Het Metro-panel over de stelling: ‘De dappere vrouwen van Iran verdienen meer politieke steun uit Europa’

‘Heel kwalijk dat Europese politici nog denken dat je met dit regime betrouwbaar zaken kunt doen’

Farah Karimi

Lid Eerste Kamer namens GroenLinks

„Ik ben het er honderd procent mee eens. Ik vind dat de Europese Unie heel erg langzaam is geweest om überhaupt hun steun uit te spreken. In woorden zijn er wel verklaringen aan gewijd, en afgelopen maandag zijn dan eindelijk de eerste maatregelen gepresenteerd. Die bestonden uit het toevoegen van elf namen en een aantal organisaties, waaronder de zedenpolitie, aan de sanctielijst. Dat betekent dat deze mensen geen visum krijgen en geen zaken mogen doen met Europa. Dat is in mijn ogen heel beperkt en sowieso werkt het niet goed om organisaties op de sanctielijst te zetten.

Op dit moment denk ik dat er twee redenen zijn dat Europa zich niet sterker uitspreekt. De eerste is dat er gesprekken gaande zijn om de nucleaire deal van 2016 tussen Iran, de Verenigde Staten, China, Rusland en sommige Europese landen nieuw leven in te blazen. Donald Trump trok zich in 2018 terug uit die overeenkomst en onder Joe Biden wordt er een poging gedaan om het te repareren. Tot nu toe is het nog niet gelukt.

Ten tweede speelt denk ik dat Iran een gas- en olierijk land is en dat Europese politici daar rekening mee houden. Ik vind het heel kwalijk dat Europese politici nog denken dat je met dit regime betrouwbaar zaken kunt doen. Als er de afgelopen vier decennia een ding duidelijk is geworden, is dat dit regime een ding het belangrijkste vindt: de eigen macht verstevigen en behouden, ten koste van alles – of dat nu de eigen bevolking, de veiligheid van anderen of die van buurlanden is.”

‘Leg onderhandelingen over nucleaire deal stil’

„Er zijn heel veel politieke en economische instrumenten om in te zetten tegen het regime. Politiek vind ik dat Iran nog sterker geïsoleerd moet worden, ik zou er ook voor pleiten dat de onderhandelingen over de nucleaire deal stil worden gelegd. Zolang het regime zijn eigen bevolking onderdrukt, zolang jonge Iraanse meiden in elkaar worden geslagen en gedood, zolang onschuldige mensen worden vastgezet, kunnen we niet praten met het regime. De Europese Unie kan ook eisen dat er heel snel toegang komt tot de gevangenissen waar demonstraten naartoe zijn gebracht en waarvan eigenlijk niemand weet waar ze nu zijn.

Ook kan de sanctielijst heel flink worden uitgebreid, het is belachelijk dat daar nu maar een naam of negentig op staat. We weten dat er ongelofelijk veel mensen betrokken zijn bij het regime, die kunnen ook op de lijst. Het regime heeft duizenden mensen in dienst voor het onderdrukkingsapparaat. Nog een andere optie zou zijn dat Europa zijn ambassadeurs terug terugtrekt uit Iran.

Na de brand in de beruchte Evin-gevangenis in Teheran eiste vicevoorzitter van de Europese Commissie Josep Borrell ‘full transparency’ van het regime. Dat klinkt alsof je gelooft dat het regime echt geïnteresseerd is in het beschermen van de eigen bevolking.”

‘Belangrijk ervoor te zorgen dat Iraniërs zich hier veilig voelen’

Liza Mügge

Universitair hoofddocent politicologie, UvA (specialiteit diversiteit)

„Ik ben het eens met de stelling, en denk dat er twee belangrijke punten zijn. Ik denk dat politieke steun georganiseerd moet worden, dus internationaal, op Europees niveau. Als één land in actie komt, zal dat weinig uithalen. Het werkt alleen als het gezamenlijk is. De bal ligt dus bij de Europese Unie.

