Julia Osendarp Health & mind 11 dec 2022, 08:02

Leestijd: 8 minuten

Deze ‘kou-fanaten’ vertellen over de magie van koudwaterzwemmen (ook in de winter)

Wellicht moet je er met de huidige temperaturen niet aan denken, een sprong in een meer, rivier, de Noordzee of onderdompelen in een ijsbad. Maar koudwaterzwemmen is populairder dan ooit en wat maakt dat ijskoude water nou zo aanlokkelijk? Drie fervente koudwaterzwemmers vertellen ons over de magie van een frisse dip.

Volgende week trakteert moeder natuur ons wellicht op een laagje sneeuw in Nederland en de geluiden van een strenge winter klinken regelmatig. ‘Ice-man’ Wim Hof bracht al een tijd geleden de kracht van ademhaling en kou-prikkels met zijn Wim Hof-methode aan het licht. En inmiddels is daar een grote groep trouwe koudwaterzwemmers. Sinds de coronacrisis is de groep, die zweert bij een frisse duik, wellicht nog meer in een opmars. Wat ook blijkt uit het grote aantal reacties dat Metro kreeg voor dit verhaal over zwemmen in koud water. Overigens probeerden de interviewkandidaten deze Metro-journalist ook over de ‘koude streep’ te trekken. Die nu toch wel lichtelijk twijfelt of ze zich niet ook eens aan een frisse plons moet wagen.

‘Koudwaterkoppel’ Lydia en Olaf niet meer zonder frisse duik

Maar wat is dat toch? Waarom duiken die waaghalzen in koude meren en de zee bij temperaturen rond het vriespunt? Metro sprak met huisarts Lyda (44) en counselor Olaf (41) ten Napel. Een heus ‘koudwaterkoppel’ dat inmiddels met hun bedrijf Dip & Joy koudwatertrainingen geeft. Het koppel werkt onder meer samen met het ziekenhuis in Apeldoorn, want koude training blijkt goed te werken om het ziekteverzuim naar beneden te krijgen en de vitaliteit van mensen te vergroten.

Bij henzelf begon de ‘kou-mania’ drie jaar geleden, toen het stel voor het gezin een zwemvijver aan liet leggen. Olaf sprong na het lezen van het boek van Wim Hof spontaan bij 12 graden in het water. „Ondanks de schrik en hoge ademhaling, stroomden de endorfines direct door mijn lijf. Daar werd ik blij van.” Lydia omschrijft zichzelf als een koukleum, maar een collega-huisarts inspireert ook haar en van die koukleum is niks meer over. Van haar collega leert ze over de ademhaling en de kou en voor ze het weet zwemt ze met haar partner mee.

Het koppel volgt een cursus winterzwemmen, volgens de Russische methode. Lydia bekwaamt zich daarnaast nog in het begeleiden van ijsbadworkshops. Al snel zwemt het duo de hele winter door. Lydia legt uit dat kou-tradities al eeuwenlang bestaan in verschillende landen. En ze benadrukt dat er steeds meer wetenschappelijk onderzoek volgt. De huisarts noemt een aantal zaken op waar de kou aan kan bijdragen.

„Het is een boost voor het immuunsysteem, bijvoorbeeld bij reumapatiënten zie je dat ze minder ontstekingen hebben door koudetraining. Daarnaast activeer je je ‘bruine vet’, waardoor vetten en suikers verbranden, het verhoogt het de insulinegevoeligheid, je valt er vanaf en de cholesterol gaat omlaag.” Maar naast alle fysieke voordelen, benadrukt Lydia ook het mentale effect. „Je focust op de kou en natuur. Door die kou komen er allerlei hormonen vrij, onder andere endorfines, die je een heerlijk gelukkig gevoel geven.”

Langzaam opbouwen van koudwatertraining

Hoe Olaf het gevoel van de kou-prikkels omschrijft? „Ik voel me na een duik, bijvoorbeeld aan het begin van de dag, heel fit en de gelukshormonen stromen. Maar ik combineer het ook met meer focus op mijn leefstijl, beter letten op gezonde voeding en ik maak meer tijd vrij om voor mezelf te zorgen.” Ook merkt Olaf verschil in de klachten van zijn sarcoïdose, een auto-immuunziekte: „De ontstekingen worden geremd door het koude water.” En ook Lydia omschrijft de energiebom die ze voelt na een duik. „Ik word er heel blij van en het geeft me veel energie.”

Het stel organiseert inmiddels koudwatertrainingen. Maar ze adviseren niet iedereen om zomaar in een koude zee of meer te duiken. „Onder meer een burn-out zorgt ervoor dat je laag in je energie zit. En ook bij epilepsie, bestaande hartklachten of zwangerschap wordt het afgeraden. De belangrijkste graadmeter is dat je fit bent en dat je de boel geleidelijk traint. Wij combineren het zwemmen altijd met sporten, zodat je bloed en lijf warm is voor je het water ingaat”, vertelt Olaf. Maar het koudwaterkoppel pleit ook voor het langzaam opbouwen van koudwatertrainingen. Lydia: „We instrueren deelnemers te beginnen met koud afdouchen en dat eerst op te bouwen voor je het buitenwater of een ijsbad aangaat.” En zo’n frisse duik doe je beter niet iedere dag, volgens deze koudwaterzwemmers. „Maximaal drie dagen in de week, anders put het je uit”, aldus Olaf. Net zoals bij sporten heeft je lichaam ook tijd nodig om te herstellen van een koudwatertraining.

