Erik Jonk Health & mind 21 okt 2020, 21:59

Leestijd: 12 minuten

Rosan schreef Happy Depressie: ‘Af en toe vallen is helemaal oké’

De jonge Rosan heeft zeer open over haar chronische depressie geschreven. Voor zichzelf, maar uiteindelijk – en nu juist – ook voor anderen.

Happy Depressie. De titel van het boek, dat sinds kort in de winkel ligt, triggerde direct. Geschreven door een twintiger, die diep heeft gezeten, heel diep. Helemaal opgekrabbeld is ze nog niet. Maar: ze ziet haar depressieve buien (ze noemt het zelf crisissen) inmiddels als een vloek en een zegen. Ze kan dankbaar zijn voor de imperfecties in haar leven en die van de wereld. Ze beleeft meer, ze voelt meer. Wat ook triggerde: Rosan van der Zee (24) bleek een oude bekende.

‘Rosan wil eigenlijk helemaal niet dood’

Metro sprak Rosan eerder, ruim twee jaar geleden. Zij verbond zich toen aan de #Trueselfie-weken van de NPO en was deelneemster aan het EO-programma Tweestrijd, waarin suïcidale jongeren gekoppeld werden aan terminaal zieke jongeren. Zij ontmoette Sander die aan maagkanker leed en tijdens de opnames nog overleed. ‘Rosan wil eigenlijk helemaal niet dood’, stond er toen boven het artikel. Geruststellend, maar tegelijkertijd om het koud van te krijgen. Het stuk werd zeer veel gelezen.

Na dat gesprek zouden er voor Rosan nog diepe dalen volgen. De laatste afgelopen juni nog. In haar hoofd crashte het totaal en ze werd gedwongen opgenomen (‘wat daar allemaal is gebeurd en hoe ik er werd behandeld, was ongelooflijk; maar daarover schrijf ik nu een tweede boek’). Kort na Tweestrijd was er echter ook de grote eye-opener, waardoor zij de afgelopen tijd in staat bleek Happy Depressie te schrijven.

Bij een depressie ‘gaat het altijd goed’

We zitten aan de keukentafel in het ouderlijke huis in Hellevoetsluis. Rosans moeder en zus, voor wie zij beiden net als haar vader diepe bewondering heeft, zijn in de woonkamer aan het thuiswerken. De verslaggever twijfelt over de vraag ‘hoe gaat het met je?’. Het is Rosan ongetwijfeld miljoen keer gevraagd en wie haar boek leest, weet dat zij die vraag jarenlang ontwijkend als een ware toneelspeelster heeft beantwoord: het ging altijd goed, terwijl het in werkelijkheid vaak helemaal mis was.

De Zuid-Hollandse vindt de vraag niet erg en is nu oprecht: „Ik doe best veel, dat is prima. Maar ik kan niet zeggen dat het per se echt goed gaat. Ik ben gevoelig voor veranderingen en door corona verandert alles voortdurend. Mijn brein is daardoor chronisch overprikkeld op dit moment en het zorgt regelmatig voor paniek.”

Haar jaren van depressiviteit zijn duidelijk te herleiden naar twee verschrikkelijke momenten. Als jong meisje van 12 werd Rosan verkracht. Later volgde een val van haar paard, waarbij ze een hersenbloeding opliep. Er volgde eenzaamheid, een zeer negatief zelfbeeld en een lange tocht langs therapeuten die behandelingen volgens het boekje afvinkten. „De röntgenogen van de maatschappelijk werkster keken wel, maar waren blind. Blind voor de onzichtbare ziekte die door mijn lichaam raast. Zolang zij gewoon haar boekje volgt, gun ik haar de antwoorden die ze graag wil horen”, schrijft Rosan op de flap van Happy Depressie.

