Het Metro-panel over de stelling: ‘De voetbalwereld zal nooit een moreel kompas krijgen’

‘De voetbalwereld heeft een moreel kompas, maar wij keuren het af’

Sandra Meeuwsen

Sportfilosoof verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam

„Als je het moreel kompas van de voetbalwereld in grote lijnen zou willen samenvatten, dan wordt dat moreel kompas beheerst door het verdienmodel. Dat is ook wat je in de wandelgangen vaak hoort: het grote geld heeft het voetbal gecorrumpeerd. De voetbalwereld heeft dus wel een moreel kompas, maar wij keuren het af.

Daarnaast is het moreel kompas van de voetballerij eigenlijk amoreel, vooral daar storen wij ons zo aan. Door ernaar te verwijzen dat er geld moet worden verdiend om de voetbalwereld overeind te houden, ga je eigenlijk direct in tegen wat mensen zoeken in het voetbal. Mensen zoeken passie, betrokkenheid, uitwisseling en contact met elkaar in het voetbal, maar dat staat op gespannen voet met het morele kompas van de voetbalwereld.

Over de kwestie Overmars: de voetballerij is een mannenwereld. Veel mannen herkennen zichzelf denk ik in het verlangen waaraan Overmars heeft toegegeven. Dan is het de makkelijkste optie om hem daarvoor hard te veroordelen. Tegelijkertijd is de porno-industrie niet voor niets zeer lucratief. Overmars doet het openbaar en is daarmee de sjaak. Maar hoeveel mannen zitten er thuis niet ’s avonds achter hun computer? Daarmee wil ik maar zeggen: we moeten Overmars niet alleen hard veroordelen, maar het ook als spiegel aan onszelf voorhouden.”

‘Het publiek is nu aan zet’

„Ook wat betreft het WK in Qatar zien we dat het spelletje koste wat het kost moet doorgaan. Dat is voor ieder van ons een groot moreel dilemma, want we gaan straks toch allemaal weer die tv aanzetten. Ik ook. Zelfs bij bondscoach Louis van Gaal zie je dat voetbal zijn baan en passie is, maar dat zijn geweten over het WK zegt: dit kan helemaal niet. Maar ga je dan zo ver dat je zegt: ik geef mijn baan op? Dat is wel een heel groot offer, net als het voor ons een groot offer is om te besluiten niet meer naar voetbal te kijken.

Het publiek is nu aan zet, denk ik. Het sentiment is aan het kantelen naar het moment waarop je ziet dat steeds meer mensen zeggen: we zijn niet meer bereid deze prijs te betalen voor het voetbal. Toen bekend werd dat het WK naar Qatar ging, liep het nog wel los. Maar ik denk dat er in aanloop naar het WK weleens hele gekke dingen kunnen gebeuren. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat grote sponsoren zich terugtrekken. Je ziet van sommige sponsoren soms al de boodschap dat ze op deze manier het voetbal niet willen steunen. Daar put ik wel hoop uit. Externe schillen zoals de sponsoren, de journalistiek en het publiek kunnen een enorme maatschappelijke tegendruk opbouwen waardoor de voetbalwereld wel moet veranderen.”

‘Het is in de voetballerij wel degelijk mogelijk om moreel zuivere keuzes te maken’

Sjoerd Mossou

Voetbaljournalist Algemeen Dagblad

„De voetbalwereld zal nooit een perfect afgesteld moreel kompas krijgen, daar ben ik het mee eens. Maar dat wil niet zeggen dat er in de voetballerij geen morele afwegingen worden gemaakt en dat daarin ook geen zuivere keuzes gemaakt kunnen worden. In veel gevallen kan dat wel. Het ligt maar net aan het geval en de situatie. De stelling is erg zwart-wit, maar zo zit de werkelijkheid natuurlijk niet in elkaar.

Kijk bijvoorbeeld naar Rai Vloet. Heracles, de club waarvoor hij in Nederland het laatst speelde en waar hij uiteindelijk werd weggestuurd toen zijn betrokkenheid bij het ongeluk duidelijk werd, wil geen transfersom voor hem ontvangen. Heracles heeft in de zaak Vloet van alles verkeerd gedaan, maar dit is een morele keuze. Het is in de voetballerij dus wel degelijk mogelijk om moreel zuivere keuzes te maken.

Het WK is destijds aan Qatar toegewezen omdat er een heel klein clubje mensen van de FIFA was dat in de achterkamertjes de boel kon regelen. Er valt nog steeds veel op de FIFA aan te merken, maar het bidproces is sindsdien totaal anders geworden. Tegenwoordig moet je een open bidbook presenteren en het stemmen vindt veel meer in de openbaarheid plaats. Ik wil maar zeggen: zelfs de FIFA heeft op een gegeven moment ingezien dat dingen anders moesten. Zoals het eerder ging is nu ondenkbaar geworden, dat gaat niet meer. Ik durf wel te zeggen dat het Qatar nu niet meer zou lukken om het WK binnen te slepen.”

‘Een boycot heeft geen zin meer’

„Ik denk dat er richting het WK in Qatar weinig gaat gebeuren als het gaat om boycotten of het terugtrekken van spelers of teams. Dat had dan al veel eerder moeten gebeuren. Bijna alle westerse partijen, inclusief de KNVB, zitten op het standpunt van: we kunnen beter proberen zoveel mogelijk goede veranderingen in Qatar af te dwingen in plaats van het toernooi te boycotten. Van de grote sponsoren verwacht ik dat ze bewust zijn van de gevoeligheden en daar op gaan inspelen. Bijvoorbeeld door iets te doen voor arbeidsmigranten of een voetbaltoernooi voor vrouwen te organiseren – ik noem maar iets.

Een zekere rebellie tegen het WK in Qatar ondersteun ik, vooral vanuit sentimenteel oogpunt. Ik sympathiseer met iedereen die opkomt voor een bepaalde moraal. Maar een boycot: dat heeft geen zin meer, die trein is al lang vertrokken. Dan vind ik het ook niet zo raar dat, als je inmiddels weet dat het toernooi doorgang gaat vinden, je er ook maar het beste van probeert te maken. Organisaties als Amnesty zien dat ook zo, en kunnen daar met hun expertise veel in betekenen. Uiteindelijk is dat toch het belangrijkste: dat je verandering afdwingt, al is het maar een procent.”

'Wij kijken naar de spelers alsof het haast buitenaardse, goddelijke wezens zijn'

Léon Hanssen

Cultuurhistoricus