Daarnaast kunnen lidstaten de Iraanse diaspora steunen, de Iraniërs die soms al decennialang in Europa wonen. Wat we vaak zien als vluchtelingen uitwaaieren door een autoritair regime in hun thuisland, is dat als er een politiek conflict oplaait, zij zich politiek weer organiseren en op die manier proberen om druk uit te oefenen op ministeries of mensenrechtenorganisaties, of directe steun proberen te leveren aan groepen in hun thuisland.

Dat soort transnationale bindingen zijn voor gevluchte Iraniërs niet zonder risico, zeker als ze al op de radar van het regime staan. Dan zie je vaak dat mensen bang zijn of geïntimideerd worden door functionarissen van het regime in het land van vestiging. Het is dus cruciaal om ervoor te zorgen dat Iraniërs zich hier veilig voelen om te demonstreren en zich uit te spreken. De groep gevluchte Iraniërs is erg belangrijk, want zij hebben de kennis en de contacten in Iran, dus doe er alles aan om deze groep te ondersteunen.”

‘Het heeft niet zoveel zin om je haar af te knippen’

„Ik denk trouwens dat het niet zoveel zin heeft dat – hoe goed bedoeld ook – mensen uit solidariteit met de Iraanse vrouwen hun haar afknippen. Het levert weinig op, omdat commentaren dan vooral gaan over wie wel en wie niet een lok afknipt. Terwijl de discussie moet gaan over zelfbeschikking. De Iraanse protesten wakkeren het gesprek aan over vrouwen die hier in Nederland een hoofddoek dragen. Ook die discussie moet gaan over zelfbeschikking in plaats van simpele aannames dat de hoofddoek per definitie een symbool is van onderdrukking.”

‘Tijd voor een volgende feministische golf’

Duco Hellema

Emeritus hoogleraar geschiedenis internationale betrekkingen Universiteit Utrecht

„Vrouwenonderdrukking is een van de pijlers van het Iraanse regime. De vrouwen die zich daartegen verzetten verdienen onze steun. Het zou fantastisch zijn als er meer vrijheid voor ze zou komen.

Ik wil daar trouwens bij zeggen: we leven in een tijdvak waarin het op veel plaatsen in de wereld niet goed gaat met vrouwenrechten. Denk aan het aan de macht komen van de Taliban in Afghanistan, wat er nu gebeurt in Iran. Maar ook in het westen zelf, in de Verenigde Staten, wordt bijvoorbeeld het recht op abortus drastisch teruggedraaid. Abortus was een van de strijdpunten van het feminisme van de jaren zeventig. Wat dat betreft is het tijd voor een volgende feministische golf.”

‘We weten dat sancties vaak niet werken’

„Het is de grote vraag hoe we onze solidariteit met de Iraanse vrouwen tot uiting kunnen brengen. Bij demonstraties klinkt soms de roep om extra sancties tegen Iran. Maar sancties zijn vaak niet effectief. Sancties raken juist de mensen die je wilt beschermen – niet zozeer de machthebbers. Iran gaat al meer dan een decennium gebukt onder allerlei sancties. Die hebben vooral te maken met het militair gebruik van nucleaire technologie. Maar Iran is ook al jaren het object van mensenrechtensancties. Het lijkt er alleen niet op dat het regime daarvan liberaler is geworden.

Minister Kaag stelt een soort kritisch engagement voor. De banden niet verbreken, druk blijven zetten en het regime voortdurend op misstanden blijven wijzen. Wat dat in de praktijk betekent is soms moeilijk te zeggen, maar ik denk toch dat dit de beste vorm is om Iran aan te zetten tot verandering. De Europese regeringen moeten druk blijven zetten, zowel bilateraal, in EU-verband, en via de Verenigde Naties. Deze manier geeft geen garantie op succes, maar is in mijn ogen verstandiger dan nog hardere sancties in te voeren. Afgezien daarvan zou het mooi zijn als de wereldwijde vrouwenrechten, met inbegrip van de Iraanse, weer een belangrijker politiek thema worden. Zoals in het verleden de strijd tegen Apartheid.”