Metro-stelling: ‘2021 is een jaar dat snel de prullenbak in mag’

‘Ook van slechte ervaringen kun je belangrijke dingen leren’

Paul van Tongeren

Filosoof en Denker des Vaderlands

„Dit lijkt mij om ten minste twee redenen een bedenkelijke stelling. Dat wil zeggen: als we met de stelling bedoelen dat we het jaar zo snel mogelijk willen vergeten.

Ten eerste: door het jaar te willen vergeten, vermijden we ten onrechte de mogelijkheid om te kijken naar wat we van dit jaar geleerd hebben of zouden kunnen leren, hoe slecht het ook geweest mag zijn. Ook van slechte ervaringen kun je belangrijke dingen leren. Dat kan in simpele dingen zitten. Door de beperkingen die ons zijn opgelegd, hebben veel mensen het wandelen ontdekt. Het ontdekken van hoe je op een makkelijke manier aan lichaamsbeweging kunt doen in de eigen omgeving en daardoor ook nog eens de eigen omgeving op een nieuwe manier leert kennen, is een klein ding, maar heel positief.

Je kunt juist ook positieve dingen ontdekken door ze een tijdje te missen. Voor mij heeft dat sterk gewerkt als het gaat om het handen geven. Dat je mensen geen hand meer kunt geven, voel ik elke keer nog steeds als een belemmering. Het wijst erop hoe belangrijk het eigenlijk is om contact met iemand te maken.

In het algemeen zouden we de vervelende dingen die we hebben meegemaakt wat vaker kunnen gebruiken om kritisch in de spiegel te kijken. De centrale gedachte van de filosofie is immers dat zelfkennis ons niet slechter maakt. We hebben onszelf in de pandemie leren kennen als ongelofelijk ongeduldig, en denken het niet meer vol te kunnen houden als we niet precies weten tot wanneer dit nog duurt. Maar dat is eigenlijk een soort ontkenning van de betekenis van toeval. We zijn overvallen door iets dat niemand bedacht of gewild heeft, maar toch dwingen we politici en wetenschappers om te zeggen hoe lang het nog gaat duren.”

‘Ook dit jaar was de moeite van het leven waard’

„De tweede reden dat ik de stelling bedenkelijk vind, heeft ermee te maken dat je jezelf de kritische vraag zou kunnen stellen of je werkelijk zou willen dat dit jaar uit je leven gesneden zou worden. Was 2021 zo erg dat je het liever nooit had meegemaakt en dus desnoods een jaar korter had geleefd om dit jaar te missen? Ik denk toch dat de meeste mensen zullen zeggen dat dat niet het geval is. Als je erkent dat je het jaar liever wel had meegemaakt, al had je misschien liever een ander jaar gezien, dan moet je ook recht doen aan het feit dat ook dit jaar de moeite van het leven waard was. Er zit een winst in het verlies, een voordeel, iets moois in zelfs de vervelendste dingen die je meemaakt. We ervaren dat doorgaans pas achteraf, maar door jezelf de kritische vraag te stellen of je het jaar liever niet had meegemaakt, kan dat nu al zichtbaar worden.”

‘2021 kun je pas over enkele decennia in historisch perspectief zetten’

Maarten van Rossem

Historicus

„Sowieso vind ik de stelling dat het jaar snel de prullenbak in mag wel een bijzonder onhistorische uitspraak. Dan begin je je af te vragen welke jaren eigenlijk niet meteen de prullenbak in mogen. Over de vraag wat voor jaar 2021 was, kun je eigenlijk pas over enkele decennia wat zeggen. Misschien is er dit jaar iets uitgevonden dat in alle opzichten een zegen voor de mensheid blijkt, maar weten we dat nog niet. Laten we dus een wat ruimer perspectief nemen.

Zeggen dat het jaar de prullenbak in mag, is natuurlijk sterk gestuurd door het coronaprobleem. Daar zijn we nog lang niet vanaf. Zolang de meerderheid van de wereldbevolking niet gevaccineerd is, zullen we met enige regelmaat verrast blijven worden met nieuwe varianten van het virus. Misschien dat corona uiteindelijk toch een soort griep gaat worden waartegen je jaarlijks een prik kunt halen. Maar zo lang zijn we evident nog lang niet, terwijl we onszelf steeds wijsmaken dat we er al zijn.

Politiek was het geen best jaar. Dat hangt samen met het wonderlijke feit dat een vrij brede meerderheid een motie van afkeuring heeft aangenomen tegen de zittende premier, maar dat hij tot onze verbazing is blijven zitten en zelfs weer terugkeert als premier. In elk normaal land zou de betrokkene zich wel beseffen dat hij beter kan opdonderen. Het motto van het nieuwe kabinet (‘omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’) hadden ze trouwens beter weg kunnen laten. Dit soort padvindersretoriek, nadat je er een jaar lang een potje van hebt gemaakt, vind ik vrij droevig en op het pijnlijke af.

