Hendriëlle de Groot Health & mind 19 jun 2024, 12:45

Leestijd: 6 minuten

Vrouwen met narcisme: hoe herken je ze en hoe vaak komt dit voor?

We kennen narcisten vooral als mannen met een opgeblazen gevoel van eigenwaarde, die vol zijn van zichzelf. Minder bekend is de vrouwelijke narcist. Hoe herken je vrouwen met narcisme en hoe vaak komt dit voor? Wat kun je het beste doen als je met een narcist te maken hebt? We spreken een expert op het gebied van narcisme.

Iemand met narcisme heeft een overdreven gevoel van eigenwaarde, maar een laag zelfbeeld. Narcistische mensen zijn sterk gefocust op zichzelf en hun eigen behoeftes. Ze vertonen weinig empathie en plaatsen zichzelf boven anderen. De aandacht en bewondering van anderen hebben ze nodig om zich beter te voelen over zichzelf. Ze houden daarbij geen rekening met de gevoelens van anderen. Omgaan met kritiek of afwijzing is moeilijk en ze worden snel boos.

Kenmerken van narcisme

Mensen met narcisme hebben een overdreven positieve kijk op zichzelf. Ze geloven dat ze beter zijn dan anderen en willen ook zo behandeld worden. Ze overdrijven prestaties, talent en succes en kunnen arrogant over komen. Ze hebben moeite zich in  te leven in andere mensen, door een gebrek aan empathie.

Wat ook kenmerkend is voor narcisme, is dat narcisten andere mensen gebruiken of uitbuiten voor hun eigen gewin, zonder rekening te houden met de gevoelens van anderen. Zo kunnen ze anderen manipuleren om hun zin te krijgen, waarbij ze geen schuldgevoel ervaren. Oprechte spijt zal een narcist niet hebben, omdat ze moeite hebben met het inleven in andere mensen. Zelf doen zij nooit iets verkeerd, het ligt altijd aan de ander.

Minderwaardigheidsgevoel

Hoewel narcistische mensen arrogant overkomen op de omgeving, ligt daar een laag gevoel voor eigenwaarde aan ten grondslag. Diep van binnen zijn ze vaak eenzaam, kwetsbaar en erg gevoelig voor afwijzing. Achter hun woede, schuilt onmacht, onzekerheid en schaamte, die ze diep van binnen voelen. Ze hebben grote moeite met intimiteit, omdat ze zich dan kwetsbaar moeten opstellen.

Vrouwen met narcisme

Binnen het narcisme zijn er twee vormen: open en gesloten narcisme. Open narcisme is duidelijk: open narcisten vinden zichzelf beter dan de rest en zetten zichzelf op de eerste plaats. Deze bekende vorm van narcisme zie je vooral bij mannen. Dan is er nog gesloten of verborgen narcisme, wat je vaker bij vrouwen ziet. Ook gesloten narcisten willen graag in het middelpunt van de belangstelling staan, maar doen dit op verborgen manieren. Volgens wetenschappelijk onderzoek neigen vrouwen eerder tot deze vorm van narcisme.

Vrouwen met narcisme kruipen vaker in de slachtofferrol of de helpersrol. Via omwegen proberen ze continu de aandacht te krijgen. Dit heeft ermee te maken dat het onderdeel van onze cultuur is dat vrouwen niet alle aandacht opeisen en vertellen hoe goed ze zijn, terwijl de slachtoffers- of helpersrol wel meer wordt geaccepteerd.

Signalen narcisme bij vrouwen

Er zijn verschillende kenmerken van narcisme, van zowel mannelijke als vrouwelijke narcisten. Geen excuses willen aanbieden, bijvoorbeeld, veel aandacht willen en een gebrek aan empathie. Narcisme bij vrouwen is moeilijker te herkennen, omdat het veel subtieler is. Een vrouw met narcisme kan bijvoorbeeld niet goed tegen kritiek. Vrouwen zijn vaak slinkser dan mannen, ze zijn lief, zorgzaam en vriendelijk. Toch zijn er wel bepaalde signalen waar de vrouwelijke narcist aan kunt herkennen.

Annette van Bolhuis, relatiepsycholoog met narcisme als expertise, ziet in haar praktijk Accoraat veel mensen die te maken hebben met narcisme bij hun (ex) partner. Ze vindt het belangrijk dat er aandacht voor komt, omdat we volgens Van Bolhuis in ons leven te maken krijgen met narcistische mensen. Dit ondermijnt je zelfvertrouwen enorm, dus je moet je daar goed tegen wapenen.

