Tessa Ham Health & mind 26 jan 2022, 11:32

Leestijd: 7 minuten

Stress tegengaan? Groen helpt. ‘Kijk desnoods vijf minuten naar je kamerplant’

We hebben het allemaal weleens gevoeld: de kalmte die over ons heen komt als we omringd zijn door groen. Of de opgewektheid die we voelen als we de duinen zien en de zee al kunnen horen. Dat de natuur een krachtig hulpmiddel kan zijn om ons lekkerder in ons vel te laten voelen, komt dan ook vast niet als een verrassing. Maar hoe groot is de invloed van natuur op onze mentale gezondheid precies? Psychologe en onderzoekster Daphne Meuwese deed hier onderzoek naar.

Geld & carrière-redacteur Tessa Ham vraagt Meuwese wat de natuur precies met onze mentale gezondheid doet, tijdens een interview – hoe kan het ook anders – in de natuur.

De invloed van natuur op onze mentale gezondheid

Als iemand op dit moment een wandeling in de natuur kan gebruiken, ben ik het wel. Zo lang heb ik mijn rijbewijs nog niet en ik ben zojuist aan de tocht van mijn woonplaats Delft naar Ede vertrokken. Het is niet de eerste keer dat ik alleen rijd. Maar in plaats van de tien minuutjes naar mijn moeder, moet ik het nu vijf kwartier zien te overleven. De files die ik onderweg tegenkom en het wijzertje van de tank dat steeds meer richting de 0 loopt, helpen niet mee bij mijn stressgevoel.

Maar hoe verder ik van de drukke Randstad afrijd, hoe meer bomen er langs de kant van de weg opduiken. En hoe meer ik me ook realiseer dat deze bomen al een gevoel van kalmte over me afroepen. Dat is dan ook niet toevallig, leer ik, als ik bij de Schaapskooi in Ede ben aangekomen en Daphne Meuwese me meeneemt, de natuur in.

Meuwese studeerde zowel Bos- en Natuurbeheer aan de Wageningen University & Research als Klinische Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. „Bij Bos- en Natuurbeheer hielden we ons bezig met de impact die mensen op de natuur hebben”, vertelt ze. „Ik was ook benieuwd naar de impact die de natuur op ons mensen heeft.”

Alleen al kijken naar natuur helpt

Het is dan ook niet gek dat dit precies het onderwerp van Meuwese’s proefschrift is geworden. In haar onderzoek vond ze dat alleen al naar de natuur kijken een krachtig hulpmiddel is tegen stress. Het onderzoek van Meuwese bestaat uit kwantitatief en kwalitatief onderzoek. In het kwantitatieve deel deed ze verschillende experimenten met in totaal 890 deelnemers.

„Experimenten?”, vraag ik, terwijl we langzaam het parkeerterrein achter ons laten. Meuwese legt uit: „Ik heb mensen eerst in een hele onprettige gemoedstoestand gebracht. Bijvoorbeeld door ze naar werkongelukken te laten kijken, of door ze terug te laten denken aan een moment waar ze spijt van hebben gehad. Dan werden ze willekeurig verdeeld: of ze keken naar een natuurlijke, of naar een stedelijke omgeving.”

Meuwese ontdekte twee verrassende resultaten. Hoe meer somberheidsklachten de deelnemers van haar onderzoek hadden, hoe meer baat ze hadden bij de natuur. Ook pasten mensen meer verschillende copingstrategieën toe als ze keken naar een natuurlijke omgeving.

Natuur helpt ons verwerken én ontspannen

„Hoe wij met moeilijke dingen omgaan, noemen we coping”, legt ze uit. Meuwese ontdekte dus dat de natuur ons beter in staat stelt om te verwerken, terwijl we ons tegelijkertijd ook meer ontspannen voelen.

„We hebben momenten nodig waarin we even stilstaan bij hoe we ons voelen”, zegt ze. „In de ratrace van het leven is het tegenwoordig lastig om een moment van bezinning te vinden. In de natuur is daar alle ruimte voor.”

Ik verleg mijn aandacht van de gevallen bladeren op de grond naar de bomen langs het pad. „Hoe komt het toch dat alleen al kijken hiernaar zo’n grote invloed heeft?”, vraag ik haar, terwijl ik om me heen wijs. Volgens de psychologe en onderzoekster zijn daar verschillende theorieën over.

