Het Metro-panel over de stelling: ‘Terecht als Matthijs van Nieuwkerk blijvend van de buis verdwijnt’

‘Ik ben er wel van om te kijken of je iemand een tweede kans kunt geven’

Ron Vergouwen

Mediajournalist

„Mijn eerste gedachte is dat ik het niet met de stelling eens ben. Laten we duidelijk stellen dat er dingen zijn gebeurd die absoluut niet hadden mogen gebeuren en wat Matthijs van Nieuwkerk nu overkomt is een persoonlijk drama. Daar is hij in de meest grote mate zelf verantwoordelijk voor.

Maar de reden dat hij zo was, is dat er een soort klimaat was geschapen waarin het mogelijk was dat de meest donkere kanten van Van Nieuwkerk naar boven kwamen. Het maken van een dagelijkse talkshow is topsport en Van Nieuwkerk wil altijd het onderste uit de kan halen.

Ik ben er wel van om te kijken of je iemand een tweede kans kunt geven, ondanks het feit dat er dingen zijn gebeurd die absoluut niet hadden mogen gebeuren. Voor zover ik het weet heeft Van Nieuwkerk volgens de wet niets strafbaars gedaan. Het feit dat mensen er veel leed van hebben gehad, rechtvaardigt dat hij nu even een time-out inlast. Er moet nog meer uitgezocht worden of er dingen zijn gebeurd waarvan wij niet weten.

De Volkskrant heeft fantastisch onderzoek gedaan, dus de NPO hoeft het hele onderzoek niet opnieuw te doen. Doe dus vooral ook aanvullend onderzoek: zijn er bijvoorbeeld ook dingen gebeurd bij andere programma’s van de NPO? Ik denk wel dat je op een gegeven moment moet kijken: is er voor het talent van Van Nieuwkerk geen andere arena waarin die donkere kanten niet naar boven kunnen komen?”

‘Dat hij ooit nog een dagelijkse talkshow gaat maken, lijkt mij wel uitgesloten’

„Ik denk dat dit louterend kan werken voor de persoon Matthijs van Nieuwkerk, en dat hij tot nieuw zelfinzicht komt en aan zijn persoonlijkheid gaat werken. Dat heeft hij indirect ook aangekondigd. ‘De spiegel hangt er’, zoiets zei hij. Als de tijd er rijp voor is, zou er wel een manier kunnen zijn waarop hij terug kan komen. Dat hij ooit nog een dagelijkse talkshow gaat maken, lijkt mij wel uitgesloten.

De onveilige situatie op de werkvloer bij De Wereld Draait Door is ook jarenlang in stand gehouden door Van Nieuwkerks collega’s en BNNVARA. Van Nieuwkerk is wel de terechte hoofdpersoon in deze zaak, maar de snelkookpan van het maken van een dagelijkse talkshow heeft er wel aan bijgedragen dat het zo extreem kon worden. Een beetje stress is wel goed om de boel een beetje op scherp te zetten, maar te veel stress en als persoonlijkheden het slechtste in elkaar naar boven halen, dat moet er aan de bel getrokken worden. Dat is het grote probleem hier.”

‘Van Nieuwkerk is niet in zijn eentje schuldig aan de angstcultuur’

Laura Adèr

Mede-oprichter van adviesbureau Fairspace

„Matthijs van Nieuwkerk voorgoed van de buis halen is niet de oplossing van het probleem, want er zijn meerdere betrokkenen. Van Nieuwkerk opereerde in een omgeving die zijn gedrag mogelijk heeft gemaakt. Hij is niet in zijn eentje schuldig aan de angstcultuur die er heeft geheerst op de redactie van De Wereld Draait Door. Daarbij ben ik ook niet zo’n fan van een maatregel als mensen voor altijd van de buis halen.

Het is wel belangrijk dat er lessen worden geleerd uit wat er is misgegaan. Bij Van Nieuwkerk moet er duidelijk een verbetering van het eigen gedrag komen. En op welke redactie dan ook moeten maatregelen genomen worden die dit gedrag onmogelijk maken.

Van wat ik begrijp waren hoger geplaatste personen op de redactie niet alleen op de hoogte van het gedrag van Van Nieuwkerk, maar deden ze zelf ook mee aan intimiderend en agressief gedrag. Zo is dat in stand gebleven. Er is weinig of niets gedaan met de meldingen die er zijn gemaakt van de misstanden.”

