Isabella van den Berg Health & mind 25 mrt 2022, 15:04

Leestijd: 6 minuten

Bart is eindelijk genezen van zijn dwangstoornis: ‘Veertig jaar met angst geleefd’

Voor mensen met een dwangstoornis beheerst die dwang hun hele leven. Daar mag dus wel wat aandacht voor zijn, vond psychiater Menno Oosterhoff, die zelf ook kampt met een dwangstoornis. Daarom begon hij de Dag van de Dwangstoornis, een landelijke dag die lotgenoten, naasten en hulpverleners een steuntje in de rug moet geven. Daarnaast is er speciale aandacht voor een nieuwe behandeling: Deep Brain Stimulation. Metro spreekt met Oosterhoff en met Bart de Beurs, die als één van de weinigen in Nederland de operatie heeft ondergaan.

„Bij de dwangstoornis is sprake van een obsessie”, legt Oosterhoff uit. „We hebben het over mensen die uren en uren bezig zijn om te controleren of te wassen. Meestal is het duidelijk ver over de grens.” Maar hoe kan een dwangstoornis bij iemand ontstaan? „Het begint, in meer dan de helft van de gevallen, al voor het vijftiende jaar. We weten dat erfelijke gevoeligheid een heel belangrijke rol speelt. En we weten ook dat dwang, als het eenmaal begint, zichzelf gaat versterken. De dwanghandeling geeft even opluchting, maar de eisen worden steeds hoger.” Oosterhoff omschrijft het als hoe schoner je bent, hoe gevoeliger je bent voor vuil. „Dat is een dwangspiraal, je draait er steeds dieper in.”

Dwangstoornissen vreten energie

„Ik heb zelf ook een dwangstoornis en een lange tijd dacht ik dat het te maken had met mijn vader die ongeneselijk ziek was. Ik ben psychiater en ik kreeg ooit een patiënt die precies dezelfde dwang had als ik. Maar hij had een springlevende vader. Ik had zelf ook al het gevoel van dat ik het overlijden van mijn vader wel verwerkt had en ik was nog steeds zo dwangmatig als vóór die tijd.”

Oosterhoff vertelt dat zijn dwang is begonnen rond zijn zeventiende. „Ik begon met dingen opschrijven in een dagboek en binnen no-time werd dat een obsessie.” Alles wat Oosterhoff meemaakte en bedacht moest opgeschreven worden. „Als ik soms thuiskwam wist ik dat ik bijvoorbeeld tien dingen moest opschrijven, maar als ik één ding niet meer herinnerde, dan deed ik er alles aan om erachter te komen wat dat ene ding was. Het was onbegonnen werk om je hele innerlijk vast te leggen.”

Het hebben van een dwangstoornis vreet energie, legt Oosterhoff uit. „Soms kun je de deur niet uit of kun je niet werken. Het kan enorm verstorend zijn voor het functioneren.” Zelf heeft Oosterhoff het geluk dat hij wel kan werken en een gezin kan hebben. „Maar een hoop mensen is dat niet gegund. Zij lopen er helemaal in vast. En die zijn maar met één ding bezig: hun dwangmatige onrust proberen weg te nemen”, vertelt Oosterhoff.

Dag van de Dwangstoornis

De meeste mensen kunnen in zekere mate geholpen worden, legt Oosterhoff uit. „Bijvoorbeeld met gedragstherapie of medicatie. Daarnaast is het ook belangrijk dat er goede uitleg is. Dat mensen goed begrijpen dat ze het niet moeten zoeken in perfectie en orde maar in het verdragen van de imperfectie en wanorde.”

De Dag van de Dwangstoornis is vijf jaar geleden in het leven geroepen. „Daarna hebben we nog een editie gehad, maar daarna konden we door corona een aantal keer niks organiseren.” De dag is voor een aantal redenen opgezet: „Ten eerste om mensen voorlichting te geven, ten tweede als mogelijkheid elkaar te ontmoeten en ten derde voor professionals. Zodat ook zij beter zicht krijgen op de aandoening.” Oosterhoffs eigen dwang heeft te maken volledigheid. „Ik heb de neiging om alles erin te proppen, dus het is inderdaad en volle dag geworden”, lacht hij.

Deep Brain Stimulation

Zo spreekt Bart de Beurs ook tijdens de Dag van de Dwangstoornis. Hij vertelt over zijn ervaringen met Deep Brain Stimulation, een operatie waarbij elektrodes heel precies op een bepaalde plek in de hersenen worden aangebracht. Die elektrodes zijn verbonden aan een stimulator, een batterij die onder de huid zit. Hierdoor kunnen kleine stroomstootjes gegeven worden aan de punt van de elektrode, wat van invloed is op de functie van de hersenen op die plek.

Oosterhoff vertelt eerst nog over Deep Brain Stimulation. Hij vertelt dat het niet iets is dat voor iedereen is weggelegd. „Anders gaan mensen denken dat ze het ook willen, omdat ze dan van hun dwang af zijn. Maar het is echt het laatste redmiddel.”

Bart de Beurs is één van de weinigen in Nederland die deze operatie heeft ondergaan. Zijn klachten verdwenen, na dertig jaar heftige angst en dwang, als sneeuw voor de zon. Aan Metro vertelt hij over zijn dwangstoornis en behandeling.

‘Ik kon niet meer’

Dertig jaar lang is De Beurs therapieën ondergaan, die niet hielpen. „Er is vastgesteld dat ik een OCD-stoornis had, ofwel een obsessieve compulsieve stoornis. De oorzaak van mijn angsten wisten we ook niet. Ik ben toen doorverwezen naar het AMC, waar ze bezig waren met Deep Brain Stimulation-operaties. Dat wordt vaak ingezet bij mensen met Parkinson, maar niet vaak bij mensen bij met een dwang- of angststoornis.” Toen De Beurs de operatie kon krijgen was hij ongeveer 67. „Ik heb veertig jaar lang met angsten geleefd. En het is nog steeds ongelooflijk wonderlijk dat ik dezelfde persoon ben. Ik wilde uit het leven stappen, ik kon niet meer. Elke dag weer moest ik tegen de angsten vechten.”

De Beurs heeft in het kader van de Dag van de Dwangstoornis een boekje geschreven over zijn dwangstoornis en over de Deep Brain Stimulation-operatie die hij heeft gehad. In dat verhaal komt een dokter voor. Via hem is De Beurs in aanraking gekomen met de organisatie van de Dag van de Dwangstoornis, vertelt hij. „De dokter wilde meer aandacht voor de operatie. Hij vond het zo gek dat er maar driehonderd mensen geopereerd zijn aan angststoornissen en veel meer aan andere stoornissen. Wij wilden het promoten, en zo ben ik betrokken geraakt bij de Dag van de Dwangstoornis.”

Meer aandacht

„Als je iets in je hoofd hebt, wordt er niet over gepraat. Er zit een soort taboe op”, vertelt De Beurs. „Als je dan aan je hersenen geopereerd moet worden, dan wordt er gezegd ‘er mankeert toch niks?’” Dat is ook de reden dat De Beurs zijn boek heeft geschreven, om er meer aandacht voor te vragen. „En in de hoop dat er een doorbrekend besef gaat ontstaan. Ik weet zeker dat er mensen zijn die niet verder komen met therapie en niet weten dat er geopereerd kan worden.” Volgens De Beurs moet Deep Brain Stimulation bij mensen met een dwangstoornis breder beschikbaar worden gesteld. „Ga er eens over praten, en dúrf er eens over te praten.”

Je geheugen scherp houden? Dit is hoe vaak je dan zou moeten sporten