Het kon zo niet langer

Het schrijven begon ze in eerste instantie niet om ook een boek van haar teksten te maken. „Het was een innerlijke drang, om dingen van me af te gooien. Ik ben er kort na Tweestrijd aan begonnen, want ondanks dat ik veel positieve reacties op uitzendingen kreeg en me even goed voelde, belandde ik in een grote crisis en weer in het ziekenhuis.  Omdat ik in crisis naar huis werd gestuurd was ik toen zó teleurgesteld in de GGZ. Mezelf vond ik ook een faal omdat ik van school was gestuurd.” Hoe zat het dan met die eye-opener? „Ik besefte eindelijk: of alles blijft zo hopeloos en ik blijf met vasthouden aan die GGZ, óf ik moet nu gaan kijken wat ik zelf kan doen. Ik wist dat schrijven me hielp en besloot van alles wat er gebeurd was in mijn leven – dat was veel – een verhaal te maken. De chaos in mijn brein wilde ik duidelijk krijgen op papier. Daarmee wilde ik connecties kunnen maken en relativeren. Zo koos ik mijn eigen weg, maar zoals gezegd wel voor mezelf.”

View this post on Instagram

A post shared by Rosan van der Zee (@rosanvanderzee)

Toen zij teksten aan andere mensen met een depressie liet lezen (‘wow, herkenbaar’) en nadat ze in contact kwam met uitgever GVMedia, ging Rosan toch voor een boek. 113 Zelfmoordpreventie las mee om gevaarlijke triggers te vermijden. In Happy Depressie deelt zij haar ervaringen met (onzichtbare) psychische kwetsbaarheid. Met een indrukwekkend ‘goud pennetje’ laat ze je haar gedreven zoektocht naar begrip volgen, naar liefde, acceptatie en vooral naar zichzelf. Als autist, als controlfreak, als depressieve meid met een obsessieve eetstoornis waarbij alles precies volgens regeltjes moest gaan (‘zo werd eten fijn’). Ze laat zien hoe zo’n zoektocht gepaard gaat met hoop, teleurstelling, suïcidale gedachten en falende hulpverlening. Eerlijk, zonder dingen mooier te maken dan ze waren of zijn; én: met humor. Haar doel: psychische kwetsbaarheid bespreekbaar maken en andere mensen steunen die hetzelfde schuitje waar donkere wolken boven hangen bevaren. „Ik vind het belangrijk om andere mensen te helpen.”

Depressie zal er altijd zijn

Het woord Happy voor Depressie op de cover van haar boek klinkt in elk geval goed, maar het kan op meerdere manieren worden uitgelegd. Rosan weet nu in elk geval: „Ik heb te maken met een chronische depressie, dus het zal er altijd zijn. Dan kan ik op mijn manier maar beter een soort van gelukkig worden, momentjes van geluk omarmen. Maar Happy Depressie staat ook voor dat ik er vroeger niet veel over zei. Dat ik altijd een lach op mijn gezicht heb gehad en humor gebruikte. Voor iedereen was ik super-happy, terwijl ik depressief was en het leven niet meer zag zitten. Draag je een masker, dan heb je wat mij betreft ook te maken met een happy depressie.”

Waarom is een depressie eigenlijk zo onbespreekbaar? Rosan: „Vaak is er een redderssyndroom. Dan zeggen mensen dat het wel goed komt in plaats van dat zij echt luisteren. Maar wat vooral speelt is dat lijden er niet mag zijn. Mensen voelen zich niet op hun gemak als zij mensen zien lijden en willen dat het zo snel mogelijk voorbijgaat. De ander moet snel weer lachen om onszelf op ons gemak te voelen. Voor mezelf geldt dat ik geen last voor anderen wil zijn. Dan ben ik maar vrolijk, haal goede cijfers en ga gewoon maar door. Als het goed met mij gaat, worden andere mensen blij en ben ik hen niet tot last met mijn aanwezigheid. Maar ja, als ik dan eenmaal op mezelf weer gevangen zat in mijn eigen brein als een soort ongeduldige filosoof, dan was het helemaal anders.”

