Roos Ravensbergen Gezondheid 25 aug 2024, 10:10

Leestijd: 7 minuten

Perimenopauze, overgang en menopauze: wat betekent het en rond welke leeftijd begint het?

Voor veel vrouwen, zeker rond de 40 en 50, is het een gevreesd woord: de menopauze. Maar wat is de perimenopauze, hoe merk je dat je in de overgang zit en vanaf welke leeftijd kan dat überhaupt? We duiken in het onderwerp met expert Liesbeth Gijsel.

Metro dook onlangs ook in de anticonceptiepil in een vijfdelige serie. Van de geschiedenis naar alternatieven tot zelfs mannelijke anticonceptie.

Menopauze, perimenopauze, de overgang: wat is wat?

Liesbeth Gijsel is wetenschapsjournalist met een focus op psychologie en hersenwetenschap. In 2021 maakte ze de podcast Ongesteld, over menstruatie. Tevens is ze auteur van het boek F*ck de Menopauze. Zij benadrukt dat er nogal veel termen in omloop zijn en dat dat voor verwarring kan zorgen. Gijsel legt de perimenopauze, overgang en menopauze zo uit: „De menopauze is één specifiek moment, de dag van je laatste menstruatie. Je weet natuurlijk op het moment zelf niet dat het de laatste keer is, daarom wordt de menopauze een jaar na de laatste menstruatie vastgesteld. De perimenopauze is de periode van de overgang, zodra je de eerste effecten merkt van wisselende hormonen. Dat gebeurt dus vóór de menopauze, gemiddeld rond een jaar of 45.”

Wanneer de perimenopauze of overgang inzet, daalt de productie van oestrogeen en progesteron, dat zijn typisch vrouwelijke hormonen. „Dat gebeurt niet van de ene op de andere dag, maar gaat geleidelijk. Het kan zelfs een jaar of tien duren voordat alles weer stabiel is. De perimenopauze begint een jaar of vijf à zes voor de menopauze en stopt op de dag van de menopauze.”

De perimenopauze en de overgang zijn termen die enigszins inwisselbaar met elkaar te gebruiken zijn, maar er zit toch een groot verschil in. Zelf prefereert Gijsel de term ‘de overgang’: „Daar zit geen strakke definitie aan. De perimenopauze stopt als de menopauze zich aandient. Dat zou betekenen dat je vanaf dat moment geen klachten meer hebt, maar dat is voor veel vrouwen niet zo. Sommigen hebben vijf jaar na de menopauze nog last van overgang-gerelateerde klachten.”

‘Beetje zoals de puberteit’

Volgens Gijsel kunnen vrouwen aan de overgang denken wanneer (iets in) hun lichaam verandert. „Vaak merken zij rond hun 45ste levensjaar de eerste tekenen van perimenopauze. Rond die leeftijd merken vrouwen bijvoorbeeld dat ze korter, langer, met kortere tussenpozen, heviger of juist minder hevig ongesteld zijn. Het gebeurt soms zelfs dat vrouwen twaalf dagen ongesteld zijn en twee weken later weer, terwijl dat eerst niet het geval was.”

Het is niet zo dat je hormonen heel gestaag dalen als je in de overgang zit, dat kan juist in pieken en dalen gaan. Gijsel beschrijft het als „een beetje zoals in de puberteit”. Ook dan zijn je hormoonniveaus heel wisselend en duurt het even voordat alles stabiel is.

Waar je het begin van de overgang ook aan zou kunnen opmerken, is de opkomst of versterking van het premenstrueel syndroom. „Vlak voor je menstruatie heb je dan meer hoofd-, buik- of rugpijn, gevoelige borsten of je hebt last van depressieve buien. Als je nooit last had van het premenstrueel syndroom kan het opeens opkomen, als je er al last van had, kan het erger worden”, aldus Gijsel.

Naast deze dingen die samenhangen met je menstruatie, hangt de overgang ook samen met vage klachten. Dat zijn dingen als slecht slapen, vermoeidheid, meer hoofd- of spierpijn, die door de overgang veroorzaakt kúnnen worden, maar waar geen duidelijk verband tussen is.

Op welke leeftijd kom je in de overgang en hoe lang duurt die?

