Het Metro-panel over de stelling: ‘Een Europees digitaal identiteitsbewijs en medisch dossier gaan te ver’

‘Ik zie het als een mogelijk opstapje naar een sociaal kredietsysteem zoals in China’

Siri Beerends

Promovenda kunstmatige intelligentie en authenticiteit aan de Universiteit Twente en werkzaam bij SETUP

„Ik ben het met de stelling eens, het gaat te ver. Als het over dit soort systemen gaat, hoor je vaak dat het ook op een privacyvriendelijke manier ontwikkeld kan worden. Maar die stap komt pas daarna. Want je zou in eerste plaats het bestaansrecht van dit soort systemen ter discussie moeten stellen. Daarmee kan namelijk uiteindelijk nog meer data aan elkaar geknoopt worden. Ik zie het als een mogelijk opstapje naar een sociaal kredietsysteem zoals in China. Zeker in combinatie met andere ontwikkelingen op het gebied van datakoppeling,

Dat komt ook steeds meer naar Europa toe. In Bologna en in Beieren heb je al een smart citizen wallet. Als je je afval goed scheidt, veel van het openbaar vervoer gebruik maakt of veel energie bespaart, krijg je punten van de gemeente waarmee je bepaalde voordelen kunt krijgen.

Dat klinkt allemaal heel nobel en met de beste intenties om burgers de ‘goede’ richting op te sturen. Het probleem is: wie bepaalt wat goed gedrag is en waar ligt de grens? In China krijg je voor het kopen van luiers pluspunten en strafpunten voor het spelen van te veel videogames. Ook hier bij ons kan een digitale identiteit in een later stadium gekoppeld worden aan bijvoorbeeld biometrische gegevens uit gezichtsherkenningsystemen en vingerafdrukken. Maar ook bijvoorbeeld aan gegevens over opleiding, banengeschiedenis en social mediagedrag. Op basis van die gegevens zou je dan bijvoorbeeld wel of geen toegang tot een bepaalde voorziening krijgen.”

‘Bepaalde waarden kun je helemaal niet vatten in data, modellen of algoritmes’

„Daarnaast gaat het om de vraag in wat voor soort samenleving we met elkaar willen leven. Wat willen met al die kwantificatie en dataficatie? Willen we de maatschappij alleen inrichten op basis van wat we allemaal meetbaar hebben gemaakt? Ik vind dat je als mens dan in een robot verandert. Bepaalde waarden kun je helemaal niet vatten in data, modellen of algoritmes, maar dat zijn we wel aan het doen. De mogelijke invoering van een Europees digitaal identiteitsbewijs en medisch dossier zijn onderdeel van een bredere trend van het digitaal sturen van burgers op basis van data. We moeten ons afvragen of we die weg verder willen inslaan.”

‘Een patiëntendossier dat over de grens gedeeld kan worden met zorgaanbieders biedt grote voordelen’

Martin Buijsen

Hoogleraar gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit

„Een patiëntendossier dat je over de grens kunt delen met zorgaanbieders biedt grote voordelen. Elk land kent zijn eigen systemen, manieren van opslaan en bewerken. Wat je zou willen is dat je heel makkelijk met je medische dossier bijvoorbeeld naar Antwerpen kunt voor een oogoperatie. Nu is het zo dat de patiënt zelf zijn medische dossier moet ophalen bij de zorgaanbieder, en met zijn spullen naar die Belgische zorgaanbieder moet. Het zou makkelijker zijn als er één Europees format zou zijn voor een medisch dossier, dat maakt de hulpverlening voor iedereen beter.

Niets mis dus met een digitaal Europees medisch dossier, alleen je zou wel willen dat mensen zelf kunnen beslissen over wie er inzage krijgt in dat medische dossier, dus dat zij degenen zijn die bepalen wie er inzage in zouden hebben. Op dit moment is het nog onduidelijk of dat ook het geval zal zijn, maar het is moeilijk voorstelbaar dat daar niet in voorzien zal zijn. In heel Europa is het denken over medische dossiers en omgang met medische gegevens niet heel verschillend. In principe beslist de patiënt wie er inzage in de gegevens mag hebben en dat wordt eigenlijk in heel Europa wel aanvaardt. Ik kan me niet voorstellen dat men een Europees medisch dossier overweegt zonder dat de patiënt daar zelf zeggenschap over heeft.”