Rosan heeft veel talenten

Wie Rosan hoort spreken, hoort een vorm van hoogbegaafdheid. En ‘best gek’, ze heeft nogal wat talenten ondanks haar negatieve zelfbeeld. Ze kan goed zingen, tekenen en schrijven, durft haar verhaal te vertellen voor een volle schoolklas en is ook model. Een bijzonder mens voor de buitenwereld. Dat blijkt ook uit een zelfgeschreven ‘gedichtje inclusief spelfouten’ dat zij in het boek heeft opgenomen. Rosan vond het een keer en schreef het toen zij zes jaar was. Het gedichtje eindigt met De zon schijnt over overal, maar noojt bij mij. Op haar zesde dus, lang voor de twee levensbepalende gebeurtenissen. „Als kind keek ik al heel anders naar de wereld dan andere kinderen. Een klasgenootje wilde misschien wel dolfijnentrainer worden of prinses, terwijl ik met de natuur bezig was en me afvroeg hoe alles in elkaar stak, hoe dingen werken en waarom mensen dingen doen. Ik maakte me toen al zorgen om het klimaat. Dat uitte zich later in existentiële depressies. Dat ik me afvraag waarom ik leef, wat het nut ervan is en waarom ik dingen doe. Dat zijn niet-helpende gedachten, wat ik me dan gelijk realiseer en me dan weer ga afvragen waarom ik zo denk. En daarop zijn geen goede antwoorden.”

En over die talenten… „Ja, dat zeggen mensen”, reageert Rosan meteen. Ze legt uit en relativeert: „Ik vind heel veel dingen leuk, dat is natuurlijk tegenstrijdig aan depressiviteit. Ik neem daarom vaak te veel op mijn bord. Ik weet dat ik veel dingen goed kan en daar krijg ik ook complimenten voor. Maar weet je? Die grote dingen kan ik allemaal wel, maar dingen uit het dagelijks leven – wat voor andere mensen standaard is – zijn voor mij bijna onmogelijk. Kon ik die dingen juist maar… Ik zoek nu een uitvlucht in bijvoorbeeld schrijven en muziek maken. Dingen waardoor mensen naar me opkijken, terwijl ik me in een hoekje gedreven voel. Het voelt alsof ik anderen daardoor voor de gek houd. Dat heet het oplichterssyndroom. Als dingen me goed lukken, denk ik dat dat door toeval komt en niet door mijn eigen toedoen. Raar, want ondertussen weet ik dat ik zelf dit boek heb geschreven en ben gescout door een modellenbureau. Maar wat ik echt zou willen, maar niet kan, is op een normale manier naar de supermarkt gaan. Ik kan dan niet plannen en geen overzicht houden. Bij iets opruimen, raak ik helemaal in de war en ik kan niet eens koken en mijn belasting bijhouden. Zet je me op een groot podium om te zingen? Prima. Zet je voor een fornuis om soep te maken? Stress.”

Geen tippenboek

Maar goed, Happy Depressie is haar toch maar mooi gelukt (ze zal er weer complimenten voor ontvangen). Rosan heeft geen tipboek willen maken, waarin je vindt hoe je een depressie ‘even’ oplost. „Daar heb ik specifiek voor gekozen, want ik heb er een spuughekel aan. Tip één: er bestaan geen tips om een depressie te voorkomen. Het komt en het is er voor sommige mensen, voor anderen niet, vaak onzichtbaar en voor iedereen anders. Ik was lang bezig mijn depressie te verhullen en wilde er in het boek nu eens open over zijn. Ik vertel het hele verhaal en de belangrijkste les is wat mij betreft dat je ook af en toe mag vallen. Zelf wilde ik alles perfect doen, maar je mag falen en ergens slecht in zijn. Je mag ongelukkig zijn en daarbij jezelf de tijd gunnen. Ik was alleen maar bezig met hoe ik gelukkig kon zijn, maar daarvan werd ik alleen maar ongelukkiger. In het boek lees je hoe ik er mee om ging en er nu mee om ga en ik hoop dat de lezer er iets uithaalt en het misschien ook zo gaan proberen. En dat ze ontdekken dat je het soms Kaa Uuu Téé mag zijn.”