Gekeken naar Amerika is het in de mode om te zeggen dat Biden volkomen mislukt is. Ik zal de laatste zijn die zegt dat hij alles goed heeft gedaan, maar hij heeft wel een enorm stimuleringspakket aangenomen en een omvangrijk infrastructuurpakket door de volksvertegenwoordiging geloodst. Het is jammer dat er een negatieve indruk is ontstaan rondom de Democraten, maar deze pakketten zullen in de volgende jaren positief doortellen. “

‘Economie draait beter dan ooit’

„Macro-economisch was het een prima jaar. Economen voorspelden dat corona een afschuwelijke dreun voor de economie zou zijn, maar opmerkelijk genoeg draait onze economie nu beter dan ooit. Er zijn nu zelfs economen die zeggen dat de aan de pandemie gerelateerde geldinjecties misschien iets te veel van het goede zijn. Wie had dat nu gedacht?

Verder vind ik het onzin om het jaar in historisch perspectief te zetten. Al heb ik de afgelopen paar dagen wel mijn bureau opgeruimd. Dat is vanuit mijn perspectief sowieso al een prestatie van ongekend formaat. Daardoor ben ik toch geneigd te denken dat 2021 voorlopig wel een vlaggetje krijgt.”

‘Politiek gezien is er alleen maar sprake van vertraging en stilstand’

Julia Wouters

Politicoloog, politiek adviseur en als vrouwencoach eigenaresse van Julia Wouters Leading Women

„Het voelt alsof we in 2021 een rondje hebben gelopen. We hebben hetzelfde kabinet, en zitten weer in een lockdown. Er waren dit jaar grote momenten van hoop en het gevoel dat het ergste achter de rug lag, maar het ziet er nu niet best uit. Ik heb het gevoel dat we in een soort van corona full circle zijn gekomen. Vorig jaar rond dezelfde tijd gingen de scholen ook eerder dicht. Dat duurde toen tot een paar weken voor de zomervakantie. Ik maak me zorgen of het hele coronagedoe weer helemaal opnieuw begint. Ik ben het dus eens met de stelling, 2021 was een klotejaar.

Politiek gezien zijn we vol goede hoop aan het jaar begonnen, met nieuwe verkiezingen op komst. We dachten in januari en februari dat er verandering in de lucht zat. Maar door corona kwam de campagne eigenlijk nooit uit de startblokken. Er zijn nooit goede inhoudelijke discussies geweest, de debatten waren allemaal heel mat, en in je buurt waren geen politieke kraampjes en flyerende vrijwilligers, zoals normaalgesproken het geval is.

Gek genoeg kwamen we in het voorjaar opeens in een rollercoaster, toen verkenner Kajsa Ollongren positief getest werd op corona en hals over kop naar huis moest, met gevoelige documenten onzorgvuldig weggestopt. Dat culmineerde uiteindelijk in de zaak rondom Omtzigt en het debat op 1 april rondom de positie van Rutte. Het leek toen even of alles anders zou worden. We hadden onze premier betrapt op een poging het democratische proces te saboteren door een kritisch Kamerlid weg te moffelen. Dat was echt niet alleen maar hysterie, het was iets groots. Maar de storm waaide over en Rutte kon doorgaan met waarmee hij bezig was. Vanaf dat moment was er politiek gezien eigenlijk alleen nog maar sprake van vertraging en stilstand: de politiek op zijn allerlelijkst.”

‘Nederland heeft een gebrek aan inspirerend leiderschap’

„In Nederland hebben we een ontzettend gebrek aan inspirerend leiderschap, waar juist in dit soort tijden behoefte aan is. We kijken met grote jaloersheid naar landen waar er echt een nieuwe wind lijkt te gaan waaien, zoals in Duitsland. Dat Rutte er zo trots op is dat hij geen visie heeft, begint zich keihard te wreken. Dat de scholen een week eerder dichtgingen voor de Kerstvakantie: ok, prima. Maar dat had veel ruimer van te voren aangekondigd kunnen worden. En ook de totale lockdown was hals over kop, waardoor de chaos groot is. We zitten de hele tijd me dat politieke heen en weer-gelul, dat is nog wel het moeilijkste. Mensen zijn dat zat. Het grootste verschil tussen nu en een jaar geleden is dat we allemaal een stuk vermoeider zijn. Ergens heb ik wel een beetje hoop dat als het nieuwe kabinet er straks is, er nieuwe sterke persoonlijkheden tussen zitten die ons wat hoop en energie kunnen teruggeven. Of dan op zijn minst wat empathie.”