Hendriëlle de Groot Health & mind 4 jul 2024, 16:59

Leestijd: 4 minuten

Wat is de stiltebehandeling of ‘silent treatment’ en hoe ga je daarmee om?

De stiltebehandeling of silent treatment is een manipulatietechniek die vaak wordt gebruikt door narcisten. Het komt erop neer dat je partner, een familielid of iemand anders die dichtbij je staat, jou volledig negeert. Dit kan dagen of zelfs weken duren. Waarin onderscheidt de stiltebehandeling zich van een gezonde ruzie? Hoe kun je hier het beste mee omgaan? Twee psychologen geven tips.

Het geeft een heel machteloos gevoel als je volledig wordt genegeerd door je partner. Het ondermijnt als het ware de fundamenten van je bestaan. Door het negeren laat je partner zien dat jij voor hem of haar niet bestaat. Dat is heel pijnlijk.

Waarom de stiltebehandeling?

Narcisten zijn erg subtiel in hun werkwijze. Met hun manipulatietechnieken zorgen zij ervoor dat je gaat twijfelen aan jezelf en dat je je verward en schuldig gaat voelen. Als slachtoffer zal je alles in het werk stellen om weer in de gratie van je partner te komen. Daardoor zul je ook tegemoet komen aan zijn onredelijke eisen of wensen.

Waarom doet iemand eigenlijk zo? „Dat is om jou te straffen”, zegt psycholoog Annette Bolhuis. Zij is gespecialiseerd in narcisme en behandelt ex-partners van narcisme. „Door jou bewust te negeren of dood te zwijgen, krijg je een heel vervelend gevoel en ben je geneigd om water bij de wijn te doen. Je doet nog meer je best, je maakt jezelf wat kleiner.”

Verschil tussen een ruzie en de stiltebehandeling

Ook in een gezonde relatie kan het voorkomen dat je partner je een tijdje negeert, bijvoorbeeld na een knallende ruzie. Als je partner en jij vaak in conflict verzeild raken, dan kan een time out helpend zijn. Dat gebeurt in onderling overleg. Beide partners weten waar ze aan toe zijn en het tijdelijk afstand van elkaar nemen, kan constructief zijn.

Maar dit is niet hetzelfde als de stiltebehandeling. Hoe maak je dat onderscheid precies? „In een normale ruzie komt het ook weleens voor dat je denkt; stik er maar in, je kunt de boom in. Je gooit met de deur en gaat even weg”, zegt Bolhuis. „Emoties hebben we allemaal. Maar met een ruzie ben jij degene die zelf toenadering zoekt. De storm gaat wel weer over. Maar bij een stiltebehandeling gaat het echt om macht.”

Signalen van de stiltebehandeling

Een narcist gebruikt stilte als middel om macht over iemand te krijgen of om emotionele afstand te creëren. De stilte wordt dus ingezet als een soort straf. De volgende signalen kunnen erop wijzen dat je te maken hebt met de stiltebehandeling:

• Het zwijgen komt vaker voor en duurt uren, dagen of weken onafgebroken
• Je partner gebruikt de stiltebehandeling om jou te straffen
• Het negeren stopt alleen als jij je excuses aanbiedt, smeekt ermee op te houden of instemt met zijn of haar eisen
• Je past je volledig aan de verwachtingen en wensen van je partner aan en zet je eigen wensen opzij

Is stiltebehandeling emotionele mishandeling?

De stiltebehandeling is een vorm van emotionele mishandeling. Voor het slachtoffer zorgt het voor een gevoel van machteloosheid, verwarring en isolatie. Het wordt daarom gezien als een vorm van emotionele mishandeling. „Het is een emotioneel wrede strategie”, vervolgt Bolhuis. „Het is een machtsspel, waarmee je een scheve verhouding krijgt.”

Als er kinderen bij betrokken zijn, kunnen die ook de stiltebehandeling krijgen van narcistische ouders. „Hij of zij probeert de kinderen zover te krijgen dat ze precies doen wat de ouder wil”, zegt Petra Roelofsen, psychodynamisch therapeut bij praktijk De Rots. Ze is gespecialiseerd in narcisme. „Van die doodse stilte word je onzeker. Je gaat aan van alles twijfelen.”

Hoe ga je om met de stiltebehandeling?

Wat als je partner niets meer tegen je zegt, hoe herstel je dat contact weer? „Je moet in elk geval geen toenadering zoeken, al heb je wel die neiging vanuit je eigen goedheid”, zegt Van Bolhuis. „Je zou diegene wel kunnen wijzen op zijn gedrag en vragen: waarom doe je dit? Weet je wel hoe wreed het is? Als je mij langer negeert, houd ik geen rekening met jou.”

De tweede tip is om je partner aan te spreken op hun verantwoordelijkheid. „Je moet die ander aanspreken op zijn gedrag en daar ook consequenties aan verbinden. Zeg bijvoorbeeld: ‘Als je dit nog langer blijft doen, ga ik een paar dagen ergens anders logeren’. Doe iets onverwachts, ga gewoon weg. Ga naar een vriend(in) of naar je ouders, zonder dat aan te kondigen.”

Belangrijk is om niet te zwichten voor het machtsspel, want dan houd je het volgens de psycholoog alleen maar in stand. „Dan heb je zelf ook een aandeel in de machtsverhouding; je keurt het gedrag goed. Blijf gewoon je eigen ding doen, ga een paar dagen weg. Daar kan de narcist absoluut niet tegen, die is dan de controle kwijt.”

Petra Roelofsen heeft weinig hoop op het doorbreken van deze dynamiek, omdat een narcist doelbewust deze manipulatiestrategie inzet, waarbij het enkel om macht draait. „Wat je ook zegt, er wordt nergens op gereageerd en dat is gekmakend. Soms zegt hij of zij wel sorry, maar ‘sorry’ bij een narcist heeft geen effect, ze doen het toch wel zo weer.” Je kunt er dan ook weinig aan doen, behalve je eigenwaarde versterken. „Het is afschuwelijk als je partner jou de silent treatment geeft. Als dit vaak gebeurt, zou dit een goede reden zijn om de relatie te verbreken.”

Vrouwen met narcisme: hoe herken je ze en hoe vaak komt dit voor?

Reacties