Sofie Smulders Tech 10 apr 2018, 16:19

Leestijd: 4 minuten

‘Stoppen met Facebook? Dan ook Instagram in de ban’

Mark Zuckerberg moet zich dinsdag en woensdag in een verhoor voor het Amerikaans Congres verantwoorden voor het grote privacyschandaal omtrent Facebook, zijn kindje. De gegevens van maar liefst 87 miljoen gebruikers kwamen terecht bij databedrijf Cambridge Analytica, dat de informatie gebruikte om gericht politieke reclames op hen af te vuren.

Anders dan voorgaande keren het geval was, stuurt Zuckerberg geen afgevaardigde naar Washington, maar staat hij er zelf. In een statement dat hij eerder deze week vrijgaf, biedt hij zijn excuses aan voor de toestand – ook niet de eerste keer. „Het was mijn fout en het spijt me. Ik ben begonnen met Facebook, het is mijn bedrijf en ik ben verantwoordelijk voor wat er gebeurt.”

Manipulatie

Zuckerbergs hoofd ligt op het hakblok en daarmee ook dat van Facebook. Mensen lijken meer dan ooit bereid om het sociale medium de rug toe te keren. Niet enkel meer omdat ze er teveel tijd aan kwijt zijn en het nepnieuws hen om de oren vliegt, maar ook omdat ze toch best hechten aan hun privacy. Terecht, legt privacy-expert Merel Koning uit, want Facebook weet echt heel veel van je. „Dat is hun bedrijfsmodel. Ze beschikken over alle informatie die je ze zelf geeft, die je vrienden over je geven en alle informatie die ze kunnen afkijken door middel van bijvoorbeeld like-buttons. Maar wat ze ook weten, en dat raakt aan de Cambridge Analytica-situatie, is wanneer je wel of niet aandacht voor iets hebt. Jij zou jezelf misschien niet omschrijven als iemand die gevoelig is voor clickbait van kattenfilmpjes, maar die informatie gebruiken ze ook. Het gaat niet om de inhoud, maar om het gebruik. Waarmee gaan ze jou manipuleren om ergens op te klikken, zodat jij content te zien krijgt van degene die hen betaalt. Bijvoorbeeld negatieve berichtgeving over Hillary Clinton."

Maatschappelijk belang

De held spelen en je account als een voorvechter van privacy deleten? Leuk, vindt Koning en ook best nuttig voor je eigen privacy. Het echte probleem los je er echter niet mee op. „Waar we het over moeten hebben, is of het bedrijfsmodel van Facebook legitiem is. Accepteren we als maatschappij dat een bedrijf geld verdient door ons zo goed mogelijk in de gaten te houden en te manipuleren?” Nu is het perfecte moment om die discussie te voeren. „Privacy werd lange tijd gezien als een individueel iets. Aan de toestand met Cambridge Analytica zien we dat het een groot maatschappelijk belang heeft. In dat opzicht hoop ik dat er nog meer klokkenluiders opstaan in de media”, zegt Koning die ervan overtuigd is dat deze zaak niet op zichzelf staat.

Als je Facebook verwijdert, maar wel lekker blijft Instagrammen, schiet je eigenlijk weinig op. Instagram is onderdeel van Facebook, Snapchat is dat bijvoorbeeld niet, maar heeft een gelijksoortig bedrijfsmodel: geld verdienen door zoveel mogelijk gegevens te verzamelen. „Ook WhatsApp is onderdeel van Facebook, maar de inhoud van je gesprekken blijft achter gesloten deuren, die is namelijk versleuteld. Over de meta-data – de informatie over je communicatie dus met wie je communiceert, op welk tijdstip, etc. – hebben ze dan weer wel beschikking”, vertelt privacy-expert David Korteweg van Bits of Freedom.

Dan ook Instagram

Koning: „Na de overname van Whatsapp door Facebook beloofde Whatsapp dat gegevens nooit met het moederbedrijf gedeeld zouden worden. Maar stukje bij beetje wordt die grens steeds verlegd. De twee bedrijven zijn toch gegevens met elkaar gaan delen en Europese privacy waakhonden hebben hierop moeten ingrijpen.” Als mensen Facebook de rug toekeren, maar wel Snapchat, Instagram, Pinterest en dergelijke blijven gebruiken, blijft het probleem in stand, aldus Koning. Een oplossing is kiezen voor privacyvriendelijke alternatieven. Signal in plaats van WhatsApp, Vero in plaats van Instagram, Diaspora in plaats van Facebook. Het problem is wel dat sommige alternatieven iets minder gebruiksvriendelijk zijn.

Daarbij heeft het weinig zin als jij Signal installeert, maar al je vrienden gewoon vrolijk verder WhatsAppen. De overstap naar een ander medium moet door grote groepen gemaakt worden. „Dat is cruciaal, maar dan kan het snel gaan”, zegt Korteweg. „Eerder was Hyves in Nederland bijvoorbeeld heel groot, tot Facebook ook hier groeide. Het zou nu weer een andere kant op kunnen gaan. Facebook valt of staat bij alle gebruikers die ze hebben. Het is een vorm van online protest die best nut kan hebben.”