Laurens Bluekens Metro-panel 15 okt 2021, 10:57

Leestijd: 7 minuten

Metro-stelling: ‘Nederland is verplicht alle Afghaanse families op te vangen’

Het kabinet wil minstens nog 2100 Afghanen evacueren en naar Nederland halen. Veel van hen hebben voor de Nederlandse missie in Afghanistan gewerkt en lopen groot gevaar. Moet Nederland ruimhartiger zijn richting de Afghanen die Nederland van dienst zijn geweest? Daarover gaat het Metro-panel van deze week.

Bijzonder hoogleraar integratie en migratie Jaco Dagevos, hoogleraar migratiegeschiedenis Marlou Schrover en emeritus hoogleraar geschiedenis internationale betrekkingen Duco Hellema gaan in op de stelling: ‘Nederland is het verplicht alle Afghaanse families die Nederland hebben geholpen op te vangen’.

De experts uit het Metro-panel:

‘Nederland heeft in deze situatie een bijzondere verplichting’

Jaco Dagevos

Bijzonder hoogleraar integratie en migratie aan de Erasmus Universiteit en onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau

„Ik ben het eens met de stelling. Nederland heeft in deze situatie een bijzondere verplichting tegenover de mensen die voor Nederland hebben gewerkt en die nu extra risico lopen. Het gaat hier om een groep vluchtelingen in die zin dat ze hun eigen land willen ontvluchten omdat ze daar bedreigd of vervolgd worden.

Kijk je naar de opvang van grote aantallen Syriërs enkele jaren geleden, dan komt uit verschillende onderzoeken van het Sociaal en Cultureel Planbureau naar voren dat het draagvlak onder de bevolking best groot is om deze groep op te vangen. Die steun is altijd wel afhankelijk van een aantal voorwaarden. Zo is het belangrijk dat het echt om vluchtelingen gaat, om mensen die in hun eigen land niet veilig zijn. In het geval van de Afghaanse families is dat zeker het geval, en daar komt nog eens bij dat ze ook voor Nederland hebben gewerkt. Dat zal er ook voor zorgen dat de steun bij de Nederlandse bevolking om dit soort mensen op te vangen, groot is.

Andere onderzoeken van het Sociaal en Cultureel Planbureau wijzen uit dat twee dingen van bijzonder belang zijn bij de opvang van vluchtelingen: het moet het liefst kort en zo actief mogelijk. Het is belangrijk voor de integratie dat mensen die in een opvang zitten bijvoorbeeld de gelegenheid hebben om vrijwilligerswerk te doen en om de Nederlandse taal te leren. Maar dat soort dingen worden allemaal doorkruist als vluchtelingen te lang in een opvang zitten. Naarmate de opvang langer duurt, kan dat ook ongunstige gevolgen hebben voor de psychische gezondheid van vluchtelingen. Dat probleem speelt, want vluchtelingen zitten tegenwoordig veel langer in een opvang dan een aantal jaar geleden.

Bij de inburgering is het ook van belang om goed te kijken naar bij welke steun vluchtelingen echt gebaat zijn. Een groot deel van de groep Afghanen zal waarschijnlijk behoorlijk hoog opgeleid zijn en Engels spreken. Dan is het belangrijk dat dit soort mensen toegang krijgen tot hoger onderwijs of dat ze worden begeleid naar een baan op hun niveau. De laatste jaren zijn maar weinig volwassen statushouders in Nederland een opleiding gaan volgen, terwijl dat juist een sleutel is tot integratie. Een ander punt is dat vluchtelingen die werk vinden, vaak in onzekere baan terecht komen, die niet goed aansluit op het opleidingsniveau dat ze in eigen land hebben genoten.”

‘Er zal altijd een wreed element blijven zitten aan het trekken van grenzen’

Marlou Schrover

Hoogleraar migratiegeschiedenis Universiteit Leiden

„Het lastige bij het terughalen van Afghaanse families die Nederland hebben geholpen is de vraag waar je de grens moet leggen. In de geschiedenis zijn er verschillende vergelijkbare situaties geweest, zoals aan het einde van de Vietnamoorlog. Daar zaten nauwelijks Nederlanders, dus het gaat vooral om de Fransen en Amerikanen. Er waren veel Vietnamezen die zeiden: ‘Wij hebben onze handen voor de Amerikanen in het vuur gestoken en ons is beloofd dat we andersom ook geholpen zouden worden, maar op het laatste moment zeggen de Amerikanen toch: ja, sorry, wij gaan weg en jullie blijven hier. Uiteindelijk zijn na de oorlog twee miljoen mensen uit Vietnam gevlucht, waarvan een gedeelte de Amerikanen had geholpen. Veel van de mensen die probeerden weg te komen verdronken in de Zuid-Chinese Zee of kwamen terecht in kampen in Hong Kong. Een vreselijk scenario.

