Julia Osendarp Gezondheid 31 mrt 2025, 16:03

Leestijd: 6 minuten

Altijd moe? Wetenschappers leggen uit wat bij chronische vermoeidheid kan helpen

Wie bij de huisarts uitspreekt dat hij of zij moe is, is vast en zeker niet de enige. Veel mensen worstelen met chronische vermoeidheid. Maar waar komt dat toch vandaan? Deze wetenschappers leggen het uit en geven tips hoe je vermoeidheid kunt temperen.

Wie moe is, moet gewoon naar bed, zou je denken. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. 1 op de 5 Nederlanders kampt bijvoorbeeld met slaapproblemen en dan zijn er nog tal van redenen waarom wij mensen ons chronisch uitgeput voelen.

1 op 5 gezonde volwassenen is aanhoudend vermoeid

Uit een recente analyse in 32 landen blijkt dat één op de vijf gezonde volwassenen te maken heeft met aanhoudende en aanzienlijke vermoeidheid. Wetenschappers gebruiken er de afkorting TATT, ‘Tired all the time’, voor.

Menig huisarts krijgt in de spreekkamer ‘ik ben zo moe’, te horen. Maar achterhalen waar dat vandaan komt, is volgens de Belgische Ivan Bautmans, professor bio-gerontologisch onderzoek, niet altijd makkelijk. „Er zijn vaak geen symptomen zichtbaar die wijzen op een ernstige aandoening of infectie, er is geen sprake van slaapproblemen en bloedtests tonen geen tekorten aan bijvoorbeeld ijzer of vitamines B of D”, legt hij aan De Morgen uit.

Onderzoek naar chronische vermoeidheid

Maar wat dan? De miljardenindustrie van wellness en supplementen belooft je met pilletjes, poeder, drankjes en andere trucs, van je vermoeidheid af te helpen. Maar Bautmans benadrukt dat er geen wondermiddel bestaat dat jou in één keer van je vermoeidheid af gaat helpen. „Velen vergeten dat een supplement letterlijk ‘iets extra’ betekent en dat die pillen dus pas zinvol zijn als de basis – je eet-, beweeg-en slaappatroon – al goed zit. Als dat niet zo is, zullen die supplementen weinig verschil maken.”

Maar tegelijkertijd bagatelliseren we chronische vermoeidheid volgens Bautmans te veel. „Doordat er zoveel mensen mee leven, wordt het afgedaan als iets dat lastig is, maar wel niet zo belangrijk zal zijn.”

Vermoeidheid serieus nemen

Maar jarenlang doorlopen met constante vermoeidheid is geen goede zaak. „Sommigen lopen jaren rond met die vermoeidheid, die vaak wordt toegeschreven aan levensstijl, wat zeker kan. Maar soms is er toch een onderliggend probleem, zoals slaapapneu. Je houdt dus liever niet te snel op met zoeken, zelfs als de resultaten van bloedtests normaal zijn”, zegt professor Johan Verbraecken van de slaapkliniek aan de Universiteit Antwerpen.

Voor wie zich chronisch vermoeid voelt, is het natuurlijk allereerst raadzaam om de slaap eens onder de loep te nemen. Want volgens Verbraecken krijgt lang niet iedereen een goede nachtrust, ook al denk je dat dat wel het geval is. „De redenen kunnen erg uiteenlopend zijn, van te veel koffie of alcohol tot een allergie, problemen in het gezin of spanningen op het werk, of apneu. Maar wat al die mensen gemeen hebben, is dat ze altijd moe zijn terwijl ze onterecht het gevoel hebben dat hun nachtrust in orde is. Nagaan of je wel echt goed slaapt, is dus alvast een aanrader.”

Chronische ontsteking

Een goede graadmeter daarvoor is hoe je ‘s ochtends wakker wordt. Word je spontaan wakker en voel je je mentaal en fysiek uitgerust? Dan is er waarschijnlijk niet veel aan de hand met je slaap. Maar word je altijd pas wakker als je wekker gaat en voel je je nooit fris in de ochtend? Wellicht is dan wel je slaap het probleem.

Bautmans noemt op dat het raadzaam is om inflammatoire processen in je lichaam te bekijken. Iets waar ook gezondheidswetenschapper Len de Nys tegen Metro over sprak. Zowel Bautmans als De Nys waarschuwen voor chronische ontsteking. „Een groot deel van de chronische vermoeidheid kan volgens mij verklaard worden door chronische, laaggradige ontstekingen”, zegt Bautmans.

