Het Metro-panel over de stelling: ‘We hebben de pil jarenlang onderschat’

'Grootste groep vrouwen gebruikt nog steeds de pil'

Peter Leusink

Huisarts en seksuoloog

„De term ‘ontpillen’ klinkt in de huisartsenpraktijk. Wij proberen met de Huisarts Adviesgroep Seksuele Gezondheid (seksHAG) aan te moedigen tot een gesprek met vrouwen. Een anticonceptieconsult is tegenwoordig niet meer hetzelfde als simpelweg het voorschrijven van de pil. In een gesprek komen alle mogelijkheden voor anticonceptie ter sprake. Iedere vrouw is anders en moet onderzoeken wat bij haar past.

Waar de één baat heeft bij de controle over de cyclus door de pil, heeft de ander liever een spiraal of anticonceptiestaafje. De ander wil geen hormonen in het lijf. De dokter maakt die keuze niet, dat doet de vrouw. 

Wel merk ik, ook in mijn eigen praktijk, dat sommige vrouwen kritisch zijn. Over het algemeen is dat een kleine groep. De grootste groep gebruikt nog steeds de pil. Het is en blijft een goede en veilige vorm van anticonceptie. Maar de kleine kritische groep zoekt naar alternatieven zoals de temperatuurmethode of een koperspiraal.”

‘Liever de pil dan geen anticonceptie’

„Soms klinken argumenten over de pil over fysieke of mentale risico’s of bijwerkingen. Het risico op trombose is inderdaad verhoogd, maar daar is enige nuance wel gepast. Dat is verhoogd van 2 op de 10.000 vrouwen naar 4 op de 10.000 vrouwen en bij sommige pillen 6 op de 10.000 vrouwen. Het risico is heel klein. Als je zwanger wordt, is het risico op trombose 8 op de 10.000. Dan heb ik liever dat vrouwen een pil kiezen, dan dat ze niks kiezen. 

Het verhoogde risico op borstkanker speelt alleen een rol bij oudere vrouwen die aan de pil gaan. Daarnaast verlaagt de pil ook de kans op baarmoederslijmvlieskanker, eierstokkanker en bloedarmoede. 

Stemmingswisselingen verschillen van vrouw tot vrouw. En daarin zijn de onderzoeken tegenstrijdig, met verschillende resultaten. Daarom is het raadzaam voor artsen om met iedere vrouw, drie maanden na de start van de anticonceptie, in gesprek te gaan. Om te signaleren of er bijwerkingen zijn en welke oplossingen mogelijk zijn. Zomaar een geneesmiddel uitschrijven zonder terugkoppeling? Dat mag wel wat zorgvuldiger. 

In de jaren 60 gingen de meeste vrouwen massaal aan de pil. Maar de tijden veranderen. Een jongedame vraagt toch vaak raad aan haar moeder. Die moeder baseert haar advies weer op haar eigen ervaring. Daardoor is de voorlichting soms wat gedateerd. De jonge vrouwen die nu kennis krijgen van de alternatieven, dragen dat op een dag weer over op hun dochters. Dat ga je terugzien in de toekomst, daar komt ontwikkeling.” 

‘Vrouwen kunnen korte- en lange termijnklachten verwachten'

Patricia Dijkema

Vruchtbaarheidsdeskundige en orthomoleculair therapeut

„Vanaf de ontwikkeling van de pil is bekend dat er risico’s zijn voor de gezondheid van vrouwen in het algemeen. Trombose, een longembolie, maar ook plots overlijden werd gemeld. Ondanks die bevindingen mochten de fabrikanten ‘de pil’ gewoon op de markt brengen, omdat men zwanger worden een veel groter risico vond, echter werkt de pil in de praktijk maar 93 procent nauwkeurig. 

Vrouwen zijn misleid met de gedachte dat je iedere dag van de maand zwanger kunt raken. Een bevruchting kan één dag per cyclus zwanger plaatsvinden, op de dag van de ovulatie. Tellen we daar de vijf dagen vooraf bij omdat sperma inwendig maximaal vijf dagen kan overleven, dan stel je terecht de vraag; ‘Waarom ben ik dan jaar in jaar uit iedere dag een pilletje aan het slikken?’ Gelukkig zijn er andere opties, waarbij je met een nauwkeurigheid van 99,4 procent ziet welke dagen van de maand je vruchtbaar bent en welke dagen niet. Een cyclustracker als de Daysy met een slim intern algoritme helpt bij het monitoren van de vruchtbare dagen.”

