Julia Osendarp Health & mind Vandaag, 14:57

Leestijd: 4 minuten

Grote groep ouders heeft spijt dat ze kind smartphone gaven en ziet verslavingsgedrag: ‘Gaan sociaal achteruit’

We hebben bijna allemaal een telefoon. En ook kinderen willen graag zo’n ding met allerlei apps. Tegelijkertijd klinken ook veel geluiden over de ongezonde kant van smartphones. Zijn jongeren niet beter af zonder hun smartphone?

Moet er een minimum leeftijd voor social media komen? Want zoals psycholoog Thijs Launspach Metro ooit vertelde, wordt ons brein gehackt door die social media-apps. En eerder schreven we ook over Laurie Santos, hoogleraar psychologie aan de prestigieuze Amerikaanse universiteit Yale, die pleit om smartphonegebruik bij kinderen zo lang mogelijk uit te stellen om succesvolle en gelukkige kinderen op te voeden.

Smartphones bij kinderen

Onderzoeksplatform Pointer nam smartphones bij de jongere generatie onder de loep. In sommige landen ontstaat namelijk een tegenbeweging als het gaat om smartphones bij kinderen. Zo wist de Ierse schooldirecteur Rachel Harper acht scholen en ouders te overtuigen om kinderen geen smartphone te geven tot de middelbare school. Niet in de klas en niet thuis.

Sind vorig jaar moeten Nederlandse middelbare scholen een telefoonbeleid hebben. Zo moeten op een Brabantse gymnasiumschool telefoons thuis of in de kluis blijven. Docent Jorit Bokmans vertelt dat de telefoon niet alleen afleidt, maar ook het sociale leven van kinderen beïnvloedt. „Kinderen gaan sociaal achteruit. We zangen dat ze vanaf de brugklas niet meer weten hoe ze met elkaar moeten omgaan. Hoe dat werkt in zo’n groepsdynamiek. Ze vinden het doodeng om te bellen. Met elkaar praten is echt een ding.” Maar sinds het telefoonbeleid zijn de kinderen op school weer met elkaar in gesprek. Een goede ontwikkeling, stelt Bokmans.

Mentale klachten

1 op de 3 jongeren kampt met mentale klachten, zoals angst, depressieve gevoelens en slaapproblemen. En uit een enquête die Pointer onder ouders hield, blijkt dat ouders zich zorgen maken. Gemiddeld kregen kinderen een smartphone rond de 11 jaar. 39 procent van de ouders blijkt daar spijt van te hebben. Waarom? Ouders merken op dat hun kinderen slechter slapen, hun mentale gezondheid en sociale vaardigheden achteruit gaan. En 50 procent van de ouders ziet verslavingsgedrag bij hun kind.

In Nederland pleiten onder meer journalist Danielle Batist en actrice Tekla Reuten voor smartphonevrij opgroeien. Honderden ouders steunen hun beweging. Het is een beweging die gebaseerd is op de bevindingen van de Amerikaanse sociaal-psycholoog Jonathan Haidt. Hij schreef de bestseller Generatie Angststoornis, waar Metro ook eerder over schreef. „Als je begrijpt wat de kindertijd is en wat kinderen moeten doen om hun hersenen volwassen te maken, dan zie je dat smartphones voor kinderen ervaringsblokkers zijn. Ze blokkeren de transitie naar een gezonde, competente volwassene. Kinderen zijn veel angstiger en fragieler”, aldus de sociaal-psycholoog.

Sociaal-psycholoog waarschuwt voor social media

Volgens onderzoek waren de depressie- en angst-niveaus jarenlang op eenzelfde soort level. Sinds 2012 stijgt dat niveau, vooral bij meisjes. Haidt legt uit dat cijfers van suïcide en zelfbeschadiging bij jonge meisjes tussen de 10 en 14 jaar vroeger laag waren. Het aantal incidenten in die categorie is nu twee tot drie keer zo hoog, stelt hij. In Nederland nam het aantal jonge vrouwen dat tussen 2013 en 2022 in het ziekenhuis belandde na zelfbeschadiging met bijna 50 procent toe. Een trend die bij vrouwen boven de dertig niet te zien was.

Haidt blijft het opmerkelijk vinden dat de stijging in allerlei landen zoals de VS, het Verenigd koninkrijk, Scandinavië of Australië tegelijk begon, in 2012. Hij legt uit dat verschillende experimenten aantonen dat als je een paar weken van social media afblijft, de mentale gezondheid verbetert. Een paar dagen maakt geen verschil, het gaat echt om een paar weken afstand van social media-kanalen.

Voorwaarden voor smartphone-gebruik jongeren

Ook Selina, die in een kliniek verblijft voor een beeldschermverslaving, vertelt dat ze op de basisschool een smartphone kreeg. Om erbij te horen en zichzelf beter voor te kunnen doen op social media. „Het werd bij mij obsessief. Ik zat op een gegeven moment meer dan 10 uur op mijn telefoon. Scrollen, berichten plaatsen, TikTok kijken, oortjes in en isoleren.” Het is volgens Selina een manier om te vluchten en zich te verdoven van haar eigen gedachtes.

Haidt heeft een aantal voorwaarden opgesteld wat betreft smartphone gebruik en kinderen. Welke dat zijn?

1. Geen smartphone tot de middelbare school.
2. Geen social media voor 16 jaar.
3. Telefoonvrije scholen.

Nederland blijft achter

Nederlandse onderzoekers zijn het niet eens met de stelligheid van Haidt. Heleen Vossen, onderzoeker Jeugd & Media, vindt de redenering van Haidt te kort door de bocht. De mentale welzijncrisis onder jongeren volledig wijten aan telefoon- en social media-gebruik, klopt volgens haar niet. Zij stelt dat niet alle jongeren vatbaar zijn voor de slechte effecten van sociale media, maar dat het gaat om een gevoelige groep.

In andere landen wordt het smartphone-gebruik bij kinderen dus getemperd. Vincent Karremans, staatsecretaris Jeugd en Preventie, zegt dat hij maatregelen uit het buitenland wil overnemen die werken. „Ik wil geen maatregelen overnemen die niet werken.” Hij snapt dat ouders duidelijkheid en advies nodig hebben. En dat er snel iets moet gebeuren. Maar wanneer dat precies is…

Beter presteren door muziek op werk? Dat hangt af van het type baan en soort muziek, blijkt uit onderzoek

Zorgverleners maken zich zorgen om zelfdiagnoses op TikTok

Reacties