Meer wetenschappelijke inzichten over moe zijn

De oorzaak van die ontstekingsreactie kan een virus of een bacterie zijn, maar ook een wondje of letsel dat niet goed geneest, overgewicht of te veel stilzitten. „Die permanente lage staat van ontsteking betekent dat je lichaam de hele tijd een beroep doet op de energie-en eiwitreserves en de spiervoorraad”, zegt Bautmans.

Maar er is meer inzicht over vermoeidheid en energie. Namelijk interoceptie, waarover ook in het wetenschappelijk New Scientist wordt geschreven. Interoceptie is een zintuigstelsel dat ons dankzij prikkels uit verschillende ingewanden laat waarnemen wat er in ons lichaam gebeurt en hoe goed het is afgesteld op de buitenwereld. Onder meer honger- of dorstgevoel valt onder interoceptie, maar dus ook vermoeidheid.

„Het onderzoek naar interoceptie onthult dat onze gevoelens, sensaties en motivaties voortvloeien uit die permanente dialoog tussen onze hersenen en de rest van ons lichaam”, klinkt in New Scientist. En dat betekent dat het niet per se helpt om bijvoorbeeld supplementen te slikken of meer te eten voor meer energie. „Het gaat erom uit te vogelen waarom in die dialoog tussen de hersenen en de rest van je lichaam het signaal wordt gegeven om energie te sparen (wat tot vermoeidheid leidt).”

Te veel calorieën en stress

Het kan dus zo zijn dat een onopgemerkte laaggradige infectie die energie opslurpt, zoals Bautmans uitlegt. Maar het kan bijvoorbeeld ook komen doordat er iets hapert in de zogenoemde mitochondriën, die verantwoordelijk zijn voor de energieproductie in onze cellen. Energie die afkomstig is uit verteerd voedsel.

Uit onderzoek van de Amerikaanse expert gedragsgeneeskunde en psychobiologie Martin Picard blijkt dat mensen met niet efficiënt werkende mitochondriën zich vermoeid voelen. En ook bij gezonde mensen kunnen die mitochondriën het moeilijk hebben. Twee belangrijke redenen waarom die energieproducenten het niet goed doen zijn een te veel aan calorieën en stress.

We zullen je het wetenschappelijke en technische stuk beparen, maar het komt erop neer dat te veel calorieën consumeren onderaan de streep zorgt voor minder energie. Sommige onderzoeken stellen dat vooral suiker daarin een rol kan spelen en het verminderen van je suikerconsumptie kan helpen om je minder moe te voelen.

Invloed van stress en psychologie

En volgens een van de studies van de Amerikaanse Picards verhoogt stress het tempo waarmee cellen energie verbruiken met zestig procent. Verbraecken voegt daaraan toe dat ook een verstoorde slaap de mitochondriën kan ontregelen.

En dan telt ook de psychologie nog mee. Ons brein kan namelijk vooraf inschatten dat we bijvoorbeeld een zware en stressvolle dag tegemoet gaan en energie willen sparen in ons lichaam. En voilà, dan voelen we ons moe. „Dat verklaart waarom het kan dat je goed hebt geslapen, maar je je toch moe voelt aan het begin van een zware werkdag en waarom onverwacht goed nieuws je energieniveau plots kan opkrikken”, staat in New Scientist.

Persoonlijkheid

En volgens Bautmans en Verbraecken zijn sommige persoonlijkheden vermoeider dan anderen. „Dat hangt samen met hoe je in het leven staat en of je bijvoorbeeld goed kunt relativeren. Ongeveer een kwart van de bevolking heeft een zogenaamde ‘type D-persoonlijkheid’, waarbij je negatieve gevoelens niet goed kunt uiten en ze opkropt. Uit studies blijkt dat zij vaker kampen met aanhoudende vermoeidheid.”

Ook sociaal welbevinden, veerkracht en omstandigheden zoals werklast of relatieproblemen kunnen een rol spelen bij vermoeidheid.

Wat kun jij doen tegen vermoeidheid?

En mocht je inmiddels moe zijn geworden van dit artikel? Je kunt gelukkig ook zelf dus het een en ander doen. Naast het reduceren van suiker en stress, helpt ook regelmatig bewegen bij het in balans brengen van de bovengenoemde mitochondriën. Ook helpt beweging ontstekingsprocessen tegen te gaan.

Maar ook de balans tussen inspanning en ontspanning is belangrijk. Een valkuil is dat mensen met een druk leven, daarnaast ook nog eens intensief gaan bewegen. Maar ook herstel en sommige activiteiten schrappen, horen bij mij een weg naar minder vermoeidheid.

Deze vier soorten fruit helpen je beter in slaap te vallen

Deze huisarts waarschuwt voor ultrabewerkte en ziekmakende voeding: ‘Big food zijn ‘dealers’ van voedselindustrie’

Reacties