Isabella van den Berg Metro-panel 2 jun 2022, 11:38

Leestijd: 8 minuten

Het Metro-panel over de stelling: ‘Werknemers mogen zelf bepalen wanneer ze hun feestdagen inzetten’

Nederland kent een wirwar aan feestdagen. Feestdagen die echter niet voor iedereen even relevant zijn. Met Hemelvaartsdag net achter de rug en Pinksteren in aantocht komt bij sommigen de vraag op of je niet beter zelf kunt bepalen welke feestdagen je vrij wil nemen in plaats van dat dat per cao hetzelfde geregeld is voor iedereen in een sector.

Misschien wil je 5 mei, wat geen officiële feestdag is, wel vieren, maar Hemelvaartsdag niet, of verruil je Hemelvaartsdag liever voor een feestdag uit een andere cultuur. Dan heb je nu eigenlijk geen andere keuze dan een vrije dag op te nemen en een dag die je niet viert thuis uit te zitten terwijl je liever wilde werken. Moet dat anders? De Metro-redactie legt daarom de stelling: ‘Werknemers mogen zelf bepalen wanneer ze hun feestdagen inzetten’ voor aan het panel.

Deze week nemen plaats in het panel voormalig directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed Ineke Strouken, eigenaar van HR Expert Bureau Sanne Quint en hoogleraar Strategisch Human Resource Management aan de Universiteit Utrecht Eva Knies.

De experts uit het Metro-panel:

'Feestdagen zijn belangrijk om onze identiteit, de geschiedenis en hun hedendaagse betekenis'

Ineke Strouken

Voormalig directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed

„Ik ben het gedeeltelijk eens met de stelling. Al die feestdagen zijn er niet voor niets, ze hebben een verhaal en functie. De officiële feestdagen, waar we ook vrij voor krijgen, zijn historisch gegroeid en horen bij onze geschiedenis. Daar moet je wel respect voor hebben, vind ik. Ook vind ik het verhaal achter de feestdagen belangrijk, alleen weten sommige mensen van bepaalde feestdagen niet meer wat het voor functie had en wat het religieuze verhaal is. Ik vind dus niet dat je iedereen ​zomaar bijvoorbeeld zeven vrije feestdagen ​moet geven waarover ze zelf kunnen beschikken en dat dat het is. De geschiedenis van onze feestdagen is onderdeel van onze identiteit.

Tegelijkertijd zijn er in Nederland in de laatste halve eeuw veel culturen bij gekomen, met hun eigen feestdagen. Zo kent de Nederlandse identiteit veel culturele en religieuze diversiteit. Op een gegeven moment kun je je gaan afvragen: waarom moeten al die niet-christenen, want vrijwel alle feestdagen zijn religieus, ons Pinksteren mee moeten gaan vieren? En waarom zouden wij bijvoorbeeld niet Eid-al-fitr of het Chinese Nieuwjaar mee vieren? Ik vind dat we die discussie een keer aan moeten gaan. Het begint ermee dat wij helemaal niet weten wat al die feesten voor betekenis hebben. Zo weten de meeste Nederlanders niet wat voor kenmerken het Chinese Nieuwjaar of Chanoeka heeft. Je moet dat verhaal vertellen, van waar die feesten vandaan komen en wat hun functie is.”

‘Pijnlijke discussie waar je ongetwijfeld half Nederland mee over je heen krijgt’

„En dan moet je gaan nadenken over de functie die ze nu nog hebben en hoe onze samenleving eruitziet. Moeten we daarom niet anders met onze feestdagen omgaan? Dat is een hele pijnlijke discussie, en je krijgt ongetwijfeld half Nederland over je heen. Want we zijn erg gehecht aan onze feestdagen, ook al weten we niet meer precies waar ze vandaan komen. Ik kan wel roepen dat we Pinksteren af moeten schaffen, maar ook Pinksteren heeft nog een functie, al is die nu anders dan vroeger. Het heeft tegenwoordig minder te maken met de religieuze achtergrond, maar meer met de behoefte om bij te tanken. Omdat we behoefte hebben aan zon, en nog om bij te komen van de winter.

Een aantal belangrijke feesten uit onze christelijke cultuur moet je handhaven, vind ik. Maar ik denk dat er ook feesten van andere culturen groter gevierd mogen worden in Nederland. De feestdagen moeten namelijk een afspiegeling zijn van de Nederlandse samenleving, en op het ogenblik zijn ze dat niet meer. Mijn oplossing zou zijn om zo’n 5 à 6 traditionele Nederlandse feestdagen te behouden zoals we ze nu vieren of herdenken, en dat we de rest flexibel houden. Dan kun je kiezen of je bijvoorbeeld liever Pinksteren viert of Keti Koti.”

‘Het blijft raar dat elke werknemer kerst ‘moet’ vieren, maar geen verlof krijgt bij een niet-christelijke feestdag’

Sanne Quint

Eigenaar HR Expert Bureau

„Ik zou het goed vinden als werknemers zelf mogen bepalen wanneer er voor hen feestdagen van kracht zijn. Dat is ook breder te trekken naar mijn perspectief over dat ik voorstander ben van onbeperkte vakantiedagen, dan heb je al helemaal niet meer te maken met flexibele feestdagen want dan bepaalt een werknemer zelf wanneer ‘ie wel of niet werkt. Als de werknemer maar de output levert die gevraagd wordt, dat is de voorwaarde. Dan werk je heel erg op basis van vertrouwen en dat zie ik omtrent flexibele feestdagen ook zo. Stem je vrije dagen goed af met je team en denk niet vanuit het individu, maar op teamniveau om resultaten te behalen.

