Lisanne van Marrewijk Gezondheid 17 feb 2025, 16:53

Leestijd: 5 minuten

Wat doet stilte met je brein? ‘Stilte heeft altijd een positief effect, ook als je geen stress hebt’

We vullen elke seconde met geluid — de radio in de auto, muziek als je gaat sporten, podcasts tijdens het koken. Er is altijd wel iets dat om je aandacht vraagt en als dat er niet is, vullen we het maar al te graag op. Waarom kiezen we zo weinig voor stilte? Neurowetenschap laat zien dat het niet alleen rustgevend is, maar ook goed is voor je creativiteit, concentratie en mentale gezondheid. Toch lijkt stilte bijna ongemakkelijk; we zoeken liever wat achtergrondruis op. Wat gebeurt er als we de stilte opzoeken?

Metro spreekt met een expert over het belang van stilte.

Wat is stilte eigenlijk?

We hebben de neiging om stilte te omschrijven als een afwezigheid of leegte, maar dat is volgens psychotherapeut Olga Lehmann niet helemaal wat het is. Stilte bestaat altijd naast een beetje geluid of beweging, legt ze in haar TED Talk uit, en het heeft juist de kracht om onze aandacht ergens (anders) naartoe te leiden.

Doorgaans vinden we dat maar ongemakkelijk, die stilte, want de kans is groot dat je aandacht wordt getrokken naar je gedachten. „Stilte is een ruimte om met je eigen gevoelens en emoties te zijn, en dat is vaak makkelijker in theorie dan in de praktijk”, vertelt Lehmann.

Silte biedt contrast

Toch is dat nu juist wat stilte zo belangrijk maakt. Het biedt contrast in de flow van het dagelijkse leven waarin we gewend zijn geraakt aan constante afleiding. Er is altijd wel iets dat om je aandacht vraagt, of dat nu een appje, mail of notificatie is, een gesprek of iets wat er om je heen gebeurt.

Wat stilte met je brein doet

En wie steeds van de ene aandachtvragende prikkel in de andere duikt, verhoogt zijn stressniveau. Dat liet neurowetenschapper Stefan van der Stigchel eerder al aan Metro weten. Je hersenen hebben immers rust nodig. Constant ‘aan’ staan, is uitputtend en ongezond voor je brein.

Daarnaast blijkt uit onderzoek dat stilte de groei van nieuwe hersencellen stimuleert in de hippocampus, het deel van het brein dat verantwoordelijk is voor het geheugen. Dat vertelt de Britse journalist en documentairemaker Harriet Shawcross aan BBC. Voor haar boek Unspeakable deed ze onderzoek naar het effect van stilte.

Een andere opvallende bevinding komt uit een onderzoek naar de effecten van muziek op het lichaam. Zo bleek dat de bloeddruk daalde, de hartslag verlaagde en er meer ontspanning was als het even stil was tussen rustgevende muziek door. Dat laat zien dat stilte te midden van ruis in het bijzonder heel goed voor je is, aldus Shawcross.

Waarom vinden we stilte zo moeilijk?

Toch vinden veel mensen stilte moeilijk, laat Mila de Koning weten. De Koning is mindfulness-trainer en oprichter van De Mindfulness Academie: „Veel mensen kunnen niet meer met zichzelf zijn zonder iets te doen”, zegt ze. „En als ze dan stil zijn, zijn ze in hun hoofd bezig met wat ze nog moeten doen.”

Dat komt deels door je brein, legt ze uit. „Als je niets actiefs doet, schakelt je default mode network in, een netwerk van hersengebieden dat fungeert als een soort vuurtoren. Het scant continu op ‘gevaar’ en maakt uitstapjes naar het verleden en de toekomst. Het houdt in de gaten of alles nog wel oke is, maar zorgt er ook voor dat je maar moeilijk tot rust komt. Het netwerk is gericht op overleven, niet op je gelukkig maken.”

Je brein is in overdrive

In combinatie met alle prikkels om je heen, kan dat ervoor zorgen dat je brein in overdrive raakt. Stilte kan je dan tot rust brengen, onderstreept de mindfulness-trainer. „Dat wil niet zeggen dat je brein stil moet zijn, want dat gebeurt nooit, maar wel dat je de stilte in jezelf kunt voelen.”

Want dat is volgens De Koning waar stilte over gaat: innerlijke rust. „Het is een bepaalde kalmte waarin je ondanks alle chaos tot jezelf komt. Zoals een berg blijft staan in de storm.”

Stilte is een oefening

Als stilte ongemakkelijk voelt, is het verleidelijk om het te vermijden. Toch is het belangrijk om bewust momenten van stilte op te zoeken. De Koning raadt aan om stilte te oefenen, net zoals je je fysieke conditie traint. „Stilte heeft altijd een positief effect, of je nu gestrest bent of niet. Maar als je overprikkeld bent, is het extra belangrijk om meer tijd te maken voor stilte. Niet omdat je dan direct ontspant, maar omdat je zo leert om niet door stress en prikkels te worden meegesleept.”

En ja, dat vergt de nodige oefening. De Koning: „Als je in stilte zit, ga je natuurlijk nadenken. Het hoofd wordt onrustig en het lijf misschien ook. Je oefent dan om elke keer weer terug te komen bij jezelf. Je dwaalt af, maar zoekt daarna de stilte weer actief op.”

Geen tijd voor stilte?

Als je onrustig bent, heb je de stilte misschien wel het meest nodig, benadrukt de Koning. „Heb je aan het einde van de dag een vol hoofd? Is je to-do-lijst nooit af? Komt het nieuws van de wereld hard bij je binnen? Juist dan kan het opzoeken van stilte helpen.”

„Het verbetert je mentale conditie, waardoor je je minder laat meeslepen door je patronen van overprikkeling, zoals stress, spanning, ongemak en irritatie. Stilte maakt je gelukkiger, omdat je alert bent op de ervaring van dit moment. Dat blijkt uit allerlei onderzoeken. En het bijzondere is: dat is zelfs zo als het moment an sich niet per se prettig is”, vertelt de Koning. „Maar dan moet je het wel eerst oefenen.”

Tijd om die podcast eens uit te zetten en de stilte haar werk te laten doen.

Klinisch psycholoog schijnt ander licht op verslaving: ‘In de mens zit van nature een kwetsbaarheid: dopamine’

Hormonale migraine, wat is het en wat kun je ertegen doen? ‘Invloed van hormonen wordt onderschat’

Reacties