Het Metro-panel over de stelling: ‘Nederland moet sterker inzetten op kernenergie’

‘Met kernenergie als optie haal je wat druk van de ketel bij andere opties’

André Faaij

Wetenschapsdirecteur bij TNO energietransitie en hoogleraar energiesysteemanalyse aan de universiteiten van Utrecht en Groningen

„Het is voor Nederland een enorme uitdaging om de doelstellingen van de energietransitie te behalen. We weten uit analyses dat als je het goed plant, met vele, goed op elkaar aangesloten opties die je in combinatie gebruikt, met innovatie daarachter om de kosten te verlagen, de doelstellingen nog op tijd en op een betaalbare manier haalbaar zijn. Maar we zijn er wel bij gebaat het hele pakket aan opties te hebben, dus ook kernenergie.

Daar zit een hele simpele notie achter: op het moment dat je opties uitsluit, zoals kernenergie, wind op land of biobrandstof, dan heb je veel meer nodig van de resterende opties. Iedere optie waarvan je meer en meer wilt, wordt steeds duurder. Neem wind op zee: het begint dicht bij de kust met een korte kabel en ondiep water, maar verderop heb je langere kabels nodig, en op een gegeven moment heb je drijvende infrastructuur nodig. Dus ook windenergie zal, naarmate je er meer van wil, in kosten stijgen. Het hebben van veel verschillende opties om energie op te wekken maakt het mogelijk om het kostenplaatje laag te houden omdat je elke optie maar beperkt hoeft te gebruiken.

Met kernenergie als optie haal je wat druk van de ketel bij andere opties. Ook kun je er eventuele tegenvallers mee opvangen, bijvoorbeeld als het niet lukt om het aandeel van duurzame energie afdoende te vergroten. Dat gaat namelijk niet van een leien dakje. Het vinden van ruimte voor al die duurzame energie is in Nederland een uitdaging. Ook daar heeft kernenergie betere kaarten, want op een relatief klein oppervlak kun je heel veel energie opwekken.”

‘Het is de vraag of kernenergie de energietransitie daadwerkelijk kan versnellen’

„Daar staat tegenover dat inzetten op de bouw van kerncentrales tijd zal kosten, zeker in Nederland. We hebben geen enkel bedrijf binnen de grens dat een kerncentrale kan bouwen. Ook moeten we weer capaciteit opbouwen om kernenergie in te kunnen zetten: onderhoud, veiligheid, monitoring, kwaliteitsbewaking en dergelijke. Dat kost tijd.  Het is daarom de vraag of kernenergie de energietransitie daadwerkelijk kan versnellen.

De problematiek van radioactief afval kan sterk gecontroleerd worden. De risico’s van de opslag van het afval zijn beperkt, maar zijn er wel. Dat is inherent aan de optie, dat moet je ook willen accepteren.

Sowieso moeten we geen jaren gaan doen over de besluitvorming over kernenergie, en moet de beslissing gebaseerd zijn op een goed gefundeerde en complete afweging. De hele belangrijke vraag of kernenergie de energietransitie gaat versnellen is eigenlijk onbeantwoord. Het lijkt er op of kernenergie de kosten van de energievoorziening wat kan verlagen, maar niet veel. Tegelijkertijd weten we ook dat als we dat resultaat willen behalen, we het voortvarend moeten aanpakken.”

‘Het woord duurzaam reserveren we alleen voor zon en wind, maar in feite is kernenergie duurzamer’

Simon Rozendaal

Chemicus, wetenschapsjournalist, columnist bij EW en schrijver Warme aarde, koel hoofd – kanttekeningen bij de energietransitie

„Ik ben het helemaal eens met de stelling. In het regeerakkoord staat dat we twee kerncentrales moeten gaan bouwen. Van mij mogen dat er een stuk meer zijn. Ik vind dat minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten de boel aan het traineren is, want in Zeeland staan ze klaar om die centrales te bouwen. Jetten wil allerlei ambtelijke procedures doorlopen en vertraagt daarmee enorm. De Kamer moet hem veel meer aansporen, want we moeten nu wel opschieten.

Gelukkig is Jetten een beetje bijgepraat over kernenergie door ambtenaren om hem heen. Hij zegt niet meer van die vreselijk domme dingen, zoals dat je met kernenergie geen huizen zou kunnen verwarmen. Met kernenergie zou je in principe alles kunnen doen: brandstoffen maken voor het verkeer, stroom, warmte voor de huizen en op een hogere temperatuur voor de industrie. In theorie zou je met kernenergie in een land als Nederland met vijfentwintig tot dertig centrales toe kunnen. Dan heb je al die zonnepanelen en windmolens niet meer nodig.

