Sharon van der Werf Health & mind 23 sep 2022, 19:29

Leestijd: 4 minuten

Stress onder de loep: waarom herkennen we stress vaak te laat?

We hebben allemaal weleens een periode op werk dat het niet zo lekker gaat. De to do‘s stapelen zich op, jouw baas kijkt continu over je schouder mee… en daar reageert jouw lichaam op. Stress! In de rubriek Stress onder de loep duikt Metro met experts dieper in het onderwerp stress. Met vandaag: waarom herkennen we stress vaak te laat?

We legden het voor aan twee stressexperts. Carolien Hamming is directeur van CSR Centrum landelijk expertisecentrum voor stress en veerkracht, en auteur van het boek Gek op Stress. Psychiater en stressonderzoeker Christiaan Vinkers is de eerste klinische hoogleraar Stress en veerkracht in Nederland, en schrijver van het boek In de ban van burn-out.

Stress herkennen, hoe doe je dat?

In een vorig artikel vertelde Hamming al dat er voortdurend stresshormonen zoals adrenaline en cortisol in ons lichaam actief zijn. Deze zijn nuttig, want ze zorgen voor energie en helpen ons om actief te zijn en prestaties te leveren. Als we kijken naar de negatieve effecten van te veel stress, dan moeten we vooral kijken naar de periodes waarin ons lichaam te weinig rust krijgt en kan herstellen.

Daarbij is het volgens haar ook belangrijk om een onderscheid te maken tussen twee verschillende situaties. „Er is een verschil tussen een stressreactie die kortdurend wat stijgt en daarna weer daalt, en stressreacties die steeds weer voorkomen, waardoor je lichaam in een ongezonde, overactieve modus terecht komt.

Een korte stressreactie kunnen we volgens haar herkennen aan een hoge hartslag, angstzweet en veel spanning in het lichaam. Als deze stressreacties steeds maar weer voorkomen, bijvoorbeeld bij mensen die veel piekeren, dan zien we dat de stresswaarden niet meer terugkeren naar het basisniveau. Ofwel: ons lichaam komt niet meer tot rust. Dat herken je wanneer de dingen die eerst positief zijn aan stress, zoals meer focus en een kortdurende hogere hartslag, omslaan. Ze gaan zich tegen je keren. Daar word je emotioneel van, en je kunt minder goed relativeren. Daarnaast wordt je basishartslag hoger, en je kunt minder goed focussen en concentreren.”

Gelukkig zijn deze klachten met de juiste aanpak ook weg te werken. „Je hebt die symptomen wel, maar als je ervoor zorgt dat je een lange tijd weer met je lijf naar die uitgangswaarden terug gaat, gaan ze weer over. Heel simpel gezegd: we moeten dan meer rusten.”

Niet luisteren naar je lichaam

De symptomen van te veel stressreacties zijn duidelijk. Maar hoe komt het dan toch dat mensen nog steeds thuis komen te zitten met stress gerelateerde klachten? Volgens Vinkers luisteren we niet meer naar ons lichaam. „Ik denk dat mensen geneigd zijn om te lang door te gaan, ook als de signalen van te veel stress er al duidelijk zijn. Mensen nemen te weinig tijd om bij zichzelf te checken hoe het gaat. Het risico hierbij is dat je sneller tegen een kantelpunt aanloopt. Je kunt heel veel hebben, maar iedereen heeft een bepaald kantelpunt. Als je daar aankomt, val je keihard naar beneden. Dan is het te laat.”

Het is volgens Vinkers dan ook belangrijk om dat kantelpunt niet op te zoeken. „Voorkomen is beter dan genezen, juist bij stress. Neem dan even een stapje terug. Ga wat vaker sporten, of juist minder. Of ga met vrienden naar de kroeg, dat kan soms ook heel goed helpen.”

Daar voegt Hamming nog aan toe: „Wat je met een druk, overvol leven doet, is jezelf continu weer inspannen. Je geeft elke dag veel energie. Daardoor is jouw lichaam overactief, en kan het niet goed genoeg herstellen. Dat heb je in eerste instantie niet in de gaten, omdat je misschien alleen maar leuke dingen aan het doen bent. Het negeren van de signalen is daardoor niet altijd bewust. Maar houd je lichaam altijd in de gaten. Ook mensen die zéggen dat een burn-out niet bij hen past, kunnen thuis komen te zitten met stressklachten.”

Meer lezen over stress herkennen en er mee om leren gaan? Volgende week plaatsen we een artikel waar de vraag ‘Helpt beginnen met een nieuwe hobby tegen stress? centraal staat. Voor nu verwijzen we je graag verder naar onze categorie ‘Gezondheid‘ voor meer soortgelijke artikelen.

De 4 grootste lessen die ik leerde als voeding en gezondheid-redacteur