‘Gebruik van de pil gaat gepaard met risico’s’

„Zoals gezegd gaat het gebruik van de pil gepaard met risico’s. Het onderdrukken van de natuurlijke menstruatiecyclus, dus ook de productie van eigen cyclushormonen als oestrogeen en progesteron is de hoofdreden. Tijdens het gebruik van de pil heb je geen menstruaties en ook geen ovulaties. De ovulatie, zo halverwege de cyclus, waarna het hormoon progesteron gemaakt wordt, is essentieel voor de hersen, tot aan de botten. Vandaar dat vrouwen korte- en lange termijnklachten kunnen verwachten. Stemmingswisselingen, depressie, angstaanvallen, een verlaagd libido, onvruchtbaarheid, haaruitval, botontkalking, botbreuken, hoofdpijn, migraine, hersenbloeding, diep veneuze trombose, longembolieën en verstoorde partnerkeuze.

Helaas wordt ‘de pil’, wat overigens een kankerverwekkend medicament is, nog steeds bij ongeveer 45 procent van de vrouwen voorgeschreven om een andere reden dan het voorkomen van een zwangerschap. Denk aan onregelmatige menstruaties, heftig zware menstruatiepijnen, acne, geen menstruaties, PCOS, doorbraakbloedingen en endometriose. Deze vrouwen missen de adequate zorg om het probleem wat de reden van deze klachten is, op te lossen. We kunnen niet alleen voor de vrouwen zelf, maar ook voor iedereen om haar heen veel meer levensgeluk creëren als we de keuze maken om het erfelijk materiaal wat bij de geboorte al aanwezig is in de eierstokken, niet te onderdrukken.”

'Anticonceptiemiddel voor vrouwen én mannen'

Anne Marieke Doornweerd

'Pilonderzoeker’ en biopsycholoog

„Waar voorheen de nadruk lag op de effectiviteit, voordelen en maatschappelijk impact (hallo emancipatie en seksuele revolutie) van de pil, lijkt er nu meer ruimte te zijn voor een kritischere houding. Een zeer terechte houding wat mij betreft; we weten echt te weinig over het effect van de pil op emoties.

Vanuit de wetenschap weten we dat er een verband is tussen pilgebruik en stemmingsklachten, maar er kunnen geen harde conclusies worden getrokken of pilgebruik deze bijwerkingen veroorzaakt. Mogelijk lopen pilgebruiksters ook zonder pil een groter risico op mentale klachten. In de praktijk wordt verder gezien dat het grootste deel van pilgebruiksters geen veranderingen merken wat betreft hun stemming. Sommigen ondervinden zelfs een positief effect. Toch is er een deel dat zich slechter gaat voelen na pilgebruik, variërend van subtielere veranderingen (sneller geïrriteerd, nerveuzer, stressgevoelig) tot heftigere depressie- of angstsymptomen. Deze vrouwen zijn waarschijnlijk gevoeliger voor de hormonale veranderingen die de pil veroorzaakt. Het wordt hoog tijd dat duidelijk wordt wie risico op loopt op stemmingsbijwerkingen en hoe dit proces plaatsvindt.”

‘Geen reden om Nederland haastig te ‘ontpillen”

„Aan de Universiteit Utrecht onderzoeken we bij volwassen vrouwen hoe de verwerking van hun emoties verandert tijdens de menstruele cyclus, en in hoeverre dit verschilt met pil- en spiraalgebruikers. Verder willen we onderzoeken wat voor effect we zien bij adolescenten die voor het eerst de pil gaan gebruiken.

Terwijl we wachten op onze resultaten, is er dus vanuit de wetenschap geen reden om heel Nederland haastig te ‘ontpillen’. Het gros van de pilgebruikers ondervindt geen stemmingsproblemen, en de effectiviteit en voordelen van de pil staan nog steeds als een paal boven water. Bij het ervaren van of twijfels over mogelijke stemmingsbijwerkingen is het belangrijk dit te bespreken met de huisarts. Er kan dan een scala aan opties besproken worden, zoals verschillende doses en types hormonen of juist de koperspiraal als non-hormonale optie. 

Voor de toekomst hoop ik dat stemmingsklachten rondom hormonale anticonceptie in de klinische praktijk en het onderzoek serieus genomen en breed opgepakt worden. Nieuw onderzoek zal bijdragen aan gerichter advies van voorschrijvers waarbij kan worden gescreend op risicofactoren en informatie beschikbaar is over geschikte alternatieven. Idealiter zou ik hiervoor een uitbreiding zien van non-hormonale anticonceptiemiddelen voor vrouwen én mannen.”