Elles Mulder Gezondheid 14 jan 2024, 08:06

Leestijd: 7 minuten

Dit is het effect van de anticonceptiepil op het lichaam: ‘Ik was afgevlakt, hard en streng’

Het zal je vast niet ontgaan zijn dat steeds meer vrouwen on- en offline hun zorgen over de anticonceptiepil uiten. ‘Het verhoogt de kans op trombose’, ‘de pil vlakt emoties af’ of ‘ik wil geen hormonen meer in mijn lichaam’ zijn opmerkingen die tegenwoordig veel vaker de ronde doen. Maar is deze kritiek terecht?

In een vijfdelig pildossier onderzoekt Metro het fenomeen ‘ontpillen’. Van de geschiedenis en de effecten van de anticonceptiepil tot het fenomeen ‘ontpillen’. Ook kijken we verder: wat zijn alternatieve anticonceptiemethodes en wanneer komt de veelbesproken mannenpil? Tot slot deelt pilonderzoeker Anne Marieke Doornweerd de bevindingen van haar onderzoek naar hormonale anticonceptie. In dit artikel zoomen we dieper in op het fenomeen ‘ontpillen’.

Bijna een kwart van de vrouwen onder de 35 jaar die aan de pil is, heeft daar negatieve ervaringen mee. Dat blijkt uit een onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel. Steeds meer vrouwen stoppen er daarom mee. Maar ook ‘ontpillen’ heeft bepaalde risico’s, afwegingen en bijwerkingen. Metro spreekt met Barbara Havenith, gynaecoloog bij de Hormoonpoli, over ‘ontpillen’. Daarnaast delen Julia en Merel in dit artikel hun positieve en negatieve ervaringen.

Stoppen met de anticonceptiepil als experiment

Julia (29) stopte drie jaar geleden met de anticonceptiepil, die ze trouw slikte vanaf haar zestiende: „Ondanks dat mijn moeder en zus er erg depressief van werden, was ik er jarenlang erg tevreden mee”, vertelt ze.

Maar na een aantal veranderingen in haar leven krijgt Julia rond haar zesentwintigste twijfels. „Ik hoorde steeds vaker negatieve verhalen over de anticonceptiepil. Ook had ik een aantal onverklaarbare fysieke klachten, zoals vermoeidheid, een slechte huid en hersenmist.” Een arts raadt haar daarom aan om als ‘experiment’ tijdelijk te stoppen met de anticonceptiepil.

In de war

Dat doet ze en binnen een aantal weken lijkt Julia’s hormoonhuishouding in de war: haar haar is vetter, ze zweet vaker en haar huid ziet er nóg slechter uit. Mentaal merkt ze daarentegen positieve effecten: „Huilen deed ik bijna nooit, maar ineens kwam dat op gang. Ik ervaarde de pieken en dalen van het leven veel meer. Dat vond ik super fijn, want tijdens de anticonceptiepil was ik afgevlakt, hard en streng.”

Het lijkt wel een soort proces waar ze doorheen moet bijten. „Na zes weken had ik weer een ‘normale’ menstruatie. Het duurde een halfjaar voordat de boel echt regelmatig was.” In diezelfde periode ontdekt Julia dat ze onderliggende darmproblemen heeft die de hersenmist, vermoeidheid en slechte huid veroorzaakten. „Dat werd blijkbaar onderdrukt door de hormonen in de anticonceptiepil. Het één stond in relatie met het ander.”

Sindsdien voelt Julia zich meer verbonden met haar eigen lichaam en heeft ze leren omgaan met haar darmproblemen. Om die reden wil ze nooit meer terug naar de pil of een andere vorm van hormonale anticonceptie. Daarom gebruikt ze op dit moment de temperatuurmethode, maar ook condooms en soms een pessarium.

(Bij)werking van de anticonceptiepil

Het klinkt erg complex, die pil. Hoe werkt ‘ie nou eigenlijk? Gyneacologe Barbara Havenith legt het uit: „De anticonceptiepil zorgt ervoor dat vrouwen veel minder hormonen in hun eierstokken maken, omdat er al voldoende hormonen in het lichaam aanwezig zijn. Een eisprong blijft uit en er is geen eicel die bevrucht kan worden.”

„Iets wat een werking heeft, heeft ook een bijwerking”, vertelt Havenith. Kijk maar naar Julia. Minder dan 1 op de 100 vrouwen krijgt trombose van de anticonceptiepil, zo staat op de website van bijwerkingencentrum Lareb. Het vergroot ook het risico op borstkanker, lever, hart- en vaataandoeningen, galstenen, embolie, alvleesklierontsteking en acute porfyrie. 1 tot 10 procent van de vrouwen krijgt last van stemmingswisselingen, buikpijn of hoofdpijn. Andere veelvoorkomende klachten zijn: spotting, misselijkheid, verminderd libido, gevoelige borsten en gewichtstoename.

Maar daartegenover staan ook een aantal positieve bijwerkingen. „De cyclus wordt gereguleerd en de menstruaties zijn vaak minder hevig. Daarnaast heeft het voor sommigen een gunstig effect op de huid en het haar”, vertelt Havenith. Op lange termijn hebben vrouwen minder kans op eierstokkanker, baarmoederslijmvlieskanker en darmkanker. Dat blijkt uit een onderzoek van UK Royal College of General Practitioners.