Er zijn meer voordelen aan kernenergie. Kernenergie heeft de laagste uitstoot van alle energiebronnen en heeft ook een uiterst hoge energiedichtheid. Er zit zoveel energie in dat je veel meer energie per vierkante meter produceert. Een kerncentrale produceert ongeveer tienduizend watt per vierkante meter, zonnecellen en windmolens maar een tot twee. Dat betekent ook dat kerncentrales een veel kleinere aantasting van natuur en biodiversiteit tot gevolg hebben. Het woord duurzaam reserveren we alleen voor zon en wind, maar in feite is kernenergie duurzamer.”

‘Kernenergie is even veilig als zon en wind’

„We hebben een behoorlijk vertekende kijk op het energievraagstuk. Bij zon en wind zien we alleen de voordelen en niet de nadelen. Bij kernenergie zien we alleen de nadelen en niet de voordelen. Dat leidt tot een bizarre situatie in de energietransitie: dat wat we willen, werkt niet. En dat wat werkt, willen we niet.

De gevaren van kernenergie worden ook zwaar overdreven. Ook als je de drie zogenaamde kernrampen meerekent – Harrisburg, Tsjernobyl en Fukushima – is het aantal doden per stroomeenheid precies hetzelfde als bij zonnecellen en windmolens. Voor zonnecellen en windmolens is enorm veel materiaal nodig, onder andere uit mijnen in China, daar vallen doden bij. En door de productie van al dat beton, ijzer en plastic voor zonnecellen en windmolens ontstaat ook veel luchtvervuiling, en daarvan is bekend dat mensen daardoor eerder overlijden. Bij kernenergie speelt dat door de hoge energiedichtheid nauwelijks. Daarom is kernenergie even veilig als zon en wind.”

‘Kernenergie is geen oplossing’

Gerard Brinkman

Campagnevoerder World Information Service on Energy (WISE) en fractievoorzitter GroenLinks Castricum

„Nederland moet absoluut niet sterker inzetten op kernenergie. Ik denk ten eerste dat het een verkwisting van geld zou zijn, want zon, wind en duurzame opslagtechnieken zijn sowieso goedkoper. Het geld dat je normaal in kerncentrales zou stoppen, kun je beter gebruiken voor oplossingen die veel sneller werken. In Nederland hebben we een potje van vijf miljard gereserveerd voor kernenergie. Stop dat geld bijvoorbeeld in het veel sneller isoleren van woningen, waarvoor nu vier miljard euro is gereserveerd. Dat helpt je wel op korte termijn, misschien zelfs al deze winter.

Als je nu kiest voor kerncentrales, dan komen die er pas zo rond 2035, mag je dan hopen. Zo lang duurt het gewoon om een centrale te bouwen. Kernenergie is geen oplossing. Niet voor de korte termijn en niet voor de lange termijn. De komst van kernenergie gaat ons deze winter natuurlijk niets helpen. We hebben in Nederland één kerncentrale, in Borssele, die draait in principe nog tot 2033 door.”

‘Kernenergie maakt een land lui op het gebied van echt duurzame energie’

„Ook zijn er de klassieke nadelen van kernenergie: het is een gevaarlijke technologie. Met het afval weten we nog geen raad. Over kernenergie zegt een groot deel van de goegemeente: ja, daar vinden we wel een oplossing voor over honderd jaar. In de tussentijd slaan we het op in een loods in Vlissingen. Mijn oproep zou zijn: ga studeren op een oplossing voor het kernafval. Schuif dat niet vooruit. Als dan blijkt dat je over een aantal jaren een oplossing hebt: dan kunnen we dan nog altijd kijken of we nieuwe kerncentrales nodig hebben. Maar ik denk dat dat dan ook niet het geval is. Tegen die tijd zijn duurzame energiebronnen zo doorgebroken dat kernenergie een slechte keuze blijkt te zijn.

Wat mij opvalt als je naar een land als Frankrijk kijkt, waar veel kerncentrales zijn: dat er relatief weinig zon en wind is. Deze zomer blijken veel van de kerncentrales te moeten worden uitgezet wegens reparaties of problemen met koelwater. De Fransen hebben veel te weinig zonne- en windenergie, waardoor ze nu veel elektriciteit moeten importeren, terwijl het een heel zonnig land is. Kernenergie maakt een land lui op het gebied van echt duurzame energie. In die zin is kernenergie geen vervanger van fossiele brandstof, maar drukt het zon en wind uit de markt. Dat moet je niet hebben.”