat lopen schelden op internet. Wat een kinderachtigheden, verschrikkelijk!

Ik weet natuurlijk ook wel: uit onderzoek blijkt dat het alleen maar losers zijn die het doen. Maar het creëert wel een vervelende sfeer en zorgt voor rafelranden aan het publieke debat, temeer de mainstream media ook dol zijn op de opinies die op social media gebezigd worden. Dat is gek, want zo’n berichtje is natuurlijk vrij nietszeggend. De twitteraars zijn sowieso een betrekkelijk kleine minderheid. Merkwaardig genoeg las ik dat het wel vaak om hooggeschoolde Nederlanders gaat – die kunnen blijkbaar ook geen normaal lopende zin formuleren.”

‘Het liefst zou ik zelf helemaal willen stoppen met social media”

„Er zijn mensen die op social media permanent op een gruwelijk niveau worden uitgescholden en in feite verbaal worden getreiterd. Vrijwel alle burgemeesters in Nederland worden bedreigd, net als een aanzienlijk deel van onze Tweede Kamerleden. Ik begrijp niet dat nooit wordt uitgezocht wie die schelders en treiteraars zijn. Wie zijn nou eigenlijk die mensen die Sigrid Kaag hebben weggejaagd? Waarom wordt daar niet een fors onderzoek op gezet? Volgens mij kun je daar best achter komen.

Ik wil de geestelijke belasting van de scheldpartijen die ik via social media te verduren krijg trouwens niet overdrijven. Ik slaap er niet minder van, dat kan ik je wel vertellen. Ik vind het vooral triest en ik geloof dat het een hele slechte maatschappelijke gewoonte is dat mensen massaal anoniem kunnen schelden. Dat is ook onderdeel van een ingrijpende culturele transformatie waarin schelden en bedreigen min of meer normale zaken zijn geworden. Je zult maar burgemeester zijn en een doorgeladen pistool toegestuurd krijgen ofzo. Dat maakt het hele politieke bedrijf een stuk negatiever.

Het liefste zou ik zelf helemaal willen stoppen met social media, al Twitter ik zelf niet. Mijn blad Maarten! en mijn podcast hebben allebei wel Twitteraccounts met duizenden volgers. Het lijkt me wel passend dat die accounts afgesloten worden en dan kunnen ze gewoon verder op Facebook. Op Instagram zit ik volgens mij niet, dat scheelt alweer. Maar ja, ook zonder die Twitteraccounts kunnen mensen nog altijd van alles over mij debiteren op social media.

Regelmatig leggen we een breed scala aan panelleden uit het Metro-panel een stelling voor die inhaakt op de actualiteit. Iedere keer kun je uiteenlopende meningen, interessante quotes en onderbouwde standpunten vinden op metronieuws.nl/metro-panel.

Stelling: ‘Een verbod op e-bikes voor jongeren is een goed idee’

Reacties