Hendriëlle de Groot Health & mind 26 jun 2024, 15:59

Leestijd: 4 minuten

Waarom een verborgen narcist net zo gevaarlijk is als de openlijke narcist

Bij een narcist denken de meeste mensen aan een arrogant, flamboyant en zelfingenomen persoon, die vol is van zichzelf. Maar narcisme kan zich ook op een andere manier openbaren, in de vorm van verborgen of ‘covert’ narcisme. Wat is een verborgen narcist en hoe herken je zo iemand? We spreken Annette van Bolhuis, relatiepsycholoog met narcisme als expertise.

Het stereotype beeld van een narcist is een persoon met een groot ego, die altijd in het middelpunt van de belangstelling wil staan en er alles aan doet om in the picture te staan. Logisch, want dat beeld is duidelijk zichtbaar. Veel moeilijker te herkennen, maar net zo gevaarlijk of misschien zelfs gevaarlijker, is de verborgen narcist, wiens gedrag veel langer onder de oppervlakte blijft, maar net zo destructief is als bij een openlijke narcist.

Misvattingen over narcisme

Laten we eerst beginnen met de misvattingen rondom narcisme. Het grootste misverstand is misschien wel dat men denkt dat de narcist vol is van zichzelf. Net als het verhaal van Narcissus uit de Griekse mythologie, die verliefd werd op zijn eigen spiegelbeeld. Maar als iemand een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft, is hij (of zij) niet in staat om anderen of zichzelf lief te hebben.

De oorzaak daarvan kan worden gezocht in de vroege jeugd, waarin die persoon beschadigd is geraakt. De aandacht die de narcist naar zichzelf toetrekt, is bedoeld om de enorme leegte van binnen te vullen, ten koste van anderen. Daaronder gaat een beschadigd, zeer manipulatief persoon schuil.

De verborgen narcist

Naast de klassieke narcist, die charmant overkomt, is er ook de verborgen narcist. Die kan, juist vanwege zijn stiekeme gedrag, nog gevaarlijker zijn. Zijn ware aard blijft lang verborgen onder de oppervlakte. Het verschil met de openlijke narcist, is dat waar de openlijke narcist extravert is, de verborgen narcist juist introvert is. Ook kunnen zij slecht tegen kritiek, dat het zelfbeeld zou kunnen beschadigen.

Annette van Bolhuis, relatiepsycholoog met narcisme als expertise, behandelt in haar praktijk Accoraat veel mensen die een narcistische partner hebben gehad en waarbij het narcisme diepe sporen heeft achtergelaten. „Wij denken vaak aan het stereotype beeld van de man in pak, de wolf in schaapskleren, die ijdel is, zichzelf graag hoort praten en op het podium staat. Dat is openlijk narcisme.”

Problemen in relaties

„Bij verborgen narcisme gaat het om bescheiden mannen, die onzeker of verlegen lijken en voor iedereen klaarstaan. Iemand bij wie het er niet van afdruipt”, zegt Bolhuis. „Als je zo iemand op het eerste gezicht meemaakt, heb je niet het idee dat je met een narcist te maken hebt. Diegene komt bescheiden over, is niet assertief of zelfs verlegen. Vrouwen denken: dat is een leuke man. En ook als zij een relatie met een open narcist hebben gehad, tuinen ze er weer in.”

Als je hem wat langer kent, verandert de relatie, vertelt Bolhuis. „Toen je hem net leerde kennen, was hij de prins op het witte paard. Maar na de eerste verliefdheid verandert dat. Dan begint hij vervelende opmerkingen te maken over je uiterlijk. Je valt van het voetstuk af. Hij doet dingen achter je rug om en maakt subtiel vernederende opmerkingen, waar je vriendinnen bij zijn.”

Je houdt daar een raar gevoel aan over, maar kunt er de vinger niet achter leggen waar dat vandaan komt. „Hij tast je gevoel van eigenwaarde aan, het is altijd jouw schuld”, zegt Bolhuis. En dat heeft alles te maken met de slachtofferrol.

We spreken met de hij-term, omdat narcisme vaker voorkomt bij mannen dan vrouwen. Maar ook vrouwelijke narcisten bestaan: zo herken je ze.

Kenmerken van de verborgen narcist

De rol waar de verborgen narcist zich comfortabel bij voelt, is de slachtofferrol. De verborgen narcist grijpt alles aan wat ervoor kan zorgen dat anderen voor hen gaan zorgen of hen aandacht geven. Wat ontbreekt, is dat zij geen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leven. Als ze toch in therapie gaan, bijvoorbeeld omdat de partner dat wil, doen zij dat enkel voor de vorm, maar niet met de oprechte intentie om een beter persoon te worden of af te rekenen met bepaalde gedragingen.

Verborgen narcisten trekken met hun stille gedrag niet direct de aandacht, maar je kunt ze wel herkennen aan hoe ze overkomen. Naar de buitenwereld toe komen ze vaak over als bescheiden, gevoelige mensen, die zielig zijn en een melancholische inslag hebben. Om die reden trekken zij vooral mensen aan die vanuit hun jeugd psychisch beschadigd zijn en het nodig hebben om anderen, de narcist dus, te redden en voor hen te zorgen. Waar je het ook aan kunt herkennen, is dat een narcist de schuld afschuift. Wat er mis gaat, is altijd de schuld van anderen.  

‘Samenleving wordt steeds narcistischer’

Narcisme is een term die je best vaak tegenkomt. En nu blijken er ook verschillende gradaties en vormen te bestaan, van openlijk tot meer bedekt. Komt narcisme vaker voor? Of herkennen we het eerder? „Het lijkt alsof de samenleving steeds narcistischer wordt”, zegt Bolhuis. „Daar speelt ook de politiek een rol in. We gaan steeds meer voor ons eigen belang. Dat is dat narcistische.”

Sandra had vijf jaar een relatie met ‘verborgen narcist’: ‘Ik zat vast in een narcistisch web’

Reacties