Sharon van der Werf Health & mind 19 sep 2022, 18:04

Leestijd: 5 minuten

Stress onder de loep: wat gebeurt er in ons brein als we stress hebben?

We hebben allemaal weleens een periode op ons werk dat het niet zo lekker gaat. De to do‘s stapelen zich op, je baas kijkt continu over je schouder mee… en daar reageert jouw lichaam op. Stress! In de rubriek Stress onder de loep duikt Metro met experts dieper in het onderwerp stress. Met vandaag: wat gebeurt er eigenlijk in ons brein als we stress hebben?

Een stressvolle periode op werk, een pasgeboren baby, een vriendschap die meer energie zuigt dan geeft… er zijn talloze gebeurtenissen die voor stress kunnen zorgen. Op de Metro-redactie vroegen we ons af: wat gebeurt er op zo’n moment in ons brein? We legden de vraag voor aan twee stressexperts.

Wat is stress eigenlijk?

Psychiater en stressonderzoeker Christiaan Vinkers is de eerste klinische hoogleraar Stress en veerkracht in Nederland, en schrijver van het boek In de ban van burn-out. Voor hem is de definitie van stress: „Jezelf staande moeten houden in een uitdagende omgeving.” Hij noemt het een actief proces waarmee mensen continu zowel verwachte als onverwachte gebeurtenissen kunnen verwerken. „Denk aan deadlines, maar ook een auto die onverwacht om de hoek komt scheuren. Het gaat om wat er om je heen gebeurt, en hoe jij hierop reageert.”

Hij vindt het dan ook jammer dat stress een imagoprobleem heeft, vertelt hij. „Stress is een heel dynamisch proces, maar we praten er eigenlijk alleen over als het fout gaat. En dat terwijl het heel normaal is. Sterker nog, een stressvrij leven bestaat niet. Er is geen enkele manier om aan stress te ontkomen. Ja, als je dood bent.”

Carolien Hamming, directeur van CSR Centrum landelijk expertisecentrum voor stress en veerkracht en auteur van het boek Gek op Stress, is het daar volledig mee eens. „Iedereen heeft altijd de stresshormonen adrenaline en cortisol in zijn bloed. Deze hebben bijvoorbeeld invloed op je energie, je geheugen en je aandachtsspanne. Elke inspanning veroorzaakt een beetje stress in je lichaam. Er komen seintjes vanuit het brein waardoor er in het lichaam aanpassingen plaatsvinden, zodat je je kunt inspannen. Hoe meer je je inspant, hoe meer stress je krijgt.”

Het verwarrende is volgens Hamming dan ook dat we de term stress verkeerd gebruiken. „We hebben niet alleen stress tijdens die bekende fight or flight-reactie. Dat is een groot misverstand. Stress is er altijd, en het wordt meer als je je mentaal of fysiek inspant.”

Dit doet stress in jouw hersenen

Om duidelijker uit te leggen wat er in je hersenen gebeurt als je stress hebt, vertelt Vinkers ons over de term ‘het stressorkest’. Hij legt het als volgt uit: „Elk lichaam heeft een eigen stressorkest met instrumenten die allemaal samen spelen. Die zorgen ervoor dat je in staat bent om een uitdagende omgeving het hoofd te bieden en veerkrachtig te zijn.”

Het stressorkest kan volgens hem harder gaan spelen wanneer er iets om je heen gebeurt (de acute stress), of wanneer je lang ligt te piekeren om iets wat in de toekomst zou kunnen gebeuren (stress van binnenuit). „Jouw stressorkest heeft in de afgelopen jaren goed samen leren spelen. Zodra je iets meemaakt dat stress veroorzaakt, reageer je daarop. Daar hoef je niets voor te doen. Dat betekent dat je adrenaline omhoog gaat, dat je aandacht erbij blijft en je meer op scherp staat. Tegelijkertijd gaat er minder bloed naar je darmen, en gaan de gebieden in je hersenen die te maken hebben met rationeel denken, uit. Op dat moment speelt het stressorkest op volle kracht.”

https://www.metronieuws.nl/lifestyle/fit-gezond/2022/08/stress-symptomen-herkennen/

Wat we volgens Vinkers echter niet moeten vergeten, is dat ons lichaam na zo’n acute stressreactie tijd nodig heeft om terug te komen in ruststand. „Het stresssysteem moet gecoördineerd weer uit gaan. Dit doet het lichaam bijvoorbeeld met het stijgen van het hormoon cortisol. Jouw stressorkest speelt een heel stuk om van ‘aan’ naar ‘uit’ te gaan, waarbij je langzaam weer rationeel kunt nadenken.”

Hoe zit dat met chronische stress?

Maar stel, je hebt last van chronische stress. Je denkt veel na over de toekomst, en wat er zou kunnen gebeuren. Hoe zorg je er dan voor dat jouw stressorkest, dat continu op vol volume blaast, weer tot rust komt? „Bij mensen met chronische stressklachten doet de aan-/uitknop van hun stressorkest het niet meer goed. De veerkracht is eruit. Je cortisol-levels blijven hierdoor te hoog, je slaapt minder goed en je herstelt minder goed.”

Op zo’n moment is het volgens Hamming belangrijk om goed naar je lichaam te luisteren, en om stresssymptomen bij jezelf te leren herkennen. Een one size fits all-oplossing bestaat echter niet, aldus Vinkers. „Elk brein reageert anders op prikkels, en ook persoonlijke omstandigheden spelen altijd een rol.” Daarom bestaat dé gouden tip om van stress af te komen volgens hem ook niet. Voor iedereen werkt iets anders, laat hij weten. „Het hangt echt af van de persoon. Simpele tips bestaan helaas niet.”

Meer lezen? Later deze week plaatsen we een artikel waar de vraag ‘Waarom herkennen we stress vaak te laat?’ centraal staat. Voor nu verwijzen we je graag verder naar onze categorie ‘Gezondheid‘ voor meer soortgelijke artikelen.

https://www.metronieuws.nl/lifestyle/fit-gezond/2022/08/makkelijk-toepasbare-tips-gezonde-levensstijl/