Kasper Hermans Tech 9 okt 2017, 11:30

Leestijd: 4 minuten

Feedback loops: social media kapen je brein

Als het over Facebook gaat, dan kennen we vooral Mark Zuckerburg. Directeur, oprichter en eigenaar. Noem het maar op. Maar de like-button, die kwam van een van zijn maatjes: Justin Rosenstein. De functie bestaat inmiddels tien jaar, maar zelf moet Rosenstein er niets meer van hebben.

Ouderlijk toezicht

Gek werd hij van alle social media en met name van zijn eigen creatie, de likes op Facebook. Hij probeerde zich er vanaf te sluiten, maar dat lukte steeds niet. Onlangs kocht hij daarom maar een nieuwe telefoon, waarop hij zijn assistent direct een soort ‘ouderlijk toezicht’ liet installeren, zodat hij niet langer apps als Facebook, maar ook Snapchat kon downloaden.

„Het is heel gebruikelijk dat mensen iets ontwikkelen met de beste bedoelingen, maar dat dat uiteindelijk onbedoelde en negatieve gevolgen heeft”, zo kijkt Rosenstein tegenover The Guardian zonder spijt terug op zijn uitvinding.

Rosenstein maakt zich vooral zorgen over de psychologische effecten van de smartphone op het brein van mensen. Volgens de recentste onderzoeken swipen en tikken we tegenwoordig meer dan 2.600 keer per dag op onze smartphone.

Feedback loops

Van het team dat hielp Facebook op te zetten, is Rosenstein niet de enige die nu zo zijn bedenkingen heeft. Ook Leah Pearlman is afgeknapt op het social medium en vooral de bijbehorende ‘feedback loops’. Hoe meer je post, hoe vaker mensen je posts zien, des te meer likes je krijgt en des te aantrekkelijker het voor je wordt om weer te gaan posten. Een verslavende vicieuze cirkel die, als je er eenmaal inzit, lastig te doorbreken is.

Rosenstein en Pearlman zijn beiden zo halverwege de dertig, waarmee ze dus tot de laatste generatie behoren die is opgegroeid zonder de invloeden van smartphones. De meest techinsiders die kritische noten plaatsen bij het social mediagebruik zijn leeftijdsgenoten van hun.

Manipulatiecursus

Maar zelfs in de techwereld zelf beginnen ze de ernst van hun acties in te zien. Afgelopen april op Habitat Summit 2017 – een bijeenkomst waar ontwerpers, programmeurs en techondernemers 1.700 dollar voor betalen om te leren over manipulatie met hun producten – sprak Nir Eyal, schrijver van het boek Hooked: How to Build Habit-Forming Products. Hij wilde aankaarten dat hun trucjes immoreel en soms zelfs schadelijk zijn.

Toch legt Eyal ook een deel van de verantwoordelijkheid bij de consumenten via een simpele metafoor. „We geven de bakker ook niet de schuld omdat hij zulke lekkere broodjes maakt. Net zo goed kunnen we de techontwerpers niet ervan beschuldigen om hun producten zo goed mogelijk te maken." Thuis heeft Eyal een systeem ontwikkeld, waardoor rond een bepaalde tijd het internet wordt uitgeschakeld. Om zijn familie er zo aan te herinneren dat de computers hen niet controleren, maar dat zij kunnen bepalen wat ze doen.

Het geweten van Silicon Valley

Maar is dat wel zo? Tristan Harris – oud-medewerker van Google – denkt dat we sneller dan we denken onze vrije wil verliezen. „Al onze gedachten kunnen worden gekaapt. Onze keuzes zijn niet altijd zo vrij als we denken dat ze zijn."

Harris wordt in de techkringen ook wel ‘het geweten van Silicon Valley’ genoemd. Hij stelt dat miljoenen mensen geen idee hebben over de manier waarop een kleine groep mensen in Silicon Valley hun leven steeds meer begint vorm te geven. „Een handjevol mensen dat bij een paar toonaangevende bedrijven werkt bepaalt wat miljoenen mensen verspreid over de hele wereld denken. Ik ken geen urgenter probleem dan dit. Het verandert de democratie en de manier waarop we als mensen met elkaar gesprekken en relaties aangaan."

Van dat laatste is het perfecte voorbeeld de Snapchatstreak, waarbij gebruikers worden aangemoedigd om binnen 24 uur te reageren om zo de streak gaande te houden. Maar sowieso wordt er alles aan gedaan om mensen te blijven boeien met een social medium. Denk aan het automatisch doorgaan naar het volgende filmpje op YouTube of aflevering op Netflix. Of de felrode icoontjes die boven in je scherm verschijnen als je een bericht ontvangt op Facebook. Deze waren helemaal in het begin nog blauw. Lekker in de stijl van Facebook, maar totaal niet opvallend. „Toen gebruikte niemand het, tegenwoordig klikt iedereen erop."