Laurens Bluekens Metro-panel 10 aug 2023, 12:20

Leestijd: 9 minuten

Stelling: ‘Een verbod op e-bikes voor jongeren is een goed idee’

E-bikes waren ooit bedoeld als vervoermiddel voor ouderen, maar inmiddels rijdt Jan en alleman ermee rond – ook jongeren. Zij krijgen daardoor lang niet zoveel beweging als op een normale fiets. E-bikes rijden behoorlijk snel en zijn makkelijk op te voeren, maar er geldt geen helmplicht voor, er is geen rijbewijs voor nodig en ze hebben ook geen kentekenplaatjes.

De laatste jaren neemt het aantal ongevallen met een e-bike toe, aldus de Fietsersbond. Reden voor de redactie om de stelling ‘Een verbod op e-bikes voor jongeren (tot 16 jaar) is een goed idee’ voor te leggen aan het Metro-panel.

Deze week nemen plaats in het panel oncologisch chirurg bij het Maastricht UMC Marjolein Smidt, directeur van de Fietsersbond Esther van Garderen en Rob Stomphorst van Veilig Verkeer Nederland.

De experts uit het panel:

‘De jeugd beweegt minder dan ooit’

Marjolein Smidt

Oncologisch chirurg Maastricht UMC

„Ik ben het met de stelling eens, al vind ik wel dat die wat radicaal is geformuleerd. Je zou er ook een nuancering in kunnen aanbrengen: ik zit eerder aan de kant van een verbod dan dat ik zeg dat het geen goed idee is.”

Smidt vervolgt:

„We moeten namelijk zuinig zijn op het lijf dat we hebben gekregen. Dat wil zeggen dat je je lijf traint, dat je beweegt. Dat zijn, zeker in de jeugd, hele belangrijke onderdelen van gezond ouder worden. Maar de jeugd beweegt minder dan ooit. 3,5 uur schermtijd is het gemiddelde voor jongeren tussen de 14 en 18 jaar. Dat is gewoon gruwelijk veel.

Er wordt ook veel minder gesport en dat heeft ook met de e-bike te maken. Er wordt vaak gezegd: elektrische fietsers leggen meer afstand af. Maar het is altijd belangrijk om dan te bekijken van welk vervoermiddel die fietsers vandaan komen: van de auto, van de trein, van de bus of van gewone fiets? Maar de jeugd komt natuurlijk bijna alleen maar van de gewone fiets af, dus blijkt de elektrische fiets vaak een vervanger van de gewone fiets.”

‘Als we alleen maar gemakzuchtiger worden, dan worden we met zijn allen alleen maar zieker’

„Linksom of rechtsom verbruik je bij elektrisch fietsen minder energie. Soms zeggen mensen dat het wel meevalt, een Noors onderzoek suggereert dat bijvoorbeeld. Maar er is ook Nederlands onderzoek dat zegt: ja, je verbruikt minder energie, en de afstand leg je ook in minder tijd af. Dat betekent dus dat je minder lang minder energie verbruikt.

25 procent van de kinderen en jongvolwassenen heeft overgewicht of obesitas. Dat zit hem in de inname van voedsel en ook in een tekort aan beweging. Tegenover die schermtijd moet wat beweging staan. Wat dat betreft zou ik zeggen: haal beweging uit gewone dingen. Dus: pak de trap, neem de fiets, dat soort dingen. Maar zelfs in die gewone dingen zijn we dus aan het afschalen. We gaan erg makkelijk mee in al die dingen die ons leven makkelijker maken, zoals de e-bike. Wat voor brugklassers ook meespeelt is dat zo’n e-bike een soort fashion item is geworden: je moet wel de goede fiets hebben.

Uit mijn eigen vakgebied weet ik dat een groot aantal borstkankers ook leefstijl-gerelateerd is, net als tientallen andere ziektes. Als je dan weet dat bewegen aan de basis zit, denk ik: hoe kan het dat we het zo laten gaan? Van fietsen gaat je hart sneller kloppen en dat is zo ontzettend belangrijk voor de gezondheid van ons hart. Maar dat haal je er ook helemaal vanaf met de e-bike.

