Roos Ravensbergen Health & mind 22 jan 2024, 18:04

Leestijd: 11 minuten

Wouter wil gewichtsdiscriminatie tegengaan: ‘We zien mensen met overgewicht vaak als lui of minderwaardig’

Mensen met overgewicht blijken minder snel te worden aangenomen na een sollicitatie, minder salaris te verdienen en vaker onderwerp te zijn van pesterijtjes. ‘We’ blijken hen zelfs sneller als minderwaardig te zien, minder intelligent en lui. We kunnen er niet omheen: gewichtsdiscriminatie bestaat. En ‘we’ maken ons er maatschappijbreed schuldig aan.

Het effect op slachtoffers is groot en kan leiden tot ernstige depressies. Waarom veranderen we dan niet? Inmiddels weten we, door wetenschappelijk onderzoek, dat overgewicht te maken heeft met een aangeboren aanleg. Waarom blijven we hen dan zo bespotten?

We gaan in gesprek met Wouter Cornet, schrijver van het boek De Dikke Mensenshow. Hij had zelf obesitas, viel tientallen kilo’s af en merkte: mensen behandelen mij opeens anders. „Ik had meer aanspraak, mensen keken me meer aan, ik voelde me meer onderdeel van de samenleving”, vertelt hij.

‘Er gaat hier nog heel veel mis’

Omdat Cornet tijdens het schrijven van zijn vorige boek, Het Gewicht Tussen Je Oren, veel verhalen hoorde over discriminatie van mensen met overgewicht, voelde hij zich geroepen er een boek over te schrijven. „De mensen die ik sprak, kregen daar op een heel heftige manier mee te maken, eigenlijk vanaf heel jonge leeftijd”, vertelt Cornet. „Niet alleen door leeftijdsgenoten, maar ook door volwassenen. Die verhalen zaten allemaal in mijn achterhoofd. En toen verscheen vorig jaar ook nog de film The Whale, wat ik een hele kwalijke film vind. Er zitten veel kwalijke elementen aan.” Zo noemt hij de titel een scheldwoord voor mensen met veel overgewicht. „Dat vond ik heel heftig en dat heb ik ook in een aantal programma’s, op de radio en in tv-programma’s, besproken.”

Toen achteraf bleek dat de film genomineerd was voor een Oscar en de hoofdrolspeler een Oscar won, besefte Cornet dat „hier echt nog heel veel mis gaat”. Hij nam de taak op zich om mensen daar iets over bij te brengen. „Het is geen commercieel boek, maar ik voelde heel erg de noodzaak om dit verhaal te vertellen.”

Discriminatie van mensen met overgewicht

Discriminatie, pesterijen en het uitsluiten van mensen met overgewicht komt wellicht vaker door dan veel mensen doorhebben. Volgens Cornet gebeurt het ook grotendeels onbewust. En het zijn niet alleen kinderen die andere kinderen met overgewicht er tussenuit pikken en treiteren, ook volwassenen doen dat. „Ziekelijk”, noemt Cornet dat. „Ik sprak een mevrouw die als kind op een kinderdagverblijf zat en een heel heftige bijnaam kreeg die gerelateerd was aan haar gewicht. Ze werd niet meer bij haar naam genoemd, alleen bij die bijnaam. Ook al was ze dertig jaar later heel veel kilo’s afgevallen, bleef die naam in haar nachtmerries rondspoken.”

In De Dikke Mensenshow worden honderden wetenschappelijke onderzoeken opgesomd over deze vorm van discriminatie, waaronder ook dat docenten meer pesten dan mensen denken. „Om hun populariteit binnen de groep hoog te houden. Heel erg kwalijk.”

„Er zijn best veel onderzoeken die aantonen dat er op veel plekken sprake is van gewichtsdiscriminatie, die heb ik in het boek allemaal op een rij gezet. Het blijkt dat mensen met overgewicht minder salaris verdienen, minder snel promotie maken, minder snel worden aangenomen bij een sollicitatie. Die lijst is best lang.”

‘Mensen keken me opeens aan als ze tegen me praatten’

Vijf jaar geleden had Cornet zelf ook obesitas, zo vertelt hij, maar hij is heel veel afgevallen. „Ik heb dit soort dingen ook zelf meegemaakt. Maar wat ik vooral merkte dat mensen heel erg veranderden toen ik eenmaal was afgevallen. Op straat spraken mensen me veel vaker aan, maakten ze een praatje of ze vroegen iets aan me. Mensen waren veel opener, ik werd meer gezien als onderdeel van de samenleving.”

Als voorbeeld noemt hij actrice Rebel Wilson, die ook veel kilo’s kwijtraakte. „Ook zij merkte dat mensen haar meer aankeken en aanspraken op straat. ‘Mensen keken me opeens aan als ze tegen me praatten’, zei ze. Of ze hielden bijvoorbeeld de deur voor haar open of hielpen met het dragen van de boodschappen. Het is echt een wereld van verschil.

