Metro-stelling: ‘Een doorstart van Rutte III is een zwaktebod’

‘Het is enorm cynisch wat Rutte en Hoekstra ons hebben geserveerd’

Maarten van Rossem

Historicus

„Het zou een eersteklas zwaktebod zijn, dat kun je rustig stellen. Hoekstra en Rutte hebben elkaar zodanig stevig vastgehouden dat ze langer bleken te kunnen wachten dan Kaag. Zij is nu gedwongen door de hoepel te springen die Hoekstra en Rutte al die tijd hebben opgehouden.

Dat duo wordt vooral gestuurd door hun angst voor partijen rechts van hen en afval aan hun eigen rechtervleugel. Maar ze weten natuurlijk ook wat voor dossiers de komende jaren een centrale rol gaan spelen: stikstof – dan loopt het bij het CDA al dun door de broek omdat hun agrarische achterban weleens in opstand kan komen – en de grote kwestie van de klimaatcrisis natuurlijk. Wat betreft dit onderwerp is het duidelijk dat Rutte er niet veel zin in heeft om een kabinet op brede basis, met twee extra linkse partijen, op te zetten. Hij wil het klimaat beleidstechnisch het liefst zo klein mogelijk houden. Lekker op de rem en alleen het minimale doen.”

‘Doe eens normaal en speel de staatsman’

„De gang van zaken wijst tot op zekere hoogte ook op gewetenloosheid bij Rutte, en ook bij Hoekstra, die de grote verliezer was van de verkiezingen. Maar in allerlei opzichten is hij tot op heden de winnaar van de formatie. Ik hoop in ieder geval dat hij geen minister van Financiën meer mag worden.

Dit nu al meer dan 6,5 maand strategisch treuzelen is bepaald geen reclame voor de Nederlandse democratie. Onderhand heb ik ook schoon genoeg van al die vrolijkheid van Rutte: verschrikkelijk vind ik dat. Doe normaal en speel eens de staatsman. En sta niet overal te lachen, want er valt niets te lachen. Het is enorm cynisch wat Rutte en Hoekstra ons hebben geserveerd. Rutte is met zijn motie van afkeuring in april in de poten geschoten, toen wist hij: ik moet me nu terughoudend opstellen. Maar nu dat iedereen ongeduldig begint te worden, komt hij weer als een mannetje uit de koekoeksklok tevoorschijn. Ik ben er niet van onder de indruk, de VVD heeft veel schade aangericht in Nederland.”

‘Business as usual met Rutte IV is niet alleen ondenkbaar, maar ook immoreel’

Gerard Drosterij

Politiek filosoof

„Van mij mag de stelling nog wel wat sterker: elke poging om een nieuw kabinet-Rutte te smeden, moet gestopt worden omdat de hoofdrolspelers hun gezag totaal hebben verloren. Wat mij betreft zijn er twee opties: of nieuwe verkiezingen, of serieus kijken naar een extraparlementair kabinet. Business as usual met Rutte IV is niet alleen ondenkbaar, maar ook immoreel.

Ondanks dat er verkiezingen zijn geweest en ondanks dat de winnende partij mag formeren, vind ik dat er tijdens Rutte III en tijdens de demissionaire periode te veel is gebeurd om de huidige formatie legitiem te laten zijn. Denk aan Afghanistan, de toeslagenaffaire en het coronabeleid. Als je alles bij elkaar optelt, dan is het voor veel mensen nu wel genoeg. Er zijn veel mensen bijgekomen die hun vertrouwen in de politiek zijn kwijtgeraakt. Dat kun je niet afdoen als zeuren, want er zit iets heel substantieels onder.”

‘Het waren nooit alleen maar de wappies of tokkies die ontevreden waren’

„We hebben een bijzonder democratisch moment nodig om uit de gezagscrisis te komen waarmee Nederland nu te maken heeft. Ik denk daarbij aan een voorbeeld uit het oude Athene. Het klassieke Athene had een zeer democratisch en ingenieus politiek systeem waar duizenden burgers dagelijks actief waren. Een belangrijke rol had een speciale volksrechtbank die in gang werd gezet als er een klacht tegen onwettig beleid of tegen het algemeen belang behandeld moest worden. Politici moesten op hun tellen passen want bij corruptie of slecht functioneren konden ze gedaagd worden.

