Maarten van Rossem: ‘Dood koningin Elizabeth roept allerlei kletsverhalen en huilpartijen op’

‘Haar belangrijkste verdienste was dat ze zeventig jaar lang haar mond heeft gehouden’

Maarten van Rossem

Historicus

„Ik ben het eens met de stelling. Enige aandacht lag wel voor de hand, maar de immense opwinding die ook door de Nederlandse media heen is geslagen, vind ik overtrokken. Alle kletsverhalen komen voorbij, onder meer dat koningin Elizabeth de rots was waarop het Verenigd Koninkrijk was gebouwd.

Haar belangrijkste verdienste was dat ze zeventig jaar lang haar mond heeft gehouden over politieke zaken. Ze heeft her en der wel redevoeringen gehouden, maar die zal ze niet zelf hebben geschreven. Elizabeth wordt toch vooral gevierd als iemand die er zeven decennia lang in is geslaagd niet controversieel te zijn, afgezien van een korte periode rondom de dood van prinses Diana. Daar zou ze zogenaamd niet adequaat op hebben gereageerd door niet meteen naar Londen te komen. Ik had daar trouwens alle begrip voor, want ik was geen groot liefhebber van Diana. Ook niet van koningshuizen in algemene zin, trouwens.”

‘De afgelopen dagen was er veel belangrijker nieuws’

„De afgelopen dagen was er veel belangrijker nieuws dan de dood van Elizabeth: de militaire vorderingen in Oekraïne. Een hele opmerkelijke ontwikkeling in dat hele onaangename conflict. Dat werd nu overspoeld door de vraag of de hondjes van Elizabeth wel gelukkig waren. Rondom de dood van de koningin hebben we weer te maken met zo’n typische onzinnige media-explosie. Voor de media is dit een heerlijke traktatie, een enorme grote schuimtaart. Het gaat nergens over, het is politiek niet controversieel en het leidt niet tot polarisatie. Het is één heerlijke huilpartij vol met vage sentimenten.

Zo’n media-explosie hadden we in Nederland ook bij het overlijden van prins Bernhard in 2004, die bij leven het zwarte schaap was van het koningshuis maar plotseling een unieke held werd toen hij dood was. Ook prinses Diana werd bij haar dood opeens tot het geweten van de westerse beschaving gedoopt. Dat vond ik wel een tikkeltje overtrokken.

Overigens had Elizabeth constitutioneel geen enkele macht. Ze had eigenlijk niets te vertellen. Toen koningin Beatrix nog een rol in de formatie had, was zij machtiger dan de Britse koningin. Elizabeth was dus een puur symbolisch figuur en ook daarom is de aandacht overdreven. Dat ze er in Engeland een enorme poppenkast van maken is vers twee, met al die rare uniformen en dergelijken.”

‘De beroemdste vrouw ter wereld’

Justine Marcella

Royaltykenner

„Ik vind de aandacht niet misplaatst, integendeel. Dit is de langst regerende monarch van het Verenigd Koninkrijk. Bovendien is ze ook nog staatshoofd van andere landen, denk aan Nieuw-Zeeland, Australië en Canada. Het is echt iemand van postuur, to put it mildly. Zeker in een Engeland wat al in crisis verkeert, is dit wereldnieuws.

Koningin Elizabeth hield het Verenigd Koninkrijk bij elkaar. Met haar gaat bijna een eeuw geschiedenis heen. Plus het heeft natuurlijk onmiddellijk staatsrechtelijke gevolgen: haar dood betekent dat Engeland vanaf nu een koning heeft. Ook dat is groot nieuws. Ter vergelijking: het overlijden van prinses Diana kreeg denk ik nog veel meer aandacht dan het overlijden van koningin Elizabeth. Natuurlijk was Diana the people’s princess, maar ze was geen staatshoofd. Nu hebben we het wel over een staatshoofd. Er komt een nieuwe koning die heel lang in de wachtkamer heeft gezeten in toch wel de bekendste koninklijke familie ter wereld. Sterker nog: ik denk dat koningin Elizabeth de beroemdste vrouw van de wereld is.”

‘Het is zeker niet zo dat we alleen de mooie kanten van koningin Elizabeth belichten’

„Waar bijvoorbeeld de twee hondjes van de koningin naartoe gaan is staatsrechtelijk gezien minder van belang, maar ook daarvan denk ik: er zijn wel mensen die zich er zorgen over maken, omdat de koningin zo verbonden was met die corgi’s. Aandacht voor de hondjes verliest qua journalistieke waarde van belangrijke thema’s als klimaat, energie en asiel, maar op dit moment lijkt het wel dat alles wat met de koningin te maken heeft nieuws is. Maar dat gaat ook weer over. Tot en met maandag, wanneer de koningin begraven wordt, hebben we dit nog. Daarna hebben we het gewoon weer over de miljoenennota en de eerste keer dat Amalia meeging naar de Troonrede.

De afgelopen dagen heb ik bij meerdere media het nieuws wat mogen duiden. Het is zeker niet zo dat we alleen de mooie kanten van koningin Elizabeth belichten. We hebben het ook over de crisissen die zij heeft gehad in haar ambt en de verdeeldheid in de familie. Dat gaan we niet uit de weg – ik niet in ieder geval.”

‘Het publiek heeft toch een soort honger naar nieuwtjes rondom de uitvaart’

Ron Vergouwen

Mediajournalist

„In eerste instantie begrijp ik dat de koningin zoveel aandacht krijgt. Ze was misschien wel de bekendste persoon op aarde. Ze zat al zo lang in functie en het Britse vorstenhuis is het belangrijkste en meest dominerende vorstenhuis ter wereld. We zijn allemaal met Elizabeth opgegroeid en haar invloed was nog steeds wereldwijd kenbaar.

Natuurlijk is het wel zo dat het nu over een lange periode gaat: meer dan een week lang zijn een hoop media hiermee bezig. Dus ik kan me ook voorstellen dat er na een aantal dagen bij een aantal mensen moeheid optreedt voor alle aandacht voor de koningin.

Aan de andere kant zie je ook aan de cijfers van allerlei websites dat de berichten over de koningin de meest gelezen berichten zijn. Het publiek heeft, hoe je het ook wendt of keert, toch een soort honger naar nieuwtjes rondom de uitvaart. De dood van koningin Elizabeth is iets waarbij iedereen meteen een gevoel heeft. Zo van: o ja, die ken ik.”

‘Op dit moment vind ik de berichtgeving goed afgewogen’

„Het is natuurlijk wel zo dat het problematisch wordt als echt belangrijk nieuws naar de achtergrond wordt gedrukt. In die zin snap ik de stelling. Er zijn maar een x-aantal journalisten op deze aardkloot en die kunnen maar een ding doen. Of ze zijn met de koningin bezig of ze zijn andere dingen aan het doen. Omdat er nu zoveel nieuws is, kan het gebeuren dat er journalisten op dit onderwerp worden gezet die normaal gesproken heel ergens anders mee bezig zijn.

De eerste dag na het overlijden gaat natuurlijk niemand een kritische reportage of artikel maken. Maar op dit moment vind ik de berichtgeving goed afgewogen. Elizabeth wordt echt niet de hele tijd alleen maar de hemel in geprezen en er worden ook kritische kanttekeningen geplaatst bij haar nalatenschap. Het was natuurlijk niet alleen pais en vree in de regeringstijd van Elizabeth. Journalisten moeten er wel op blijven letten dat ze zich in hun onafhankelijkheid niet laten verblinden door al het ceremoniële vertoon wat er nu plaatsvindt.”