Vrouwen die jarenlang positief de pil slikken, kunnen opeens last krijgen van bijwerkingen. Door de jaren heen verandert de hormoonhuishouding, maar ook voeding, alcohol en stress kunnen het beïnvloeden. Het is dan mogelijk om samen met de huisarts naar een oplossing te zoeken door bijvoorbeeld over te stappen op een anticonceptiepil met een andere hormoonsamenstelling.

Ontpillen

Net als bij Julia en vele anderen lijkt ‘ontpillen’ een soort maandenlang proces met gekke bijwerkingen, zoals stemmingswisselingen, acne of gewichtstoename. „Het is mogelijk om meteen te stoppen met de anticonceptiepil. Dan duurt het zo’n 36 uur totdat de effecten verdwenen zijn. De hormonen zelf zijn redelijk snel weg, want anders zou je niet zwanger kunnen worden wanneer je een keer de pil vergeet”, vertelt Havenith.

Echter moet je lichaam weer op eigen kracht hormonen leren aanmaken. De eierstokken moeten dat weer oppakken. Dat proces kan bij sommigen een aantal maanden duren, waardoor hun menstruatie langere tijd onregelmatig is of ze emotioneel uit balans zijn.

Stoppen met anticonceptiepil niet altijd de oplossing

Dat is ook de reden dat stoppen niet voor iedereen de beste keuze is. Vooral voor veel vrouwen met het premenstrueel syndroom, endometriose of het polycysteus-ovarium-syndroom is de pil juíst een fijne oplossing.

Ook voor Merel (22) is het op dit moment de enige optie. Zij slikt de anticonceptiepil al vanaf haar veertiende vanwege hevige menstruatie, maar stopte na zeven jaar: „Ik vroeg me af hoe het voelde zonder anticonceptiepil. Aangezien ik toch geen partner had, kon ik dat makkelijk eens proberen.”

Ze ontdekt dat het stoppen een positief effect heeft op haar lichaam én gevoelens. „Ik viel af, zat veel beter in mijn vel en reageerde niet meer zo heftig op bepaalde situaties. Ook mijn menstruatie was niet meer zo hevig.”

Hormonale acne

Maar in ruil daarvoor krijgt Merel hele heftige hormonale acne. „Het zat overal: in mijn gezicht en op mijn rug. Het deed zelfs pijn, dus dat lekkerder in mijn vel zitten veranderde snel in veel onzekerheid. Die acne was vervelender dan de voordelen van het stoppen.”

Een jaar later besluit ze toch weer terug te gaan naar de anticonceptiepil, vooral als ‘noodoplossing’ om de acne te temperen. „Ik heb namelijk wel weer cravings naar zoet eten en mijn emoties zijn weer erg intens. In de toekomst ga ik er zeker opnieuw mee stoppen, omdat het wel degelijk invloed op mij heeft. Ik wil niet al te veel spelen met mijn hormonen als het niet nodig is. Maar helaas heb ik op dit moment niet genoeg tijd en geld om op zoek te gaan naar een oplossing tegen acne.”

Plan B

Iedereen reageert dus anders op de anticonceptiepil en ‘ontpillen’. Volgens professionals is het daarom vooral van belang dat je iets gebruikt wat bij jouw wensen en lichaam past. „Dokters schrijven op basis van bepaalde richtlijnen als eerst een anticonceptiepil voor, maar dat betekent niet dat het bij iedereen past. Soms werkt plan B beter”, vertelt Havenith.

Volgens Havenith bestaat ‘de anticonceptiepil’ ook niet. „Vaak wordt een standaard samenstelling voorgeschreven, maar er zijn zóveel verschillende mogelijkheden. Alle soorten anticonceptiepillen worden daardoor op één hoop gegooid, wat erg jammer is. Uiteraard moet de arts samen met de vrouw de afweging maken welke pil het beste past. Er zijn gelukkig ook nieuwe pilvarianten met een lagere kans op trombose en embolie.”

Wil je écht geen hormonale anticonceptie? Dan benadrukt Havenith dat het van belang is om goed na te denken over een vervangend anticonceptiemiddel dat past bij je wensen. Daarom drukt de gynaecologe vrouwen het volgende op het hart: „Lees jezelf goed in over alternatieve anticonceptiemethodes, ken je lichaam en weet wat voor jou belangrijk is als het gaat om anticonceptie.”

Daarbij raadt ze het boek Anticonceptie zonder hormonen van dr. Dorothee Struck aan. In dat boek wordt uitgelegd hoe het vrouwelijke lichaam is opgebouwd, hoe de cyclus werkt en hoe alle hormoonvrije anticonceptiemethoden werken. Een stukje bewustzijn over de risico’s is van essentieel belang bij deze keuze, volgens Havenith: „Ik snap heel goed dat vrouwen zeggen: ik stop met de anticonceptiepil. Maar een ongewenste zwangerschap moet daarbij voorkomen worden.”

Steeds meer vrouwen stoppen met de anticonceptiepil: ‘We moeten deze geluiden serieus nemen’

Zo herken je een blaasontsteking en dit kun je doen om het te bestrijden

Reacties