Lisanne van Marrewijk Health & mind 16 feb 2025, 07:59

Leestijd: 5 minuten

Streng voor jezelf? Zo ga je om met die kritische stem in je hoofd

We hebben allemaal stemmen in ons hoofd waar waar we innerlijke dialogen mee voeren — de strenge perfectionist, de onzekere twijfelaar, de trotse pusher, de innerlijke criticus, de pleaser. Al die innerlijke tegenstrijdigheden maken het ons doorgaans maar moeilijk, dus proberen we de strijd met ze aan te gaan: niet naar ze luisteren of ze het zwijgen opleggen. Maar wat als we die stemmen niet proberen te onderdrukken, maar juist de dialoog met ze aangaan?

Hoe kun je de stemmen in je hoofd beter begrijpen en juist vóór je gebruiken? Metro spreekt met een voice dialogue-expert over je innerlijke criticus.

Wat houdt zelfkritiek in?

Zelfkritiek wordt in de psychologie gedefinieerd als de neiging om jezelf negatief te beoordelen, wat ertoe leidt dat je je nutteloos voelt, het gevoel hebt dat je faalt of schuldgevoelens hebt als je andermans of jouw eigen verwachtingen niet waarmaakt. 

Het gevolg? Je bent meer bezig met presteren en jezelf laten zien dan dat je werkt aan jouw eigen doelen, de dingen die jij van binnenuit belangrijk vindt. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek naar zelfkritiek. En dat heeft niet alleen effect op hoe je je gedurende de dag voelt, het kan ook leiden tot somberheid, depressie en andere psychische aandoeningen, onderstrepen studies.

Non-stop commentaar

„Je innerlijke criticus is de stem in je hoofd die voortdurend commentaar geeft op alles wat je doet, niet doet, voelt, denkt of hoe je eruit ziet; op alles dus”, vertelt Karin Brugman, voice dialogue-trainer en auteur van het boek Verander niks: goed zijn in wie je bent. 

Voortdurend ja, want een ding is zeker: die criticus blijft er altijd. „Het is zijn taak om van zich te laten horen. Hij kijkt hoe jij past binnen de context of cultuur waarin je je begeeft en wil dat je geliefd wordt. Daarom geeft hij commentaar; uit een verlangen naar acceptatie. Die intentie is heel positief”, zegt Brugman.

Wanneer wordt zelfkritiek schadelijk? 

Hoewel de innerlijke criticus het dus goed bedoelt, kan hij je ook flink in de weg zitten. Brugman vergelijkt hem met een strenge ouder: „Elke ouder geeft zijn kind weleens kritiek, omdat ze willen dat het goed terechtkomt. De innerlijke criticus werkt net zo: hij probeert je te behoeden voor fouten en afwijzing. Maar als hij te sterk wordt, kan dat leiden tot gevoelens van schaamte, somberheid, onzekerheid en het idee dat je nooit goed genoeg bent.” 

Als de innerlijke criticus voortdurend op je inpraat, kan dit verlammend werken. „Je laat kansen liggen, durft niet te experimenteren en geen fouten te maken en raakt gefixeerd op prestaties. Dat kan leiden tot depressieve gevoelens of een gevoel van minderwaardigheid.”

Daarnaast trek je ook kritiek van de buitenwereld harder aan: „Je zoekt bij anderen naar bevestiging en nodigt hen uit om ook zo kritisch te kijken. En dan word je aangevallen door de buitenwereld én de binnenwereld”, legt Brugman uit.

Hoe ga je in gesprek met je innerlijke criticus?

Brugman legt uit: „Het helpt om je bewust te worden van deze dynamiek en op zoek te gaan naar een realistischer perspectief. De eerste stap is erkennen dat de criticus een stem is, en niet de waarheid. Zie hem als een apart deel van jezelf in plaats van als iets wat je bent.” 

Brugman geeft concrete stappen die hierbij helpen:

1. Externaliseer je criticus 

Geef hem een naam, teken hem, of kies een symbool. Dit helpt om afstand te creëren. Zie hem als een overbezorgde ouder en stel hem gerust: ‘Ik hoor je, het is ook spannend, maar ik bepaal zelf hoe ik verder ga’. Accepteer dat de stem er af en toe is en commentaar geeft en verwacht niet dat hij weggaat. 

2. Onderzoek de onderliggende angst

In plaats van te geloven dat je niet goed genoeg bent, vraag jezelf af: wat probeert deze stem je te vertellen? Waar is de criticus bang voor? Waar maakt hij zich zorgen om? Wat probeert hij te voorkomen? 

3. Zet een andere stem tegenover de criticus

Creëer een ‘innerlijke supporter’ die je bemoedigende woorden geeft. Dat kun je doen door bijvoorbeeld een brief aan jezelf te schrijven vanuit een liefhebbende ouder die trots op je is. Dat kan onwennig zijn, want je kent deze liefhebbende stem nog niet en het is makkelijker om de stem te geloven die alsmaar aan het woord is. Maar probeer het toch. Hoe is het als je die stem beter wilt leren kennen?

4. Gebruik humor 

Wat ook helpt, is om je criticus speels toe te spreken: ‘Oké, je hebt vijf minuten om je zorgen te uiten, en dan ga ik verder met mijn dag.’

Die stem blijft bestaan

De kunst is om de criticus niet als vijand te zien, maar als een stem die je kunt begrijpen en in balans kunt brengen. „We zijn vaak bezig om zelfkritiek het zwijgen op te leggen, maar dat kan niet”, benadrukt Brugman. 

„Er is altijd een kritische stem die het niet goed genoeg vindt. En dat is ergens ook zo, want we falen allemaal weleens. Maar als je inziet dat dat bij het mens-zijn hoort en dat iedereen dat doet, dan helpt dat. Je innerlijke criticus kan het misschien niet, maar jij wel.”

Klinisch psycholoog schijnt ander licht op verslaving: ‘In de mens zit van nature een kwetsbaarheid: dopamine’

Runner’s face: wat klopt hiervan en hoe beïnvloedt hardlopen je gezicht?

Reacties