Sophie van Bree Health & mind 20 okt 2024, 18:02

Leestijd: 11 minuten

Wat gebeurt er als je een hulplijn belt? ‘Naast een onbekende op een bankje’

‘Bellen met een hulplijn? Dan moet je vast een probleem hebben.’ Nee hoor, soms wil je gewoon even je hart luchten zonder dat er meteen een oplossing, advies of een behandelplan op tafel ligt. Iedereen loopt in het leven tegen dingen aan. Gelukkig zijn er hulplijnen die 24/7 voor iedereen klaarstaan. We duiken dieper in de wereld van telefonische en digitale hulp van twee hulplijnen: de Luisterlijn en Hulplijn 113. 

Hoe vaak gebeurt het dat je in een gesprek met een vriend(in) advies geeft voordat de ander zijn verhaal af heeft? In een privésituatie is het vaak moeilijker om gesprekken te voeren of te luisteren, omdat er dan emotie bij komt kijken. We zijn geneigd in oplossingen te denken. Hoe gaat dat als je een hulplijn belt?

De Luisterlijn

Honderden gesprekken per dag

Dagelijks voeren vrijwilligers van de Luisterlijn zo’n 800 tot 900 gesprekken. „De jongste is 21 en de oudste is 94,” vertelt woordvoerder Bonnie van ‘t Foort van de Luisterlijn. Sommigen zijn al veertig jaar in ‘dienst’. „Het is alsof je naast een onbekende op een bankje zit. Elke vrijwilliger zet zich vier uur per week in, zodat er dag en nacht – ook op feestdagen – iemand is. In de nacht kan een probleem of zorg groter en erger voelen”, zegt Van ‘t Foort. Elk gesprek is anoniem, er wordt geen dossier aangelegd en je hoeft je naam niet te noemen. „Vrijwilligers krijgen een uitgebreide training in gesprek- en luistervaardigheden. Door goed te luisteren, kunnen we mensen echt helpen.”

Ellen Vrolijk is begeleidster en trainster bij de Luisterlijn. „Luisteren gaat ook over reflecteren en het naar jezelf kunnen en durven kijken”, zegt Vrolijk. „Als vrijwilliger ben je geen professional, maar puur een mens dat naast je staat en met je meewandelt. Als je je ziel en zaligheid deelt, kan er iets bijzonders ontstaan. Het moet wel kunnen naast je leven: er is ruimte in hoofd, hart en agenda nodig.” Vrolijk vertelt dat je als vrijwilliger soms schrijnende situaties hoort, want iedereen heeft een rugzakje. „We zijn zo verschillend als mens, maar dat maakt het vrijwilligerswerk interessant en leerzaam: je komt uit je bubbel. Soms heb je iets soortgelijks meegemaakt, maar je ging er op een hele andere manier mee om.” 

De kracht van de Luisterlijn is dat er anoniem en vertrouwelijk, 24/7, een luisterend oor wordt geboden. Vrolijk vertelt: „Soms zou je graag weten hoe het nu met iemand gaat of gun je dat iemand extra hulp krijgt, maar het gaat om het vertrouwen dat iemand zelfstandig een stapje zet. Als Luisterlijn zijn we een aanvulling, geen vervanging. We kunnen iemand niet van een depressie afhelpen, maar erover praten kan al zoveel opluchting geven”, zegt Vrolijk.

Ieder een verhaal

Van relatieperikelen tot eenzaamheid, van depressieve gevoelens over het nieuws tot mentale problemen: alles komt langs. „Het beeld leeft dat we er alleen zijn voor heftige problemen. Toch is de Luisterlijn er voor bijna alles en iedereen”, deelt Van ‘t Foort. „Het hoeft niet over iets zwaars te gaan. Soms heb je de behoefte om iets leuks te delen; een kleinkind is geboren of je hebt iets leuks gedaan. We zijn er voor je als je je verhaal niet in je eigen omgeving kwijt kan, wil of durft. De anonimiteit maakt dat het veilig voelt, het doel is heel helder: luisteren.” 

Vrolijk werkt al 13 jaar bij de Luisterlijn. „We bestaan nu ruim 65 jaar. Wat er in de maatschappij gebeurt heeft invloed op de mensen en ja, er gebeurt nogal wat. Er wordt snel gezegd: ‘Alles oké?’ Echt stilstaan bij iemand en te vragen hoe het nou echt is, gebeurt veel minder. Het is belangrijk om oprechte interesse te hebben: je hebt iets meegemaakt wat niet zo prettig is, hoe is het nou echt voor je? Mijn vader zei: ‘Als iedereen zijn buurman zou groeten, zou de wereld er al een stuk beter uitzien.’”

