Femke van Rooijen Gezondheid 8 aug 2024, 09:51

Leestijd: 4 minuten

Sporten of snacken? Zo beslist je brein wat het gaat worden

Sporten of toch liever een zak chips opentrekken? Wat er precies gebeurt in ons brein bij het maken van deze beslissing was lange tijd een mysterie. Maar daar is dankzij Zwitserse onderzoekers nu verandering in gekomen. Zij ontdekten namelijk dat de relatief onbekende neurotransmitter orexine in de hersenen een belangrijke rol speelt bij het beslissen of je gaat sporten of snacken.

De tweestrijd tussen een rondje hardlopen of lekker bankhangen met een zak chips zal de meesten niet vreemd zijn. Dwing je jezelf naar de sportschool of geef je toe aan je cravings? Veel mensen kiezen het liefst voor de tweede optie, zo blijkt uit cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie. Maar liefst 80 procent van de jongeren en 27 procent van de volwassenen krijgt onvoldoende beweging.

Toch slagen er ook veel mensen in om de verleiding van snacken te weerstaan en voldoende te bewegen. „We wilden weten wat er nu precies in hun brein gebeurt dat helpt bij het maken van deze beslissing”, zegt hoogleraar neurowetenschappen aan ETH Zürich Dennis Burdakov. 

‘Boodschapperstofje’ speelt cruciale rol

Om daar achter te komen deden de onderzoekers een aantal experimenten. Daarmee lukte het om aan te tonen dat het ‘boodschapperstofje’ orexine een cruciale rol in ons brein speelt als het aankomt op de vraag ‘sporten of snacken?’.

Orexine is een van de meer dan honderd neurotransmitters in onze hersenen. Een aantal van deze stoffen genieten al langer meer bekendheid bij het grote publiek, zoals serotonine en dopamine. Van deze stoffen en de rol die ze in ons brein spelen, weten we dan ook al veel af, maar dat geldt niet voor orexine. Dit stofje werd pas 25 jaar geleden voor het eerst beschreven en wetenschappers zijn nog druk bezig om de functies ervan te ontrafelen.

„In de neurowetenschappen is dopamine een populaire verklaring voor de vraag waarom we sommige dingen doen en andere dingen juist vermijden”, legt Burdakov uit. „Maar onze huidige kennis over dopamine verklaart niet waarom we besluiten te gaan sporten in plaats van te eten. Onze hersenen geven dopamine vrij bij eten, maar ook bij sporten. Er is geen duidelijke verklaring waarom we het ene boven het andere verkiezen.”

Gedragsexperiment met muizen

Om uit te zoeken wat er nu precies in ons brein gebeurt, bedachten de onderzoekers een gedragsexperiment met muizen. De muizen konden tijdens het experiment kiezen uit verschillende mogelijkheden, waaronder een looprad en een ‘milkshakebar’, waar ze konden genieten van een aardbeienmilkshake. „Muizen houden net zoveel van milkshakes als mensen: ze zitten vol met suiker en vet, en smaken uitstekend”, verklaart Burdakov.

Vervolgens lieten de wetenschappers de twee groepen muizen kiezen. Bij de eerste groep was het orexinesysteem intact, maar bij de tweede groep was dit systeem met een medicijn geblokkeerd. Wat bleek? De muizen bij wie het orexinesysteem onaangetast was, besteedden twee keer zoveel tijd in het looprad in vergelijking met de muizen bij wie het orexinesysteem geblokkeerd was.

Opvallend genoeg was er geen verschil tussen de groepen muizen te zien wanneer zij helemaal geen keuze hadden. Beide groepen gingen even fanatiek aan de slag met het looprad als in de milkshakebar. „Dat betekent dat de primaire rol van orexine niet is om te controleren hoeveel de muizen bewegen of eten. Het lijkt eerder van belang voor het maken van de keuze tussen sporten of snacken, als beide opties beschikbaar zijn”, legt Burdakov uit. 

Orexine ook bij mensen belangrijk

De onderzoekers denken dat orexine ook bij mensen een belangrijke rol speelt. De hersenfuncties die betrokken zijn bij het maken van de keuze om te gaan sporten of juist niet zijn namelijk vrijwel hetzelfde. 

Om te onderzoeken of dit ook echt het geval is, willen de onderzoekers mensen bestuderen die een beperkt orexinesysteem hebben. Dit is het geval bij de ongeveer een op de tweeduizend mensen, die aan de slaapstoornis narcolepsie lijden. Een andere optie is om mensen te observeren die een medicijn krijgen dat orexine blokkeert.

Keuze tussen eten of sporten

Verder onderzoek is nodig om gezondheidsproblemen op grote schaal te kunnen voorkomen, aldus de wetenschappers. „Als we begrijpen hoe onze hersenen de keuze maken tussen eten en sporten, kunnen we effectievere strategieën bedenken om de wereldwijde obesitasepidemie en gerelateerde stofwisselingsstoornissen aan te pakken.”

Kijkers verontwaardigd over Slimste Mens-deelnemer Lotfi El Hamidi: sportief en opeens ‘een hork’

Dilemma: ‘Ik maak me zorgen over de nieuwe ‘beste vriendin’ van mijn dochter’

Reacties