Ook vergelijkbaar is de periode waarin Nederlands-Indië onafhankelijk werd en de Nederlanders zich daar terugtrokken. Uiteindelijk zijn er van daaruit ongeveer 400.000 mensen naar Nederland gekomen, maar er waren miljoenen mensen die op de een of andere manier met de Nederlanders te maken hadden gehad. Velen van hen voelden zich verraden en in de steek gelaten door Nederland en probeerden als verstekeling aan boord van schepen alsnog naar Nederland te komen. En ook toen moest Nederland een grens trekken bij het bepalen welke mensen wel en niet naar Nederland konden komen.

Ergens moet altijd een grens worden getrokken, en altijd staat er aan de andere kant van de grens een grote groep mensen die zegt: ja maar wij dan? Ik heb toch ook gewassen, gekookt, schoongemaakt voor jullie? Er zal altijd een wreed element blijven zitten aan het trekken van grenzen.

Je ziet vaak dat mensen met contacten en pleitbezorgers een grotere kans maken om uiteindelijk opgehaald te worden. Dat netwerk is ook belangrijk bij het verifiëren of iemand inderdaad werkt heeft verricht voor bijvoorbeeld de Nederlanders en de Amerikanen. Het is dan ook niet zo dat de schrijnendste gevallen altijd worden geselecteerd, of de mensen waarvan je denkt: die hebben de hulp echt nodig. Als niemand voor je in de bres springt of niemand herinneringen aan je heeft, wordt het een moeilijk verhaal.”

‘We zijn verantwoordelijk voor de situatie in Afghanistan’

Duco Hellema

Emeritus hoogleraar geschiedenis internationale betrekkingen Universiteit Utrecht

„Terugkijkend naar zo’n twintig jaar geleden moet ik ten eerste zeggen: ik ben altijd heel sceptisch geweest over de westerse bemoeienis in landen als Afghanistan en Irak. Het idee dat we onder het vaandel van de “Responsibility to protect” de morele plicht hebben in dat soort landen in te grijpen, heb ik altijd een hele aanvechtbare redenering gevonden. Rondom dat soort “humanitaire interventies” spelen altijd verschillende opvattingen en belangen een rol, zoals politiek-strategische en economische. Zo wilde de voormalige Amerikaanse president George Bush jr. zich sterk voordoen tegenover zijn achterban door in te grijpen in Irak en Afghanistan. Het ging nooit alleen om de mensenrechten.

Daarnaast heb ik het geloof van politici dat ze een niet-westers land denken te kunnen opvoeden of te kunnen begeleiden richting een moderne democratie altijd gevaarlijk en naïef gevonden. Naïef omdat het zeer twijfelachtig is of je van een gewelddadig land in een jaar of tien een moderne democratie kunt maken waarin iedereen bij wijze van spreken op een partij als D66 stemt. In dat soort landen is het vaak al een enorm probleem om een moderne soevereine staat te vestigen, die gezag kan uitoefenen over het hele territoir. Het geloof vind ik bovendien gevaarlijk omdat westers ingrijpen conflicten juist vaak verergert in plaats van oplost. Allerlei partijen zijn ook betrokken geraakt bij Irak en Afghanistan, Iran en Pakistan bijvoorbeeld. En landen als de Verenigde Staten houden het ook geen twintig jaar vol om een beetje stabiliteit en orde te brengen in deze gebieden.

Uiteindelijk worden dergelijke landen weer aan hun lot overgelaten, zoals nu ook gebeurt. Alsof je iemand die ernstig ziek is met veel moeite overtuigt om toch nog een zware operatie te ondergaan, aan de operatie begint en halverwege stopt en zegt: weet je wat, je moet vanaf nu op eigen benen staan.

Hoewel ik dus altijd tegen het westerse ingrijpen ben geweest, constateer ik wel dat we een enorme verantwoordelijkheid hebben voor alle geweld en chaos die wij hebben gecreëerd in Afghanistan. Daarom ben ik het eens met de stelling, ook omdat een deel van de Afghaanse bevolking is gaan geloven in de westerse missie en zich daaraan heeft gecommitteerd. De Afghanen rekenen in deze moeilijke situatie op ons.”

Elke week leggen we een breed scala aan panelleden uit het Metro-panel een stelling voor die inhaakt op de actualiteit. Iedere keer kun je uiteenlopende meningen, interessante quotes en onderbouwde standpunten vinden op metronieuws.nl/metro-panel.

Metro-stelling: ‘Een doorstart van Rutte III is een zwaktebod’