Het is echt een maatschappelijk blinde vlek. Als je tegen mensen zegt dat mensen met overgewicht zoveel worden gediscrimineerd, dan zien ze dat niet in. Maar het is onbewust overal ingeslopen: van de huisartsen tot de diëtisten tot de docenten. En vooral binnen gezinnen, is gebleken, is het heel heftig. Moeders letten in veel gevallen te veel op het gewicht van hun dochter. ‘Zou je dat wel eten? Je bent te veel aangekomen, zou je niet wat afvallen?’ Uit onderzoeken blijkt dat de moeder één van de heftigste invloeden heeft op het zelfbeeld van de dochter. Ook partners blijken een hele kwalijke rol te spelen als het gaat om bodyshaming.”

Westers schoonheidsideaal

Volgens de schrijver van De Dikke Mensenshow ligt het westerse schoonheidsideaal grotendeels ten grondslag aan gewichtsdiscriminatie. „Dat is iets wat we overal om ons heen zien”, legt hij uit. „We zien de slanke modellen op de billboards, maar ook de slanke hoofdrolspelers in films. Er zijn altijd maar een paar rollen weggelegd voor mensen met wat overgewicht. En dat zijn nooit de karakters met de meest positieve eigenschappen. Dat zijn de bad guys, de gezellige vrijgezel, de sullige broer. Het overgewicht heeft altijd een functie voor de rol.”

Het afkeuren van mensen met overgewicht sluipt er op die manier in. „Er is ook een zekere angst voor overgewicht, een vetfobie. Mensen zijn bang om aan te komen. Je ziet dat er een verband is gevonden tussen de angst voor vet of de angst voor overgewicht van een moeder en de mate waarin een dochter ook met haar gewicht bezig is.

Je ziet het ook in kranten, bijvoorbeeld de afbeeldingen die worden gebruikt om een artikel over overgewicht te duiden, dat is vaak een plaatje van een grote buik, een te krappe broek of een shirt dat omhoog kruipt. Op die manier wordt iemand ontmenselijkt, gezien als een object. In het boek haal ik dat ook aan: mensen met overgewicht worden minder gewaardeerd, eerder vergeleken met een dier, echt ontmenselijkt.”

Gewichtsstigma

Er bestaat ook het gewichtsstigma. Dat legt Cornet zo uit: „We zien mensen met overgewicht als minder intelligent, minder verzorgd, minder gedisciplineerd. En dat mensen dat vinden, begint al op een heel jonge leeftijd, vanaf een jaar of drie. In een beoordelingstaak waarin kinderen het werkje van andere kinderen moeten beoordelen, kiezen ze altijd het werkje van een kind met overgewicht als minst goed of van de minste kwaliteit. Ze sluiten dat kind ook eerder buiten, vinden het kind minder aardig.”

Die onderzoeken werden volgens Cornet vijftig jaar geleden al gedaan, „en sindsdien is de afkeer van het kind met obesitas alleen maar sterker geworden”.

‘Mensen met traumatische ervaringen hebben meer kans op overgewicht’

En dat gewichtsstigma is niet alleen aanwezig bij mensen zonder overgewicht. Mensen mét overgewicht kunnen er ook in gaan geloven dat ze minder gewaardeerd worden of minder intelligent zijn. „Dat is het kwalijke, omdat we zo worden platgebombardeerd met het slanke schoonheidsideaal. Dan gaan mensen met overgewicht dat soort dingen zelf ook geloven.”

Dat kan leiden tot meer stress, een laag zelfbeeld en uiteindelijk een vicieuze cirkel. Cornet: „Zulke stress kan ervoor zorgen dat iemand meer gaat eten. Dat zie je bijvoorbeeld bij mensen die iets traumatisch hebben meegemaakt, zij hebben een verhoogde kans om veel overgewicht te krijgen. Ze willen die stress dan weg eten. En hoe meer mensen op hun gewicht gaan letten of hen gaan pushen af te vallen, hoe meer stress ze weer hebben. Dat is een vicieuze cirkel of een neerwaartse spiraal.”

Voorlichting tegen gewichtsdiscriminatie

Maar wat is er te doen aan gewichtsdiscriminatie? Volgens Cornet is voorlichting een heel belangrijk element. Bij veel mensen leeft namelijk het idee dat als iemand overgewicht heeft, het dan wel hun eigen schuld zal zijn. Maar de schrijver benadrukt dat dat bijna nooit zo is. „Iedereen met overgewicht heeft daar aanleg voor. En aanleg kan op heel veel verschillende gebieden zijn. Je kunt bijvoorbeeld een langzaam werkende schildklier hebben of een langzaam spijsverteringssysteem. Er zijn ook mensen die seintjes vanuit de hersenen dat je vol zit niet herkennen en door blijven eten.