Dan kun je zeggen: ‘Nou, zo’n volkstribunaal, dat zullen toch alleen maar een stel bloedhonden zijn?’ Maar dat is onzin. Hij was zeer goed georganiseerd en er werd intensief gedebatteerd zodat er een gewogen oordeel kon komen. De twijfel en het verlies van vertrouwen in de politiek zijn nu zo breed aanwezig onder de bevolking, dat er iets moet gebeuren voorbij elke politieke tegenstelling. Het waren nooit alleen maar de wappies of tokkies die ontevreden waren, en nu al helemaal niet meer.

‘Ster van Rutte is volledig uitgedoofd’

De ster van Rutte is volledig uitgedoofd. Het enige dat mensen nog over hem zeggen als ze willen dat hij aanblijft is: ‘Wie moet het anders gaan doen?’ Dat is de meest armoedige reden die je maar kunt verzinnen. Wat Rutte doet is nou ook weer niet een of ander buitenaards iets – er zijn genoeg mensen die dat kunnen doen. Rutte is de essentie van het probleem, maar het probleem is ook breder.”

‘Binnen het CDA en de VVD heerst zo’n sterke cultuur van minachting voor de rechtsstaat dat ze het zelf niet doorhebben’

Julia Wouters

Politicoloog, politiek adviseur en als vrouwencoach eigenaresse van Julia Wouters Leading Women

„Zeker met wat er de laatste dagen is gebeurd met het ‘oeps, ongelukje, zo heb ik het niet bedoeld’ van Hoekstra, vind ik het een zwaktebod. Binnen het CDA en de VVD heerst zo’n sterke cultuur van minachting voor de rechtsstaat dat ze het zelf niet doorhebben. Hoekstra zegt over zijn investering via een brievenbusfirma nog steeds dat hij het allemaal volgens de regeltjes heeft gedaan. Dat kan wel zijn, maar het is moreel gezien totaal niet te verkopen.

Den Haag is bevolkt met mensen die vinden dat zolang ze maar binnen de lijntjes van de regels blijven, het in orde is, terwijl burgers ondertussen echt bang voor de overheid zijn geworden en er voor hen vaak geen coulance is als ze een fout maken. Het gevoel dat de overheid rechtvaardig is, is er al lang niet meer.

Je kunt wel over een nieuwe bestuurscultuur praten, maar als er politici blijven zitten die geen moreel kompas hebben, dan vind ik het moeilijk te geloven dat zo’n nieuwe cultuur er ook echt komt. Voor mij is de belofte van een nieuwe bestuurscultuur, hand in hand met veranderde retoriek, een bewijs dat de politieke klasse vooral stuurt op beeldvorming.”

‘Hoe gaat een nieuwe ministersploeg onder leiding van Rutte en Hoekstra zich gedragen?’

„Als Rutte en Hoekstra steeds op dezelfde ongevoelige manier reageren als ze ergens op worden betrapt, hoe gaat een nieuwe ministersploeg onder hun leiding zich dan gedragen? Inhoudelijk zou een nieuwe ploeg idealiter fantastisch moeten zijn, met mensen die bijvoorbeeld echt kaas hebben gegeten van zorg en dergelijken. Maar net zo goed worden het weer politieke vriendjes van Rutte. En als je leiders hebt waarvan het moreel kompas niet werkt, dan moet je wel van erg goede huize komen om daar tegenin te gaan.

Waar ik grote moeite mee heb gehad, is dat in de hele discussie over de formatie steeds over een ‘linkse wolk’ werd gepraat en dat het volk het zittende kabinet een mandaat zou hebben gegeven om door te regeren. Zo werkt het niet. Je stemt niet op een regering, zeker niet als politici van te voren niet aangeven wat hun inzet is. En over die ‘linkse wolk’, waarmee gedoeld wordt op de PvdA en Groen Links die elkaar stevig vasthouden en dat een van die partijen misschien wel onderdeel zou kunnen worden van het kabinet als ze elkaar niet zo stevig zouden vasthouden: ook de VVD en CDA klampen zich aan elkaar vast, maar daar wordt niet naar gekeken.”