Door de ogen van een vrijwilliger

Eefje zit wekelijks aan de telefoon bij de Luisterlijn. Vier jaar terug startte zij met vrijwilligerswerk. Het mooie vindt ze dat je een inkijkje in de samenleving krijgt. Ze krijgt een gesprek met mensen die ze in het dagelijks leven niet zo snel zou ontmoeten. Eefje hoopt zelf dat de drempel lager wordt voor mensen om om hulp te vragen. „Behoefte aan contact en een luisterend oor is genoeg: het hoeft niet altijd een probleem te zijn.” Daarnaast vertelt Eefje dat als je belt, je zelf bepaalt wanneer het gesprek stopt. „Je hebt de regie en niemand komt erop terug op een later moment. Als je wil stoppen, mag je ook ophangen.”

Meestal gebeurt dat niet en gaat het juist goed in het gesprek, omdat de vrijwilligers in het hier en nu zijn met hun aandacht bij de beller zijn. Er is geen ander doel dan luisteren. Daarnaast hebben de vrijwilligers een gouden basis met het concept van de Luisterlijn, je eigen keuze, passie én aanleg om het werk te doen, en de intensieve training. Eefje vertelt gepassioneerd: „Door te luisteren doe je heel veel, veel meer dan we als samenleving vaak denken. Luisteren helpt mensen op adem te komen, vertrouwen terug te winnen, inzicht te krijgen in emoties en gedachten of situaties waar ze mee zitten. Soms is dat zelfs alles voor iemand die belt. Niet iedereen vindt dat in de eigen omgeving.”

Eefje vindt het zelf heel belangrijk dat de Luisterlijn er is, dat is de hoofdreden dat ze er vrijwilligerswerk doet. „Ik hoor vaak van mensen: ‘Ik zou het niet kunnen.’ Maar je leert gaandeweg en het belangrijkste is het contact maken. Soms is het lastiger om contact te leggen; het gaat niet vanzelf en je weet iemands achtergrond niet. Misschien zijn er taalproblemen of andere dingen die je niet weet van de ander. Dan blijf je je daarvan bewust. Om het zo goed mogelijk te doen, moet je eigenlijk zo leeg mogelijk zijn. Als je merkt dat er toch een verwachting opkomt, is het de kunst die weer los te laten. Ik reageer op wat ik hoor in plaats van wat ik denk. Je leert oordeelloos te zijn.”

De kracht van de anonimiteit

Eefje opent het gesprek altijd met ‘Hallo, met de Luisterlijn’. Het stemgeluid is heel belangrijk. „Als iemand verdrietig is, ga je niet met een heel levendige ‘hallo’ komen: je levelt je stemgeluid. De ander mag eerst vertellen en dan reageer ik of stel ik vragen. Maar soms start het met een introductiepraatje: van het weer tot over het spannend vinden om te bellen. Ik heb ook een soort vrijheid en kan mij focussen, want alles is onbekend. Ook is in het moment zijn veel makkelijker, want je hoeft niets na het gesprek. De kracht van luisteren staat voorop.”

Eefje vertelt over wat er gebeurt als ze ‘s nachts belt. „Het is donker en het is logisch dat je liever een Luisterlijn belt dan een vriend of professional. Het is een soort bijzonder sfeertje dat je allebei ‘s nachts wakker bent.” 

113 Hulplijn

Praten over zelfdoding

GZ-psycholoog Mirjam van Driel werkt bij 113. De hulplijn is een onderdeel van de organisatie 113 Zelfmoordpreventie, maar er is ook online therapie, een onderzoeksafdeling, de academy voor trainingen en een landelijke agenda. „Het bijzondere vind ik dat alles onder een dak is: suïcidepreventie doe je samen. Het zou super zijn als dit als een olievlek over het hele land gaat en steeds meer mensen, organisaties en gemeenten zich inzetten voor suïcidepreventie.” 

Nog steeds is zelfdoding een taboe om over te praten. „Er is een verschuiving: het praten over mentale problemen wordt toegankelijker. Zelf kom ik uit de gesloten GGZ zorg en zelfdoding wordt soms ervaren als een spannend onderwerp. Mensen weten niet wat ze moeten doen, terwijl ze de ander graag willen helpen. Ook zorgprofessionals zijn soms bang dat het erger wordt als je erover praat. Het tegenovergestelde is het geval. Mensen worden minder eenzaam door het te delen. Het komt voor dat mensen met suïcidale gedachten angst of schaamte voelen om de ander te belasten of dat er consequenties volgen aan het bespreekbaar maken. Zo houden mensen het voor zichzelf, maar gaat het in hun hoofd verder.”