Over het verbod: ik denk dat het heel makkelijk is om een e-bike gelijk te stellen aan een bromfiets, toegestaan vanaf 16 jaar dus. Ook ben ik voor een helmplicht: waarom moet dat bij een bromfiets wel en bij een e-bike niet? Het snelheidsverschil tussen die twee is niet zo groot. Ook zie ik wel wat in een rijbewijs voor de e-bike. Dan zeggen mensen dat ik terug in de tijd wil, maar dan zeg ik: we moeten wel een stukje terug in de tijd, want als we alleen maar gemakzuchtiger worden, dan worden we met zijn allen alleen maar zieker.”

‘Denk na voordat je een e-bike voor je kind koopt’

Esther van Garderen

Directeur Fietsersbond

„Over het algemeen is het geen goed plan om een verbod op e-bikes voor jongeren in te voeren. In landelijk gebied, waar jongeren soms kilometers ver van scholen wonen, zie je dat buslijnen verdwijnen of maar één keer per uur gaan. Daar geven e-bikes jongeren dus juist een vrijere schoolkeuze. Maar voor kinderen die dichter bij school wonen, is een e-bike of fatbike helemaal niet nodig en niet verstandig.”

Van Garderen vervolgt:

„Ik zou ouders dus wel willen oproepen: denk na voordat je een e-bike voor je kind koopt. Als je kind op 10 minuten fietsen van een school woont, waarom zou je dan een fatbike of elektrische fiets voor hem kopen? Dat is natuurlijk aperte flauwekul. Op de e-bike train je bepaalde spiergroepen minder dan op een gewone fiets, terwijl het trainen daarvan je je hele leven voordeel oplevert. De verantwoordelijkheid ligt vooral bij de ouders. Fatbikes met een gashendel zijn bijvoorbeeld illegaal en de financiële consequenties kunnen groot zijn als je kind een ongeluk veroorzaakt omdat je dan niet verzekerd bent.”

‘Maatregelen beperken toegang tot vervoer per fiets’

„De Fietsersbond is een vereniging voor alle fietsers, of het nu gaat om een gewone of een elektrische fiets. We zijn er dus ook niet voor om de toegang tot vervoer per fiets sterk te beperken, en dat doe je wel als je maatregelen als een helmplicht of kentekenplaatjes zou invoeren.

Een kentekenplicht heeft als voordeel dat het makkelijker wordt om de maximumsnelheid te handhaven, maar als nadeel dat het nog maar een klein stapje is naar het heffen van belasting op fietsen. Bovendien maakt het de aankoop van een fiets weer iets bureaucratischer.

Ook een helmplicht is in het algemeen een heel slecht idee. De Fietsersbond is niet tegen het dragen van een helm, maar dit moet een persoonlijke keuze zijn. Uit onderzoek en uit andere landen blijkt dat mensen minder gaan fietsen als er een helmplicht geldt. Veel fietsers hangen bij een helmplicht hun fiets aan de wilgen en gaan dan liever met de auto naar de supermarkt.

De meeste ongelukken met ernstig letsel betreffen nog altijd botsingen tussen een auto en een fiets. Als je door een auto die 50 kilometer per uur rijdt wordt geschept, helpt een helm niet. Wel zeggen we tegen ouderen tijdens onze fietslessen: het is best verstandig om een helm op te zetten als je gaat fietsen. En zet hem om de juiste manier op!

Als je een helmplicht zou invoeren of de e-bike zou verbieden voor jongeren, stappen jongeren gewoon over naar andere vervoermiddelen. Naar elektrische stepjes, bijvoorbeeld. Die leiden tot veel ongelukken, hebben we in Brussel gezien. De Fietsersbond pleit voor een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur binnen de bebouwde kom.

Daarnaast geloven wij vooral in fietsvaardigheid, en daar dragen we aan bij door het geven van verkeers- en fietslessen aan mensen van 4 tot 100 jaar. Wij zien meer in goede voorlichting dan in verboden of maatregelen: juiste kennis over fietsen verspreiden, zodat de berijders weten wat ze doen.”