Volgens Gijsel zijn de meeste vrouwen rond de 51 als de menopauze plaatsvindt. Een jaar daarvoor, rond hun 50ste, was dus de laatste menstruatie. „Opvliegers zijn een bekende klacht in de overgang, die beginnen op te komen rond de laatste twee jaar voor de menopauze plaatsvindt.”

De overgang duurt gemiddeld vijf tot tien jaar. Gijsel: „Niet iedereen heeft er echter veel last van, sommige vrouwen merken er niet zoveel van. Uit enquêtes blijkt dat gemiddeld twee op de tien vrouwen geen last van de overgang heeft, nog eens twee op de tien vrouwen hebben heel veel last en de overige zes hebben wel wat klachten, maar die klachten verhinderen hen niet in hun dagelijks leven.”

Vervroegde overgang

Dan is er ook nog de vervroegde overgang. Als je vervroegd in de overgang zit, begint de overgang in je dertiger jaren of eerder en vindt de menopauze voor je 40ste plaats. „De oorzaak daarvan is niet altijd duidelijk, maar kan medisch zijn”, legt Gijsel uit. „Bijvoorbeeld als een vrouw haar eierstokken heeft moeten laten weghalen of door een kankerbehandeling. Als de oorzaak inderdaad medisch is, kan de overgang erg plots zijn, van de ene op de andere dag heb je er dan mee te maken.”

Tips voor vrouwen in de overgang

Gijsel is een groot voorstander van hulp zoeken als je veel last hebt van de overgang. „We moeten vrouwen zeker niet de boodschap geven om de overgang maar uit te zitten”, vindt zij. „De overgang kan echt flinke klachten geven en er zijn veel dingen die je kunt doen om dat te verlichten. De meest voor de hand liggende is hormoontherapie. Zeker tegen opvliegers is dat heel effectief. Bij acht op de tien vrouwen werkt hormoontherapie binnen twee à drie weken.”

Wel benadrukt Gijsel dat er contra-indicaties zijn, mensen die hormoontherapie niet mogen gebruiken. Dat is bijvoorbeeld als je risico hebt op hart- en vaatziekten. Ook noemt ze dat hormoontherapie een licht verhoogd risico op borstkanker met zich meebrengt.

Maar naast hormoontherapie zijn er ook dingen die je zelf kunt proberen om klachten te verminderen. Gijsel: „Van stress is bewezen dat het alle overgangsklachten verergert, dus alles wat stress vermindert, is goed. Maar ook beweging, sport, yoga is bewezen effectief tegen opvliegers. Daarnaast is het dieet een factor, omdat koffie, alcohol, suikerrijke of pikante voeding opvliegers kan uitlokken of verergeren.”

Een manier om dat zelf te onderzoeken, is een dagboek bijhouden. Wat gebeurde er voordat je erg last kreeg van klachten, zoals een opvlieger? Wat at je, wat gebeurde er in je sociale leven of op je werk? „Het is ook belangrijk om goed te slapen. Als je slecht slaapt, worden stemmingswisselingen en prikkelbaarheid erger”, tipt Gijsel.

‘Dogma dat vrouwen zich niet moeten aanstellen’

Mocht je last hebben van de overgang, adviseert Gijsel om zeker langs de huisarts te gaan. „Die kan jou dan doorsturen naar de overgangsconsulent of gynaecoloog en dan kun je kijken naar voeding, stress en het nemen van eventuele supplementen.”

Te vaak bestaat nog het beeld dat vrouwen de overgang moeten uitzitten. Volgens Gijsel is dat in Vlaanderen, waar zij vandaan komt, wel aan het veranderen. „In België gebruikt 20 procent van de vrouwen in de overgang hormoontherapie. In Nederland is dat een stuk minder. Maar ik vergelijk die behandeling vaak met verdoving bij de bevalling: niet iedereen hoeft het te nemen, maar als je veel pijn hebt, is het fijn dat het bestaat. Als het bestaat, het is voor jou geen groot risico en je lijdt erg onder je klachten, waarom zou je het dan niet doen? Het is een beetje het dogma dat vrouwen zich niet moeten aanstellen en het erbij hoort, maar dat beeld moet veranderen.”

Roep om pijnbestrijding bij plaatsing spiraal niet beantwoord: ‘Huidige middelen beperkt effectief’

Op deze twee leeftijden slaat ouderdom het hardst toe, blijkt uit onderzoek

Reacties