Gaat niet om lef

En mocht je aan de rand staan voor een eerste duik in koud water, wat dan niet te doen volgens Olaf en Lydia? „Ga niet alleen en zorg dat je kunt staan. Je hartslag zal even omhoog gaan, in het begin krijg je de neiging te gaan hyperventileren want je lichaam ervaart een ‘gevaar’-stand. Daarom is het belangrijk om te focussen op de ademhaling en die eerst onder controle te krijgen. Wat ons betreft moet koudwaterzwemmen gaan om gezondheid en vitaliteit, niet om lef of iets stoers doen, al is het wel heel cool!”

Nol verklaarde mensen die in koud water sprongen ‘voor gek’

Maar ook Nol Zoutman (44) uit Velsen-Noord raakte besmet met het koudwatervirus. Hij groeide zelf op bij de kust en werkte voor de reddingsbrigade. Eerder verklaarde hij mensen die het koude water insprongen nog voor gek. „Maar nu ben ik zelf die gek”, legt hij uit. Door een cursus die hij volgt, waagt hij voor het eerst een sprong in koud water. „Dat geeft een enorme kick. Er komt een vorm van energie vrij die je een onoverwinnelijk gevoel geeft.”

Nol is om en maakt meerdere ‘koude reizen’ om zijn innerlijke ijsman naar boven te halen. Inmiddels duikt hij iedere zondag de zee in met een trouwe groep volgers. En begeleidt ook hij mensen met zijn koudwater-trainingen. „Ik zit sinds ik zwem beter in mijn vel, ik voel me vrolijker en alerter. Daarnaast is mijn huid strakker.” De kou-fanaat loopt daarnaast het hele jaar door in een korte broek en een t-shirt. „Mensen vonden daar in het begin van alles van, maar inmiddels kijken ze gek op als ik een lange broek aan heb”, lacht hij.

‘Je hoeft niet iets te mankeren om beter te worden’

En als Nol een advies mag meegeven? „Ga nooit alleen en bouw het op. Je moet niks, alleen vertrouwen op je lichaam. Je gaat de eerste keer absoluut schrikken, dat zit nu eenmaal in ons systeem. Het is een kwestie van controle krijgen over de ademhaling. Is je dat gelukt? Dan is je doel bereikt.” Wel benadrukt Nol dat mensen met bepaalde medische aandoeningen zich wel dienen te laten adviseren door een arts. „Het is zeker niet voor iedereen weggelegd.” Maar de koudwaterzwemmer zelf zweert bij zijn koude plons. „Je hoeft niet iets te mankeren om beter te worden. Het kan je namelijk heel veel brengen, waar je niet eerder vanaf wist.”

‘Sneker zeemeermin’ Rixt door zwemmen van klachten af

In Sneek wordt de 43-jarige Rixt de Boer door de lokale media omschreven als de ‘Sneker meermin’. De reden dat de Friese zorgmedewerkster werd geïnspireerd tot het koudwaterzwemmen, omschrijft zij als een „mooi verhaal”. Ze kreeg twee jaar geleden namelijk lichamelijke klachten. „Eerder was ik zo sterk als een beer, maar ik kreeg tintelingen en last van mijn gewrichten. Mijn power was weg.” Ze deed er alles aan om een oplossing te vinden, van artsen en therapeuten, tot aan dansen en andere ontspanning. Maar niks leek te helpen.

Tijdens een vaartochtje aan het eind van die zomer belandde ze, tijdens wat gedans op de boot, per ongeluk in het water. „’Man overboord’, schreeuwden de mensen waar ik mee was, maar ik moest zo vreselijk lachen. Ik kreeg namelijk het lekkerste gevoel wat ik sinds tijden had gehad. Alles voelde lekker.” Het ‘Eureka’-moment van Rixt, zoals ze het zelf omschrijft, zorgt ervoor dat ze nooit meer stopt met zwemmen. Ook als de temperaturen dalen.

‘Medicijn van de natuur’

„Al mijn klachten gingen weg. Het is het medicijn van de natuur.” Inmiddels heeft Rixt een vaste zwemplek in de rivier in Sneek. Waar ze menig bekenden en onbekenden mee naartoe op sleeptouw neemt. „In het begin moet je even moedig zijn, maar na drie à vier keer ga je het steeds meer begrijpen. Je kunt het trainen.”

Inmiddels is de achtertuin van Rixt een heuse Friese wellness, inclusief ijsbad en sauna. En als ze liefhebbers meeneemt met zwemmen, wordt er gedanst op de kade. „Ik kan het niet meer uit mijn leven wegdenken.” Want waar is het allemaal goed voor, Rixt? „Het immuunsysteem, de bloedsomloop en stress. Je hebt na het zwemmen helemaal geen gedachten.” Volgens de Friezin zitten mensen tegenwoordig namelijk te veel in hun hoofd. „Koudwaterzwemmen is een praktisch en makkelijk middel. Ik denk dat de natuur bijna voor iedereen werkt.”

Ook Rixt legt uit, net als haar mede-kou-fanaten hierboven, dat sommige mensen moeten oppassen. De Friezin benadrukt ook dat je niet alleen moet gaan en onder begeleiding de boel moet opbouwen. „Begin met het oefenen van ademhalingsoefeningen en neem eens een koude douche of voetenbad. Dan komt de rest daarna.”

View this post on Instagram

A post shared by Rixt de Boer (@deboerrixt)

Een reset tijdens je werk: ‘Pauzes zorgen voor een korte hersteltijd’