‘Niet tegenhouden maar veilig regelen’

Rob Stomphorst

Veilig Verkeer Nederland

„Een verbod op e-bikes voor jongeren is een heel slecht idee. De fiets evolueert op dit moment in verschillende vormen, en dat is een stukje vooruitgang. Die moet je niet tegengehouden, maar veilig regelen.”

Stomphorst vervolgt:

„Dat kan betekenen dat je als overheid moet bepalen wat de plaats op de weg is, aan welke technische eisen zo’n e-bike moet voldoen en aan welke grenzen we ons moeten houden op de weg. Dat zie je bijvoorbeeld ook aan het LEV (Lichte Elektrische Voertuigen)-kader, dat al een jaar of vier in voorbereiding is: waar horen de e-stepjes, waar horen de hoverboards en waar horen de speed pedelecs? De overheid loopt altijd een beetje achter de feiten aan omdat er voortdurend producten op de markt komen waar nog geen regels voor zijn.

Van e-bikes maken jongeren in toenemende mate gebruik, zeker als de afstand tussen huis en school wat groter wordt. Dan zouden ouders kunnen zeggen: nou, jouw volgende fiets zal een e-bike zijn. Dan is het ook goed als die ouders kijken naar hoe hun zoon of dochter in elkaar zit wat betreft het opzoeken van grenzen. Als je denkt: mijn zoon zal voluit gaan met die e-bike, geef hem dan een normale fiets. Maar voor iemand die zich prima aan grenzen en regels kan houden: prima om dan een e-bike te geven.

Bij jongeren zit dus een belangrijke sturing vanuit de ouders. De meeste ouders zeggen tegen hun kinderen alleen: pas goed op. Maar er zijn ook ouders die hun kinderen voor zich uit naar de supermarkt laten fietsen, zodat ze gecorrigeerd kunnen worden. Als je dat als ouders hebt gedaan, ga je heel bewust met de zorg voor kinderen om. Verkeersopvoeding is immers onderdeel van de opvoeding.”

‘Belangrijkste is dat snelheidsverschillen op de fietspaden niet te groot worden’

„In Nederland hebben we de afspraak dat de maximumsnelheid van e-bikes afgesteld is op 25 kilometer per uur. Harder mogen ze wettelijk niet, al is opvoeren met een beetje handigheid niet moeilijk. Maar als je dat doet en je een ongeluk krijgt, ben je wel aansprakelijk. En als je je e-bike opvoert en voor reparatie teruggaat naar de dealer, kan die zeggen: ja, hij is opgevoerd, dus de garantie vervalt hierbij. Dat soort drempels zijn dus al opgeworpen en de ene jongere zal daar anders mee omgaan dan de andere.

Het belangrijkste is dat de snelheidsverschillen op de fietspaden niet te groot worden en dat we ons daar houden aan het stilzwijgende maximum van 25 kilometer per uur. Als je rustig trapt op een normale fiets ga je zo’n 15, 16 kilometer per uur. Op een e-bike haal je al gauw de 20 of meer. Maar dat is een minimaal verschil, dus dat kan.

Een andere oplossing die steeds dichterbij komt is het invoeren van een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur in de bebouwde kom. Dat is een goede ontwikkeling, want snelheid is de grootste boosdoener bij verkeersongevallen en door de verlaging naar 30 kilometer per uur kom je ook de kwetsbare fietser tegemoet. Door de te hoge snelheid maken berijders vaak inschattingsfouten. Deelnemen aan het verkeer vereist focus – maar liefst 95 procent van de verkeersongevallen wordt veroorzaakt door menselijk falen. Dat kunnen we voorkomen door altijd vooruit te kijken, de snelheid te doseren, niet met iets anders bezig te zijn en geen drank of drugs tot ons te nemen.”

Regelmatig leggen we een breed scala aan panelleden uit het Metro-panel een stelling voor die inhaakt op de actualiteit. Iedere keer kun je uiteenlopende meningen, interessante quotes en onderbouwde standpunten vinden op metronieuws.nl/metro-panel.

Stelling: ‘Een prikplicht is geen goede maatregel tegen de gedaalde vaccinatiegraad van kinderen’