Waarom groen zo’n effect op ons heeft

Eén theorie stelt bijvoorbeeld dat de natuur direct een sterk positief gevoel oproept, omdat de mensheid evolutionair een bepaalde aanleg heeft om positief op niet-bedreigende natuur te reageren. Een andere theorie stelt dat de natuur aandacht vraagt zonder dat het moeite kost, waardoor het brein de gelegenheid krijgt om weer op te laden.

„Er is ook een theorie die stelt dat we als kinderen leren dat de natuur kalmeert, net als dat we leren dat wolken voor regen kunnen zorgen”, zegt Meuwese. „We komen met onze ouders in de natuur en doen daar dan een ‘dit is relaxt’-ervaring op, wat ervoor zorgt dat we dat de volgende keer ons ook weer relaxt voelen.” Zelf is Meuwese van mening dat het leven en wij mensen complex zijn. „Meestal is het niet het één of het ander, maar een combinatie van beiden.”

Dat de natuur een krachtig hulpmiddel kan zijn bij je mentale gezondheid, staat vast. Meuwese moedigt mensen daarom aan om hier echt tijd voor vrij te maken in je week. „Hoe minder je er tijd voor hebt en maar door en door wil gaan, hoe meer je het eigenlijk nodig hebt”, zegt ze. „Je zit in een vicieuze cirkel en meer tijd in de natuur kan dat doorbreken.”

Geen quick fix

„Is er een minimale tijd dat je in de natuur moet zijn?”, vraag ik, terwijl we alweer ruim een half uur tussen de bomen doorlopen en over zandpaden ploeteren. „Daar mag meer onderzoek naar komen”, zegt Meuwese. „Maar het onderzoek dat er is, laat zien dat de eerste vijf minuten het grootste effect hebben.” Volgens de psychologe en onderzoekster is dat wel afhankelijk van hoe je je voelt. Als je echt met iets worstelt, zal vijf minuten geen magische truc zijn om je goed te voelen.

„Natuur is niet dé oplossing voor alles”, benadrukt ze. „Het is geen therapie – daar wil ik heel duidelijk in zijn. Therapie is therapie en de natuur kan daarin ondersteunend zijn. Maar als je echt hulp nodig hebt, is een wandeling van vijf minuten in de natuur niet voldoende.”

Toch is het effect van de natuur laagdrempeliger dan ik in eerste instantie dacht. Vijf minuten in de natuur is haalbaar in mijn drukke dag. „Telt een park als natuur?”, vraag ik, terwijl ik om me heen kijk naar de rijen bomen en denk aan het drukke park bij mij om de hoek, waar je haast omver wordt gelopen door alle hardlopers en enthousiaste honden. Hier is verder geen ziel te bekennen.

Vijf minuten naar je plant kijken

„Je kunt ook vijf minuten naar je kamerplant kijken”, stelt Meuwese me gerust. „Of op een regenachtige dag een filmpje kijken.” Hoewel het niet the real deal is, kalmeert kijken naar groen immers al. „Een wandeling in de natuur is wel krachtiger, omdat we weten dat bewegen an sich ook al goed is voor je humeur en je stressniveau”, voegt ze eraan toe.

Met haar onderzoek en onze eigen wandeling in de natuur hoopt Meuwese mensen dan ook aan te moedigen om ons voorbeeld te volgen. „Zie het niet als iets wat je moet doen – je moet al zoveel – maar als iets wat je voor jezelf kunt doen”, zegt ze. „Door de interviews in mijn onderzoek weet ik wat mensen kunnen ervaren als ze in de natuur zijn. Dat gun ik iedereen.”

De stress van de heenweg is al lang en breed verdwenen als we na ruim een uur weer op de parkeerplaats aankomen. Ik denk aan Meuwese’s woorden als ik weer op de snelweg rijd en in de file terecht kom. Tot overmaat van ramp gaat het lampje van mijn tank branden en kom ik natuurlijk dan net geen tankstation tegen.

„Morgen ga ik weer de natuur in”, mompel ik, terwijl ik uiteindelijk opgelucht wat peperdure benzine tank.

Donderdag 27 januari verdedigt Daphne Meuwese haar onderzoek om 11.45 uur. Benieuwd geworden naar het onderwerp? Je volgt de livestream hier. 

Wat is beter voor je gezondheid: lang wandelen of snel wandelen?