Zelf praatte Van Driel er als behandelaar makkelijk over, maar wist ze niet altijd wat voor vragen ze moest stellen en was ze handelingsverlegen. „Zelfdoding is zo iets definitiefs en zo tegennatuurlijk. Ik wilde het ook beter kunnen begrijpen en er op een andere manier mee omgaan.” Nu werkt ze bij 113 met drie collega GZ-psychologen op de afdeling hulpverlening, waar ze onder andere hulpverleners traint.

„Iedereen wil er graag voor de ander zijn en helpen. Het is de grootste uitdaging om op je handen te zitten. Dat gaat in tegen de natuurlijke reactie: de neiging om te redden. Door vragen te stellen kun je iemand aan het denken zetten, zonder dat je als hulpverlener alle antwoorden moet hebben. Zo kan het zijn dat iemand aan zelfdoding denkt, maar ook nog graag bij de bruiloft van zijn of haar zus wil zijn. ‘Wat maakt dat je denkt aan zelfdoding? Waarom wil je bij de bruiloft zijn?’ Vaak weten ze het wel, maar wegen de suïcidegedachten zwaarder. De andere kant mag juist meer focus krijgen.”

Niets is raar

Van twijfel om de suïcidale gedachten thuis te delen tot op een onveilige plek staan: het hele spectrum komt langs bij Hulplijn 113. „Wij sluiten aan bij de behoefte van de ander: wat heb je nu nodig in het gesprek? We proberen iemand te laten vertellen. In het gesprek stemmen we af waar je behoefte aan hebt”, vertelt Van Driel.

De meeste mensen zijn professionals, maar er werken ook vrijwilligers. Zowel de professionals als de vrijwilligers lopen een intensief traject door waar je rustig wordt ingewerkt. Als telefonisch hulpverlener leer je te verdragen dat je niet weet hoe het verder gaat en de ander daarna ook weer loslaat. „Het helpt dat het anoniem is, het is anders dan dat je iemand ziet of in de behandelkamer hebt. Hierdoor vinden hulpverleners het minder moeilijk. Het gaat erom dat je kunt luisteren en aansluiten bij de hulpvrager. De focus ligt op wat er zo zwaar is bij de ander op dat moment.”

Van Driel benadrukt dat ze niet oordelen. „Het is goed om te weten dat we niets raar vinden. Je mag ook bellen als je voor het eerst aan zelfdoding denkt. Het wordt niet erger door erover te praten, het kan juist helpen. We weten helemaal niets van je en om juist met zo iemand het te bespreken kan heel fijn zijn: de ander is er echt alleen voor jou. Jouw perspectief is leidend. Je kunt het ook gewoon eens proberen door te bellen of te chatten.”

Horen is anders dan luisteren

Ondertussen is 113 op alle fronten bezig om onderzoek te doen. „Het is fijn om echt iets te betekenen voor iemand. Het geeft mij voldoening dat, nu wij lesgeven aan psychologen op de GZ-opleiding, mensen zeggen: nu gaan we het op een andere manier doen. Luisteren en contact maken staan centraal en we geven handvatten om het gesprek aan te gaan. De openheid groeit, mensen durven en aannames vallen weg.

Het is belangrijk om echt aandacht te hebben voor elkaar en het is goed om buiten je individuele cirkel te kijken. Even vragen hoe het gaat en er even voor de ander zijn: er is best veel eenzaamheid, ook rondom suïcidaliteit. Iemand horen is anders dan luisteren. Met luisteren bedoel ik ook dat je ook aan de ander het gevoel geeft dat je luistert. Het betekent niet in je hoofd al kijken waar je heen wil gaan en wat je wil weten. Het gaat om dat de ander krijgt de ruimte om te vertellen”, vertelt Van Driel. 

„Het bewustzijn over hoe belangrijk luisteren is, is belangrijk. Heel veel mensen kunnen luisteren, maar in privésituaties kan het vluchtig gaan. Als je je zorgen maakt om iemand anders of bezwaard voelt om ernaar te vragen omdat je twijfelt over je plek: het is altijd aan de ander om te antwoorden. Een vraag nodigt uit en laat zien dat je wil luisteren.”

Meer informatie over de Luisterlijn? Dat kan via hun website.

Denk jij aan zelfdoding? Je bent niet alleen. Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl of bel 113 (lokaal tarief) of 0800-0113 (gratis).

1 op de 7 vrouwen krijgt borstkanker, hoe zorg je voor je borsten?

Waarom je in het najaar meer fysieke klachten hebt (en hoe je het voorkomt)

Reacties