Het Metro-panel over de stelling: ‘BBB zal een blijvende machtsfactor worden’

‘Gaat om bredere onvrede over de politiek’

Henk te Velde

Hoogleraar Nederlandse Geschiedenis, gespecialiseerd in de politieke cultuur

„Als historicus ben ik geneigd om te relativeren, je moet dit in lange termijnperspectief bekijken. We hebben sinds de opkomst van Pim Fortuyn een aantal keren verkiezingen meegemaakt waarin er vanuit het niets een (bijna) nieuwe partij een heel goed resultaat boekte. Ze zaten ook allemaal zo’n beetje in dezelfde hoek: semi-populistisch of populistisch.

In die rij past BBB in zekere zin ook. Het is ook een partij die, zoals Caroline van der Plas zelf zegt, een beroep wil doen op de proteststem. Ze zegt dat het haar niet alleen om de boeren gaat, maar dat het om de bredere onvrede over de politiek gaat: het gevoel dat politici niet doen wat ze moeten doen en dat daar wat aan moet gebeuren.

Dat hebben anderen hiervoor ook gezegd. Toen Thierry Baudet vier jaar geleden dezelfde verkiezingen won, zei hij ook zoiets: hij wilde meebesturen en het beter doen dan het ging. Daar is natuurlijk helemaal niets van terechtgekomen. We moeten afwachten hoe dat met BBB gaat lopen.”

‘In potentie is BBB een constructievere partij’

„Ik denk wel dat er een paar dingen zijn waardoor de kans dat het beter gaat, hoger is dan bij voorgangers van BBB. Ten eerste denk ik dat Caroline van der Plas een heel ander type politicus is. Het is iemand die vanuit een vrij concrete thematiek naar voren is gekomen, vanuit het platteland en de lokale omgeving.

Dat is toch anders dan haar voorgangers, waar het vooral ging om internationale kwesties als immigratie en buitenlanders. Al past het thema van BBB ook wel een beetje bij het internationale, omdat klimaat en milieu ook zaken zijn waarvan mensen denken: die lui in Den Haag zijn helemaal losgezongen van het volk en luisteren alleen naar Brussel.

Toch zit er iets concreets in BBB waardoor ik voor het voordeel van de twijfel ga. We moeten wel zien of Van der Plas er iets constructiefs mee gaat doen. Daar hoort bij dat de partij daadwerkelijk zal moeten gaan besturen, en dus moet willen overleggen en compromissen sluiten. Dat zal nog niet meevallen, want met die stikstofzaak zitten ze nu aardig klem. Als je de boeren tegemoet komt, dan gaat de rest van het land op slot, tenzij je zegt: we gaan niet meer aan de Europese regels meedoen.

Als BBB bereid is om die complicatie te accepteren, kan het best weleens zo zijn dat het enthousiasme van de kiezer bij de volgende verkiezingen flink is afgenomen. Maar dan zou BBB wél een partij kunnen zijn die wat langer zou kunnen blijven bestaan. In potentie is het een constructievere partij dan die van Baudet en in zekere zin ook dan die van Geert Wilders, die een gedoogconstructie heeft gedaan maar het toen bij meebesturen te moeilijk vond om in zijn partij de kikkers in de kruiwagen te houden.”

‘De vraag is hoe je macht moet definiëren’

Liza Mügge

Universitair hoofddocent politicologie, UvA (specialiteit diversiteit)

„Ik vind het een hele terechte vraag die veel mensen op dit moment bezighoudt. De vraag is hoe je macht moet definiëren. BBB heeft iets ongelofelijks neergezet, ze zijn ontzettend groot geworden.

We hebben in het verleden ook andere partijen zo zien opkomen, en het patroon daarin was dat voortbouwen op succes ten eerste afhangt van de partijorganisatie: in hoeverre is BBB in staat van een klein clubje een grotere partij te maken in al die provincies, waar de partij waarschijnlijk soms ook wil gaan meebesturen, en om de groep bij elkaar te houden langs de lijnen van de standpunten van de partij?

En: zal de partij bestand zijn tegen interne conflicten die misschien zullen ontstaan? Dat hebben we ook in het verleden gezien. Het gaat er dus om in hoeverre ze relatieve eenheid kunnen vormen of dat ze toch in onenigheid uit elkaar vallen. Dat is een risico waar alle nieuwe partijen mee kampen.”