„Wij denken bij narcisme vaak aan het stereotype beeld van de man in pak, de wolf in schaapskleren, die ijdel is, zichzelf graag hoort praten en op het podium staat”, zegt Van Bolhuis. Deze vorm is openlijk narcisme. Maar verborgen narcisme is veel verraderlijker. „Als je diegene op het eerste gezicht meemaakt, heb je niet het idee dat je met een narcistisch persoon te maken hebt. Ze komt onzeker, verlegen over en is niet assertief.” Maar als je diegene langer kent, gaan er dingen veranderen. „Vervelende opmerkingen, hij of zij doet dingen achter je rug om of maakt subtiel vernederende opmerkingen bij vriendinnen. Je krijgt er de vinger niet achter waarom: het is altijd jouw schuld. Je krijgt het gevoel dat je nooit iets goed kunt doen.”

Hoe kun je narcisme bij vrouwen herkennen?

Narcisme bij vrouwen is te herkennen aan hetzelfde gedrag als bij mannen, zoals structureel liegen, onbetrouwbaar zijn, zich niet aan afspraken houden en vreemdgaan. „Maar ook: de partner overal de schuld van geven en hem vernederen. Het zijn vaak charmante vrouwen, die er goed en verzorgd uitzien. Ogenschijnlijk charmant, lief en aardig, maar als je haar echt kent, blijft daar weinig van over”, legt de psycholoog uit.

Bij vrouwen is narcisme veel subtieler dan bij mannen. „Vrouwen kunnen dat op een geraffineerde, subtiele manier doen. Bijvoorbeeld in familierelaties en op de werkvloer”, zegt Van Bolhuis. „Als er mensen bij zijn, zoals collega’s, doen ze heel leuk en aardig, maar intussen maken ze sneren. Als je ze daarop aanspreekt, zeggen ze dat het een verkeerde interpretatie was, een grapje. Je stelt je aan, je bent zo gevoelig. Als de mensen weg zijn, kunnen ze toch een steek onder de gordel geven.” Het gevolg is dat je twijfelt aan jezelf, legt Bolhuis uit.

Hoe vaak komt narcisme bij vrouwen voor?

Minder vrouwen dan mannen worden gediagnosticeerd met narcisme. Ook tonen vrouwen vaak andere kenmerken dan mannen, waardoor het minder bekend is bij vrouwen. „75 procent van de mensen met narcisme is man 25 procent vrouw”, zegt Van Bolhuis. Ze legt uit dat narcisme een persoonlijkheidskenmerk is, waar mannen eerder naar neigen dan vrouwen.

Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen de narcistische persoonlijkheidsstoornis en narcistische eigenschappen, benadrukt ze. „Narcistisch gedrag moet je zien als een spectrum. Om je staande te houden in de maatschappij, heb je bepaalde narcistische eigenschappen nodig, zoals zelfverzekerdheid, assertiviteit en zelfvertrouwen. Zeker als je een hoge functie hebt in een bedrijf, is dat nodig om je staande te houden.”

Hoe ga je om met een narcist?

Wat kun je het beste doen als je erachter komt dat je vriendin of collega een narcist is? Daar is Van Bolhuis duidelijk over: „Heel hard wegrennen en nooit meer omkijken. Het ondermijnt je mentale gezondheid.” Veel mensen die een relatie met een narcist hebben, proberen hun partner te veranderen. „Dat gaat echt niet lukken. Heb je een relatie met een narcist, stop er dan mee, hoe moeilijk ook, om jezelf te beschermen.”

Met collega’s of narcistische leidinggevende, is dat minder makkelijk. „Dat is ziekmakend. Veel burn-outs komen vanuit een narcistische leidinggevende”, zegt Van Bolhuis. Ook daar kun je heel weinig aan doen, behalve zelf je grenzen stellen. „Eigenlijk is die leidinggevende de rotte appel, zij kan een heel team verzieken. Dat is heel lastig, want bewijs het maar eens. Er is eigenlijk geen kruid tegen gewassen.”

Brein van narcist werkt écht anders dan niet-narcisten: dit is hoe ze denken, volgens psycholoog

Reacties