‘Dit soort misstanden kun je zeker voorkomen’

„Dit soort misstanden kun je zeker voorkomen, maar misschien niet honderd procent. Het zal altijd wel een keer mis blijven gaan, maar dat moet het dan ook precies zijn: dat het een keer misgaat en we daar adequaat op reageren.

We moeten ten eerste het gesprek aangaan over wat we wel en niet acceptabel gedrag vinden. En daarna moet je iedereen op de redactie aan dezelfde standaard gaan houden, of dat nu de stagiair, cameraman of presentator is. Iedereen dient zich er aan te houden en op het moment dat het misgaat moet het gemeld kunnen worden. En de mensen die melding doen moeten er op kunnen vertrouwen dat er iets met hun melding gedaan zal worden.

Overigens ben ik zelf niet zo’n fan van alleen een meldpunt organiseren. Er zijn een aantal belangrijke voorwaarden waaraan voldaan moet worden voor een veilige werkvloer: dat er duidelijke regels zijn die voor iedereen bekend zijn, dat mensen in hogere posities het goede voorbeeld geven, dat er onder medewerkers bewustzijn is over wat ze wel en niet accepteren en hoe ze hun eigen steentje kunnen bijdragen én er moet een meldpunt zijn voor als het toch misgaat. Ik denk dat geen enkele van deze voorwaarden op orde was bij De Wereld Draait Door.”

‘Valt mij op dat ik over de redactieleiding helemaal niets hoor’

Huub Evers

Media-ethicus

„Daar ben ik het niet mee eens. Ik vind dat wanneer Van Nieuwkerk zegt dat het hem spijt wat er gebeurd is, en wanneer bovendien ook nog iets verandert aan de redactiecultuur bij radio en televisie, dat hij zou kunnen terugkeren bij een of ander programma.

Spijt alleen is niet voldoende, er moet ook iets veranderen aan de manier waarop presentatoren en redacties met elkaar omgaan, en aan de manier waarop programma’s worden voorbereid. Wat mij opvalt in alle publicaties is dat ik over de redactieleiding helemaal niets hoor: de laag tussen de presentator en de redactieleden. Dat jonge redactieleden de beroemde Matthijs van Nieuwkerk niet durven tegen te spreken, dat kan ik me nog wel voorstellen.

Maar de chefs van de redacties zullen toch ook achteraf met hem de uitzendingen evalueren. Die zullen hem toch ook wel op woede-uitbarstingen en dergelijken aanspreken. Dat chefs dat niet zouden doen, kan ik mij niet voorstellen. In de berichtgeving kom ik daar weinig over tegen. Dat geldt ook voor de manier waarop een redactie is georganiseerd en of je elkaar op dingen durft aan te spreken op de werkvloer.”

‘Angstcultuur ook inhoudelijk slecht voor een programma’

„De Wereld Draait Door was zo’n begrip dat de presentator zich langzaam ook onaantastbaar zal hebben gevoeld. En dan krijg je ook een redactie, zeker de jongere redacteuren, stagiairs of mensen met tijdelijke contracten, die de grote Matthijs van Nieuwkerk niet gaan tegenspreken.

Vooral van oudere journalisten hoor je op dit moment: nou, bij ons op de redacties gebeurde er ook wel een en ander, daar moet je maar tegen kunnen, dat hoort er nu eenmaal bij. Ik kan me het wel voorstellen dat je dat zegt, maar aan de andere kant kan ik me voorstellen dat je een redactiecultuur moet hebben waarin kritische reflectie op het doen en laten van iedereen aan de orde is.

Als je een soort angstcultuur zou krijgen waarbij niemand de grote presentator zou durven tegen te spreken, dan is dat ook inhoudelijk slecht voor een programma. Dan heb je namelijk ook mensen die niet durven te zeggen wat ze vinden. Bij media is het ook heel gebruikelijk dat er dagelijks of wekelijks een vergadering is waarin de gemaakte producties tegen het licht worden gehouden, en waarin mensen op een respectvolle manier kritiek op elkaar hebben. Je moet wel een cultuur hebben waarin je iets tegen elkaar durft te zeggen.”