Julia Osendarp Health & mind 14 okt 2024, 16:30

Leestijd: 4 minuten

Hoe herken je een manipulator? En nog drie belangrijke vragen over manipulatie

Manipulatief zijn is nu niet echt bepaald een compliment. Maar we hebben nieuws voor je: ook jij hebt weleens gemanipuleerd. Maar als manipulatie iets structureels wordt, dan gaat er iets niet goed. Maar hoe herken je een manipulator? En nog belangrijker… hoe bescherm je je daartegen?

Manipuleren kun je leren. Of nou ja: manipulatie hebben we onszelf vaak al van kleins af aan aangeleerd. En nee, dat is geen eigenschap om per se trots op te zijn.

Wat is manipulatie?

Met manipulatie probeert iemand een ander met misleidende methoden te beïnvloeden. Het is bedoeld om een ander te overtuigen om tot een bepaalde perceptie of handeling te komen. Manipulatie heeft een negatief imago, omdat het als sluw en uitbuitend wordt beschouwd.

De grens tussen manipulatie en beïnvloeding is wat vaag. Maar een manipulator probeert vooral zelf voordeel te krijgen. Manipulatie zit op de een of andere manier in de menselijke aard, want we zijn allemaal weleens geneigd iets of iemand te beïnvloeden om daar voordeel uit te halen. Zeker als je niet in staat bent om op een respectvolle manier te communiceren of discussiëren en een oplossing te vinden. Dan ga je de ander proberen te overtuigen van jouw gelijk.

Giftige relaties

We kunnen gemanipuleerd worden door een partner, familieleden, collega’s, vrienden of kinderen. Maar bijvoorbeeld ook door reclames, politiek of rechtspraak.

Waarom wil een mens (of sommige mensen) manipuleren? Vaak gaat manipulatie samen met egoïsme, macht of controle. Manipulatie wordt veel toegepast in giftige relatiedynamiek. Bijvoorbeeld bij narcisten of andere persoonlijkheidstrekken uit de duistere drie, ook wel bekend als de ‘Dark Triad’.

Hoe herken je een manipulator?

Psycholoog Mark Travers schreef over manipulatie voor Psychology Today. Hij kaart een onderzoek aan waaruit blijkt dat manipulatoren vaak de DARVO-strategie toepassen. Dat is een tactiek om anderen stil te krijgen en hun geloofwaardigheid en keuzevrijheid te ondermijnen en zelf hun verantwoordelijkheid te ontlopen.

DARVO staat voor: deny, attack, reverse victim and offender. Oftewel in het Nederlands: ontkenning, aanval, omkeren slachtoffer en dader. Volgens Travers is dat een veelvoorkomend patroon, waarbij een manipulator na de ontekenningsfase de aanval op zijn ‘tegenstander’ richt. Om vervolgens het verhaal zo te draaien dat de manipulator het slachtoffer is en het slachtoffer de dader.

Verder herken je manipulators vaak omdat ze:

• Twijfel zaaien bij anderen
• Schuldgevoelens creëren
• Misbruik maken van vriendelijkheid
• Waarheid verdraaien of liegen
• Geen schuld op zich nemen (probleem ligt bij een ander)
• Manipulatieve eigenschappen goed kunnen verbergen
• ‘Van niks weten’
• Hun gedrag voor doen komen als ‘normaal’
• Zwaktes, kwetsbaarheden, onzekerheden van een ander gebruiken

Jamie Cannon vertelde tegenover Psychology Today hoe je een meestermanipulator kunt herkennen. Zij passen namelijk veelal dezelfde soort tactieken toe. Cannon somde deze tactieken op. Volgens haar doen manipulators zich vaak voor als iemand ‘die te mooi is om waar te zijn’, koesteren ze vaak wrok richting anderen (exen, vrienden, familie), ze gedragen zich als een kameleon/spiegelen en ze leggen makkelijk snelle en vluchtige connecties.

Waar komt manipulatief gedrag vandaan?

Psychotherapeut Marie Andersen schreef het boek Manipulatie herkennen en oplossen. Ze vertelde tegen Nouveau waar manipulatief gedrag vandaan komt. „Een manipulator gebruikt manipulatie als controlemiddel om iemands gedrag te beheersen of iemand van zijn gelijk te overtuigen. Het wordt ingezet door iemand die onbewust bang is om uit evenwicht te worden gebracht door diegene tegenover hem, die hij als bedreigend ervaart, maar met wie hij wel een band heeft.” De oorzaak? „Een kindertijd met een tekort aan onvoorwaardelijke ouderliefde.”

Andersen vervolgt: „Het lijkt alsof een manipulator enorm van zichzelf overtuigd is. Maar hij of zij heeft juist een instabiele persoonlijkheid en is diep in zijn hart heel onzeker.”

Word je als mens veelvuldig gemanipuleerd? Bijvoorbeeld in een giftige relatie, dan kun je op termijn steeds meer gaan twijfelen aan je eigen beslissingen, gedachtes en emoties.

Hoe bescherm je jezelf tegen manipulatie?

Psycholoog Travers pleit ervoor om de bovengenoemde DARVO-strategie te herkennen. Uit verder onderzoek blijkt namelijk dat ‘kennis macht is’. Volgens het onderzoek zijn personen met voorkennis van DARVO beter in staat om te onderscheiden wanneer daders manipulatief zijn. Hoe je dat doet?

1. Bereid je voor op ‘ontkenning’

De manipulator zal de verantwoordelijkheid voor zijn of haar daden ontkennen, jouw gevoelens bagatelliseren of je in de maling nemen. Om dit tegen te gaan, presenteer je hen concreet bewijs van hun wandaden om hun pogingen om jullie realiteit te verdraaien af ​​te weren.

2. Bereid je voor op ‘aanval’

Wat er ook gezegd wordt, doe je best om de kalmte te bewaren. Maak duidelijk dat je niet zult tolereren dat de manipulator jouw gevoelens in diskrediet brengt, en breng het gesprek terug naar de kwestie waar het om gaat.

3. Bereid je voor op ‘omkeren dader slachtoffer’

Vergeet niet om op je eigen waarneming te vertrouwen. En laat je niet meeslepen in gedrag dat jouw gevoel voor waarheid ondermijnt.

Een manipulator aanspreken of confronteren is moeilijk. Maar door gedrag te herkennen, ben je al een heel stuk verder. Eerder schreef Metro ook over hoe je een relatie met een narcist beeïndigt.

Gekwetst of getriggerd door je partner? Deze psycholoog leert je hoe te reageren

Mensen afsnauwen als we overprikkeld zijn: hierom doen we het 

Reacties