Rosan laat ook zien hoe haar reis langs de deskundigen ging, mensen die volgens haar dus te veel volgens het boekje werken. „Ik analyseer mensen snel en zie meteen wat er gaande is. Ik kon op een gegeven moment voorspellen wat ze zouden gaan zeggen. Je leert de stappen kennen en dan klopte het precies. Dan dacht ik weer: luister je eigenlijk wel naar me? Het gaat er toch om dat ze mij aanhoorden in plaats van een lijstje afvinken? Eerst gaf ik dan de antwoorden die ze wilden horen en zei ik dat het wel weer goed ging. Dan was ik ervan af. Wat ouder ging ik tegen therapeuten in en zei ik dat ik het niet oké vond. Maar dan had ik weer geen hulp. Bij Stichting 113 Zelfmoordpreventie zeiden ze dat ze mijn boek daarom goed kunnen gebruiken. Ook omdat ik beschrijf waarom ik besloot om geen suïcide te plegen, terwijl ik ook laat weten niet anti-uit het leven stappen ben. Ik zeg alleen: bedenk goed wat die stap met andere mensen doet. Denk na over hoe je het doet of dat je beter kunt denken aan een levenseinde-kliniek. Ik ben niet boos als iemand het doet, wel verdrietig natuurlijk. Maar omdat ik zelf op het punt heb gestaan, kan ik het wel begrijpen. Zeggen ‘doe het niet’ heeft geen nut. Als iemand mentaal over een lijn is, krijg je die niet meer terug. Hoe hard je ook schreeuwt. Hoop heb ik echter voor iedereen. Ik zal altijd in iemand geloven en er altijd voor je zijn. Als iemand maar niet alleen is, het gevoel dat ik zelf zo lang heb gehad.”

Niet de oude ik vinden

Interessante maar zware kost, dat Happy Depressie. Rosan heeft er daarom een vleug humor aan toegevoegd. „Omdat ik dat zelf heb. Hoe mistig iets ook is, mijn brein kan nog steeds een vleugje – vaak droge – humor ontdekken.” De humor kwam daarom als vanzelf in het boek: „Ik heb beschreven hoe ik op die mistige momenten denk en kijk. Maar het moest ook niet alleen maar zwaar zijn. Humor is belangrijk, ook donkere humor. Dat helpt en relativeert en maakt dingen iets makkelijk bespreekbaar.”

Rosan heeft ontdekt, vooral door de klimsport te beoefenen, dat ze door moet en door kan. „Als het daarbij niet lukt, dan ben ik oké. Als ik moe ben, stop ik er niet mee, maar rust ik even uit en probeer ik het nog een keer. En zoals gezegd, vallen mag. Vroeger stopte ik met dingen en durfde ik ze niet meer aan te gaan. Nu zie ik dat ik van dingen kan genieten, kan leren en kan groeien. Het maakt niet uit waar het eindigt en onderweg een keer vallen is prima. Een val voel ik tegenwoordig als een persoonlijke excursie en vraag ik me af wat ik er nu weer van zal leren. En met welke nieuwe wijsheden ik er uit kom. Ik zoek uit hoe de val is gekomen en bedenk me vooral hoe ik verder ga en op welke manier. Ik hoef niet telkens de oude ik te vinden, maar wil juist een nieuwe ik verwelkomen.”

Een dag na het bezoek aan Hellevoetsluis, stuurt Rosan een blije mail. „Ik heb de Poëzie Award van stichting MIND gewonnen!” Een eenvoudig mailtje, maar het laat zien dat ze een keer trots durft te zijn. Het ongelukkige meisje kan weer gelukkig zijn, al is het maar af en toe.

View this post on Instagram

A post shared by Rosan van der Zee (@rosanvanderzee)

Happy Depressie van Rosan van der Zee vind je hier.

Denk je aan zelfmoord? Praat erover. Bel 0800-0113 of chat via 113.nl

Lees ook: Tweestrijd: Rosan wil eigenlijk helemaal niet dood