‘Heel Europa kent dezelfde privacy-verordening’

„Ik ben er niet bang voor dat een Europees digitaal identiteitsbewijs met daaraan gekoppeld een medisch dossier, tot kwalijke zaken zal leiden. Heel Europa kent dezelfde privacy-verordening. Waar het gaat om de bescherming van informationele privacy zijn we binnen de Europese Unie allemaal onderworpen aan dezelfde regels. We hebben het bijvoorbeeld niet over gegevens die worden gedeeld met instanties in de Verenigde Staten. De totstandkoming van een Europees digitaal identiteitsbewijs en medisch dossier doen de gevaren niet toenemen als je dat vergelijkt met een digitaal identiteitsbewijs of medisch dossier dat binnen Nederland blijft.”

‘Alleen in een heel ideaal scenario kan een digitaal identiteitsbewijs beperkt en gecontroleerd worden ingezet’

Jaap-Henk Hoepman

Universitair hoofddocent privacy aan de Radboud Universiteit Nijmegen en Rijksuniversiteit Groningen

„Ik ben het eens met de stelling, al moet ik aantekenen dat ik niet veel weet van de plannen rondom het digitaal medisch dossier. Voor het digitaal Europees identiteitsbewijs geldt dat het nog steeds niet duidelijk is welke kant het ongeveer opgaat, daar zal veel van afhangen.

Wat er eigenlijk gaat gebeuren met het digitaal Europees identiteitsbewijs is dat men een internationale infrastructuur aanlegt die het mogelijk maakt om je identiteit en allerlei verschillende aspecten daarvan – leeftijd, opleiding, et cetera – aan te tonen aan de autoriteiten, maar ook aan bedrijven. Dat is een grote uitbreiding van de functionaliteit van wat we nu kennen met de DigiD. DigiD werkt immers alleen in Nederland en alleen voor publieke dienstverlening.”

‘Je gaat er vanuit dat mensen een moderne smartphone hebben’

„Een van mijn zorgen over het digitaal Europees identiteitsbewijs is dat als de infrastructuur er eenmaal is, we de wet- en regelgeving er speciaal voor aanpassen, want die kun je altijd veranderen. Daarnaast maak ik me er zorgen over dat het volstrekt niet gedefinieerd is hoe zo’n systeem er uit moet zien. Er wordt gesproken van een wallet op je telefoon, maar het is niet duidelijk of al die informatie dan ook echt alleen maar op je telefoon staat. Je gaat er dan ook vanuit dat mensen een moderne smartphone hebben en ze weten hoe ze daarmee om moeten gaan. Dat is nog maar de vraag.

Alleen in een heel ideaal scenario kunnen we een digitaal identiteitsbewijs beperkt en gecontroleerd inzetten. Maar ik zie nu al dat het idee is dat het systeem uitgebreid kan worden, zodat je er bijvoorbeeld ook je medisch dossier aan kunt hangen of de digitale euro. Op die manier raakt alles wel heel erg verknoopt en dat maakt de controle die landen en burgers hebben wel heel beperkt.”

‘Het lastige is dat de Europese Commissie in een spagaat zit’

„Uiteindelijk denk ik dat het Europees digitaal identiteitsbewijs er wel gaat komen. Het lastige is dat de Europese Commissie in een spagaat zit: als zij het niet doen, dan krijg je straks een elektronisch identiteitssysteem met apps van Google en Apple. Dan is de democratische controle helemaal weg. We moeten erop hopen dat de in de techniek ingebakken functionaliteit zo beperkt is dat je het systeem niet makkelijk kunt uitbreiden naar een vorm van verregaande controle.”