‘Zullen nog wel even van BBB blijven horen’

„Een andere uitdaging voor BBB is de bestuurlijke ervaring: in hoeverre ze in staat zijn dat te verzilveren, en in hoeverre de plannen die ze hebben haalbaar zijn. Het is niet zo dat BBB het ergens alleen voor het zeggen zal hebben: ze zullen compromissen moeten sluiten en ze zijn gebonden aan regelgeving, die niet altijd strookt met de plannen die ze hebben en waar ze kiezers mee hebben veroverd. Op het moment dat BBB gaat meebesturen en die compromissen moet gaan sluiten, kan het ook zijn dat ze daarmee kiezers verliezen, die zich dan in de steek gelaten voelen.

Ik denk dat het heel moeilijk is om in deze fase te zeggen of de partij er in zal slagen om een partij van formaat te worden die nog groter zal worden bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen. Al heeft Caroline van der Plas met die ene zetel al veel van zich laten horen.

Thematisch heeft de BBB goed ingespeeld op de tijdgeest, waarin een grote groep kiezers zich niet gehoord of vergeten voelt, in combinatie met de urgentie van het stikstofdossier. Dit verklaart denk ik voor een deel het succes. Deze thema’s zullen in de nabije toekomst in ieder geval op de agenda blijven, in die zin denk ik dat we nog wel even van BBB zullen blijven horen.”

‘De stikstofcrisis raakt aan veel andere thema’s’

Gerard Drosterij

Politiek filosoof

„Mijn antwoord op de stelling is: ja, met een maar. Voorlopig zal BBB niet van het politieke firmament verdwijnen. Maar je weet het nooit, omdat veel afhankelijk is van de partij zelf. In de analyse moet je denk ik een onderscheid maken tussen het electoraat dat op BBB heeft gestemd en daarnaast de kwaliteit en het handelen van de partij zelf. Simpel gezegd: als BBB er zelf een puinhoop van maakt, houdt het snel op.

Dat zie je bij Forum voor Democratie nu ook, en bij die andere bekende voorbeelden, zoals vroeger de Lijst Pim Fortuyn (LPF). Zelfs bij de PVV kun je het tot op zekere hoogte zien, alhoewel ze altijd behoorlijk veel stemmen hebben geworven, maar nooit echt meer. Dat ligt er bij de PVV vooral aan dat het een partij is met slechts een paar agendapunten, en aan de dominantie van Wilders.

Bij BBB hangt het er dus vanaf hoe de dragende krachten zich ontwikkelen, in hoeverre het hen lukt om met andere agendapunten een beetje smoel te krijgen, en of er zich andere bekwame partijleden kunnen ontwikkelen. Wat betreft die agendapunten is het misschien wel wat makkelijker dan bij de Partij voor de Vrijheid, omdat de stikstofcrisis aan heel veel andere thema’s raakt: volksgezondheid, bouwen, welvaart, wegennet, noem maar op. Op korte termijn zal BBB dus zeker een machtsfactor zijn omdat het stikstofprobleem niet weggaat en omdat de belangen en invloed van de agrarische sector enorm zijn.”

‘CDA heeft iets verloren dat ze niet zomaar terugkrijgen’

„Je zou wat betreft mogelijke toekomstpaden voor BBB een onderscheid kunnen maken tussen aan de ene kant LPF en FvD en aan de andere kant de PVV. LPF heeft als erfgenaam van Fortuyn ook geprobeerd om wat breder te worden, FvD probeert dat ook. Bij de PVV is het wat minder. Ik denk dat BBB er een beetje tussenin zit.

Heel belangrijk is dat een deel van het electoraat van BBB ook van de VVD komt – niet alleen maar van de PVV, FvD en het CDA dus. Dat maakt BBB potentieel een machtige partij.

Het CDA kan denk ik helemaal niet meer terugkomen. Nu ook weer: politiek leider Wopke Hoekstra scheert nog steeds zijn baard niet af en ziet er daarom nog steeds uit als een soort zwerver van goede komaf. Het is misschien heel lullig gezegd, maar ik vind dat symbolisch. Ik begrijp niet dat hij zo blijft rondlopen.

Een partij als D66 kan vasthouden aan een grote basis van hoogopgeleiden, maar het CDA heeft zoiets echt niet meer. Ze hebben iets verloren dat ze niet zomaar terugkrijgen. En dan zijn ze Pieter Omtzigt ook nog kwijt. Als hij aan de verkiezingen mee zou doen, gaat hij ook aan de linkerkant van het CDA zetels weghalen.”