Als je kijkt naar de werknemers: het is goed dat er veel diversiteit is op een werkvloer en dat diversiteit toeneemt binnen organisaties. Maar dan blijft het raar dat iedereen wel traditioneel kerst aan het vieren is, maar dat bij een organisatie waar een heel groot deel bijvoorbeeld meedoet aan de Ramadan en de dagen daaromheen, dat daar geen kader van vrije feestdag omheen zit. Het zou dan mooi zijn om te kijken naar een breder perspectief, in plaats van dat we blijven kijken naar de oude gebruiken die er zijn. Je moet dus heel erg kijken naar de verschillende medewerkers die je in dienst hebt, en naar wat zij nodig hebben. In dit geval dus ook omtrent feestdagen, dat dat vanuit de medewerker bepaald wordt en niet meer van ‘bovenaf’.

‘Of werknemers vrij nemen omdat ze bij een kerstboom willen zitten of op vakantie willen gaan, maakt niet uit’

„Ik moet zeggen dat het onbeperkte, en het vrij laten en sturen op output wel alleen in banen zit waarbij dat kan. Dus dan heb je het meer over dienstverlening of kenniswerk. En er zijn natuurlijk ook banen waarbij flexibele feestdagen of onbeperkt verlof niet aan de orde zijn omdat dat in sommige beroepen gewoon niet kan. Zoals in cruciale beroepen. Daar gelden de feestdagen heel vaak al niet, omdat zij doorgaans moeten werken tijdens kerst of oud en nieuw. Het is daarom natuurlijk verschillend per organisatie en cao of verlof tijdens feestdagen wel of niet mogelijk is.

Dus binnen dienstverlening, kenniswerk of andere banen waar output goed te sturen is, zijn onbeperkte vrije dagen, en dus eigenlijk ook onbeperkt vrij tijdens feestdagen, prima te doen. Als je zoiets invoert, nemen medewerkers gemiddeld 23 dagen verlof op. En of ze dat nou doen omdat ze bij een kerstboom willen zitten of naar een tropisch eiland willen gaan, zolang ze hun werk goed doen en het goed met hun team afstemmen, is er geen probleem naar mijn idee.”

‘Misschien blijft een groot deel toch op Hemelvaartsdag en Pinksteren vrij nemen’

Eva Knies

Hoogleraar Strategisch Human Resource Management aan de Universiteit Utrecht

„Ik denk dat het een goed idee is als werkgevers flexibele feestdagen faciliteren. Dat is belangrijk vanwege de diversiteit op de arbeidsmarkt, omdat er mensen met verschillende achtergronden binnen organisaties werkzaam zijn. Zij hebben misschien helemaal niks met Hemelvaartsdag of Pinksteren en willen dus liever het Suikerfeest of een andere feestdag vieren. Vanuit het perspectief om mensen thuis te laten voelen bij een organisatie, past het daarom goed om flexibiliteit rondom feestdagen te faciliteren.

Uit onderzoek weten we dat het positief uitwerkt, zowel voor het functioneren van medewerkers als voor hun welzijn, als er rekening wordt gehouden met individuele wensen en behoeften. En ik denk juist door een dag, of aantal dagen flexibel inzetbaar te maken, dat je heel erg tegemoetkomt aan die individuele wensen. Ik weet dat er al een heel aantal jaren geleden werkgevers met flexibele feestdagen bezig waren. Die liepen toen voorop. Dat ging er specifiek bijvoorbeeld over om van Goede Vrijdag geen standaard vrije dag meer te maken. In plaats van vrij op Goede Vrijdag kon je die dag op een ander moment inzetten. Wanneer het jou uitkomt.”

‘Het is belangrijk om in dit soort gevallen een gesprek te voeren met elkaar’

„Of het praktisch gezien goed zal werken, hangt af van het type werk en in hoeverre medewerkers afhankelijk zijn van elkaar in de uitvoering van hun taken. Daarom denk ik dat het belangrijk is om in dit soort gevallen er met elkaar een gesprek over te voeren. Dat heeft wat mij betreft een soort dubbele functie: hoe kan je het organiseren? Maar ook: wat is voor jou als medewerker belangrijk? Dat kan heel interessante gesprekken opleveren. Dan kun je elkaar ook vertellen over de feestdagen die jij viert en hoe dat werkt. Dan voel je je gelijk meer gezien en kun je meer eigenheid meenemen naar je werk. Je bent niet iemand die alleen maar werkzaamheden uitvoert, je hebt ook een achtergrond en je eigen normen en waarden.

Keuzevrijheid en het kunnen aanpassen naar eigen behoeften is voor zowel de werkgever als werknemer aantrekkelijk, vind ik. En misschien blijft een groot deel toch op Hemelvaartsdag en Pinksteren vrij nemen, en dat is prima. Maar dan is het wel een eigen keuze geweest en is het niet opgelegd van bovenaf. Ook heeft de afgelopen tweeënhalf jaar laten zien dat er veel meer flexibiliteit mogelijk is dan we voorheen dachten. Nadelen rondom flexibiliteit op werk en verlof zitten meer in de praktische sfeer: moet het kantoor bijvoorbeeld dan ook open zijn op die dagen? Dat is allemaal op te lossen als je maar gesprekken voert: hóé gaan we dit met elkaar vormgeven, in plaats van óf.”

Iedere week leggen we een breed scala aan panelleden uit het Metro-panel een stelling voor die inhaakt op de actualiteit. Iedere keer kun je uiteenlopende meningen, interessante quotes en onderbouwde standpunten vinden op metronieuws.nl/metro-panel.

Het Metro-panel over de stelling: ‘Een Europees digitaal identiteitsbewijs en medisch dossier gaan te ver’