Er zijn tal van oorzaken waardoor iemand sneller aankomt. Iemand kan ook bijvoorbeeld verslavingsgevoelig zijn voor eten. Maar er zijn ook mensen die gevoeliger zijn voor sociale druk, sociale invloeden.” Daarnaast zijn er ook genetisch bekende problemen die ertoe kunnen leiden dat iemand veel aanleg heeft voor overgewicht. „We leven allemaal in dezelfde omgeving met dezelfde hoeveelheid verleidingen om ons heen. De één krijgt overgewicht en de ander niet, terwijl we allemaal aan dezelfde verleidingen worden blootgesteld. Dus ik durf te zeggen dat iedereen met overgewicht hier aanleg voor heeft, in een zekere mate”, vertelt Cornet.

‘Pijnlijk’

Dat die (genetische) aanleg zo’n belangrijke factor is, is bij veel mensen niet bekend, volgens de schrijver.  „Veel mensen zien iemand op straat lopen met heel veel overgewicht en denken ‘diegene die moet niet zoveel eten, die ontploft bijna’. In mijn boek haal ik een voorbeeld aan van een stel purbermeiden die iemand met heel veel overgewicht tegenkomen. Zij lachen keihard en zeggen tegen de ouders van het meisje: ‘Je moet dat kind niet zoveel eten meer geven, dat kind ontploft bijna’. Maar hun dochter heeft een zeldzame genetische aandoening waardoor ze heel veel overgewicht heeft en dat ook heel snel heeft gekregen, zonder dat ze daar iets aan kan doen, op jonge leeftijd. Dus hoe pijnlijk is het dan als je dan wordt uitgescholden om je eetgedrag?”

Genetische aanleg

„Ik vind het belangrijk om meer mensen voor te lichten dat overgewicht niet iemands eigen schuld is en juist te maken heeft met genetische aanleg. Als mensen zich daar bewuster van worden, denk ik dat ze misschien ook op dat fatshamen gaan letten.”

Zo hoort Cornet van veel mensen dat zijn boek voor hen een eyeopener was. „Zij zeiden dat ze ook weleens aan fatshaming deden, maar zich niet bewust waren van de schadelijke impact die het kan hebben. Ik denk dat mensen daar bewuster van worden en ik hoop met dit boek vele ogen te openen.

Wat belangrijk is dat wanneer je iemand ziet met overgewicht, je actief probeert na te denken en je vooroordelen opzij probeert te zetten. Probeer positieve eigenschappen aan iemand toe te kennen, in plaats van ‘die is lui of ongezond’. Maak gewoon eens een vriendelijk praatje met zo iemand. Want heel veel mensen met heel veel overgewicht worden minder snel vriendelijk aangesproken op straat.”

Vooringenomenheid

Cornet benadrukt dat er op het vlak van wetenschap heel veel is aangetoond rondom de aangeboren aanleg van overgewicht, gewichtsdiscriminatie, het uitsluiten van mensen met overgewicht en de schadelijke effecten ervan op de slachtoffers, „maar in de praktijk zetten mensen iemand met overgewicht nog steeds graag flink te kakken”.

„Er is een proef gedaan onder diëtisten en daaruit bleek dat veel diëtisten een vooringenomen beeld hadden van mensen met overgewicht”, vertelt hij. „Maar daaruit bleek ook dat naarmate ze meer ervaring hadden, dus hoe meer jaren ze dienst hadden gedaan als diëtist, hoe minder die vooringenomenheid ook bleek te zijn. Dat laat zien dat kennis over het onderwerp een belangrijke factor is in het omkeren van de perceptie die mensen hebben van mensen met overgewicht.

Tegenwoordig heeft de helft van de Nederlandse bevolking serieus overgewicht. Dan is dat toch een groep die we niet te kakken mogen zetten.”

Artikel 1 uit de grondwet

Tot slot haalt Cornet artikel 1 uit de grondwet aan: ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.’ Er worden veel dingen specifiek genoemd, maar hij mist het woord ‘overgewicht’ in de wet.

„Er zijn een aantal rechtszaken geweest, niet eens zo lang geleden, waarin een werkgever een werknemer ontsloeg vanwege zijn overgewicht. De werknemer ging dat aanvechten, maar doordat het voor een rechter ook onduidelijk is, kwamen daar allerlei wisselende uitkomsten uit voort. Het zou best een stap zijn dat daar kritisch naar gekeken wordt. En wie weet kan dat ook worden toegevoegd aan artikel 1.”

Je kunt Wouter Cornets boek De Dikke Mensenshow kopen via Bol.com.

Afdruk van je kussen in gezicht na slapen? Dat kan iets over je huid zeggen

Dit is het effect van de anticonceptiepil op het lichaam: ‘Ik was afgevlakt, hard en streng’

Reacties