Lisanne van Marrewijk Health & mind Vandaag, 08:02

Leestijd: 5 minuten

Digitale detox: hoe je brein herstelt van online overload 

Bijna 3 uur per dag. Zo veel tijd breng ik door op dat kleine schermpje dat negen van de tien keer in m’n handpalm rust, al dan niet daar in de buurt ligt. Doelloos scrollen door social media, mail checken, whatsappen; m’n telefoon lijkt zowat mijn dag te bepalen. Dat wat er binnenkomt, daar gaat de aandacht naartoe. Die constante stroom van digitale prikkels heeft invloed op ons concentratievermogen, onze slaap en onze mentale gezondheid. Wat gebeurt er in ons brein als we constant worden blootgesteld aan digitale prikkels?

Metro spreekt met een expert over dit onderwerp.

Wat digitale prikkels met je brein doen

Van je laptop naar je telefoon en weer terug; ongemerkt switchen veel mensen de hele dag door tussen schermen en worden we via digitale media blootgesteld aan heel wat nieuwe impulsen. Ze houden onze hersenen de hele dag door actief.

Volgens Stefan van der Stigchel, hoogleraar cognitieve psychologie aan de Universiteit Utrecht en auteur van het boek Concentratie, leidt die constante stroom aan digitale prikkels tot afleiding en mentale vermoeidheid. „Als wetenschapper leg ik vaak uit dat we veel dingen niet zeker weten, maar wat we wel weten is dat je je aandacht maar op één ding tegelijk kunt richten. En smartphones en apps zijn erop gericht om die aandacht zo lang mogelijk vast te houden.”

Dat betekent dat de afleiding groot is als je je wilt concentreren op een taak en je telefoon in de buurt ligt. Volgens Van der Stigchel heeft dit duidelijke gevolgen: „Afleiding is vermoeiend. Je wisselt van taak en daardoor maak je fouten, ben je langer bezig, neemt je stressniveau toe en sla je informatie minder goed op.” 

Daarnaast kan het brein niet voortdurend ‘aan’ staan zonder pauzes. „Je raakt ook vermoeid als je je brein steeds blijft belasten met nieuwe prikkels”, legt hij uit. „Het brein heeft momenten nodig waarin het even niets actief hoeft te verwerken, denk aan een wandeling maken of voor je uit staren. Die momenten zijn essentieel voor herstel.”

Welke tekenen wijzen op digitale vermoeidheid?

Hoe weet je of je brein schreeuwt om rust? Volgens Van der Stigchel zijn er een paar duidelijke tekenen. „Als je het moeilijk vindt om je langere tijd te concentreren, steeds afdwaalt tijdens het werk, of je constant vermoeid voelt, is dat een teken dat je brein rust nodig heeft.” 

Is onze aandachtsspanne korter geworden?

Interessant is dat het idee van een ‘kortere aandachtsspanne’ volgens de cognitief psycholoog niet helemaal klopt. „We weten helemaal niet of we ons tegenwoordig minder goed kunnen concentreren dan vroeger. Concentratie is een vaardigheid en hoe goed je dat kunt, verschilt per individu. Als je het een tijd niet doet, wordt het minder. Als je het vaker oefent, komt het weer terug”, legt Van der Stigchel uit. 

„Het probleem is vooral dat we het moeilijk vinden om te kiezen voor concentratie, bijvoorbeeld omdat we bang zijn iets te missen, zoals een DM, appje of mail. Die fear of digital missing out zit ons vaak in de weg.”

Is een digitale detox écht mogelijk?

Het idee van een digitale detox klinkt aantrekkelijk: een tijdje offline gaan om je brein rust te geven. Maar volgens Van der Stigchel is dat niet altijd de oplossing. „Een detox werkt meestal maar kort. Zodra je terugkomt in je oude omgeving, komen ook de oude gewoontes terug.”

Totaal zinloos is een detox overigens niet: „Jezelf alle media een tijd ontzeggen, maakt je bewust van je gedrag en hoe dit je beïnvloedt. Dat kan je wel motiveren om oude gewoontes aan te passen.”

Wat helpt wel?

Van der Stigchel raadt aan om in plaats van een cold turkey detox te focussen op kleine veranderingen die je telefoon minder aantrekkelijk maken. „Denk aan het verwijderen van apps die je vaak afleiden, het uitzetten van meldingen, je telefoon in zwart-wit-modus zetten of je favoriete apps alleen op je laptop gebruiken.” 

Wees je ook bewust van je gewoontes. „Check je schermtijd en vraag jezelf af: is dit wat ik wil? Maak er een screenshot van, en wijs jezelf erop om het te veranderen.”

Plan tenslotte genoeg momenten zonder scherm en digitale prikkels in. „Blokkeer tijd waarin je geen aandachtvragende prikkels hoeft te verwerken, zoals een wandeling of een avond zonder schermen. En zorg ook dat je gedurende de dag dingen doet zonder telefoon of laptop. Je hebt pauze nodig; dus maak een wandeling, ruim de vaatwasser uit, dagdroom. Doe iets wat geen aandacht vereist.”

Concentratie is een keuze

Een digitale detox hoeft niet drastisch te zijn om effectief te zijn. Het belangrijkste is bewustwording van hoe je brein reageert op digitale prikkels en weten waar jouw grenzen liggen. Van der Stigchel: „Het is uiteindelijk een kwestie van keuzes maken. We hebben misschien geen volledige controle over de manier waarop technologie onze aandacht trekt, maar we hebben wel controle over hoe we ermee omgaan.”

Zeven telefoon-verslaafde jongeren mogen hun smartphone een week niet zien: ‘Maar zonder kan ik niet leven’

Reacties