Pim Pauwels Gezondheid 31 aug 2022, 07:03

Leestijd: 7 minuten

Arts Tristan van Dongen vindt ‘wondermiddel’ tegen kaalheid ‘niet zo magisch’

Vorige week was daar opeens een zogenaamd ‘wondermiddel’ tegen kaalheid in het nieuws. Tristan van Dongen werkt als arts bij de dermatologie in het Erasmus MC en schrijft als een van de weinigen in Nederland soms deze ‘wonderlijke’ minoxidiltabletten voor aan mensen die lijden aan bepaalde vormen van alopecia. Toch tempert hij het enthousiasme rondom het medicijn. „We moeten voorkomen dat mensen dit gaan zien als een rooskleurige walhalla-pil, want als je het bijwerkingenlijstje erbij pakt, krab je wel drie keer achter je oren.”

Voordat hij ingaat op de minoxidiltabletten, waarover The New York Times vorige week schreef dat het een ‘wondermiddel’ kan zijn tegen haaruitval, wil hij eerst duidelijk maken dat haaruitval of kaalheid een breed begrip is. „Alopecia is eigenlijk een groep haarziekten en niet één diagnose, want er kunnen heel veel verschillende oorzaken zijn. En daartegen helpt niet altijd dezelfde behandeling.”

De tabletten met minoxidil zijn niet voor alle vormen van haaruitval of kaalheid effectief, wil de arts allereerst verduidelijken. „De vrouw van Will Smith kwam de laatste tijd veel in het nieuws”, noemt hij als voorbeeld. Een woedende Will Smith sloeg Chris Rock enkele maanden geleden nadat hij grappen maakte over zijn vrouw die aan haarverlies lijdt. „Ze lijdt aan alopecia areata. Maar tegen deze specifieke vorm doet minoxidil in pilvorm bijvoorbeeld niks. De diagnose moet dus eerst goed zijn.”

‘Wondermiddel’ werkt alleen tegen bepaalde vormen van kaalheid

Waartegen doet de minoxidil in pilvorm dan wél iets? „Dan gaat het om de mannelijke vorm van kaalheid. Dat is haaruitval die wordt veroorzaakt door mannelijke hormonen. Dat zie je in het straatbeeld vaker terug: mensen die kaal zijn bovenop het hoofd. Minoxidil werkt, omdat het de doorbloeding naar de haarzakjes verbetert en de haargroei stimuleert”, legt arts Van Dongen uit.

Maar dat geldt dus specifiek bij patiënten met ‘mannelijke kaalheid’, ook wel aangeduid als alopecia androgenetica. Dat is haaruitval bij zowel mannen als vrouwen, die wordt veroorzaakt door de mannelijke hormonen in het haarzakje en een afname van de doorbloeding van de hoofdhuid. Bij sommige mensen zijn de haarzakjes extra gevoelig voor die hormonen. En dat veroorzaakt kaalheid.

Dermatoloog begint eerst met andere behandelingen

Tristan van Dongen ziet op zijn poli in het Erasmus MC vaak mensen die lijden aan alopecia. Maar direct de minoxidiltabletten voorschrijven aan mensen voor wie de tabletten kunnen werken? Dat doet hij niet. „Na het vaststellen van de diagnose, begin ik eerst met andere behandelingen”, legt hij uit. Dat komt onder meer door de bijwerkingen van de pillen met minoxidil. Die zijn volgens hem niet te onderschatten.

„Ik start bijvoorbeeld eerst met minoxidil in smeerbare vorm, zoals een lotion of schuim, zoals dat al jaren door dermatologen wordt voorgeschreven. De belangrijkste reden is vanwege het levenslange gebruik van het middel. Je doet namelijk niks tegen de onderliggende reden, maar je doet aan symptoombestrijding. En bij de smeerbare vorm van minoxidil wegen de kosten meer op tegen risico’s op de lange termijn.”

Smeren kan ‘al heel goed werken’ tegen haaruitval

En dat smeren werkt ‘voor sommigen al heel goed’, aldus de arts van het Erasmus MC. „Het voordeel van smeren is dat er bijna geen bijwerkingen intern in je lichaam optreden. De bijwerkingen zijn er soms wel, maar vooral rondom het gebied waar je smeert.” Heel soms krijgen mensen wel hartkloppingen, hoofdpijnklachten of haargroei op andere plekken, erkent de arts, maar dat gebeurt minder vaak dan bij het slikken van de tabletten.

Er zitten ook nadelen aan het smeren. Zo wordt de lotion of het schuim niet vergoed. „En smeerbare minoxidil is nog niet direct werkzaam zodra je het op de huid smeert. Nadat het opgenomen is door de huid, moet die het eerst omzetten in een werkzame vorm. Alleen: het stofje in je huid dat hier verantwoordelijk voor is, heeft niet iedereen in voldoende mate.”

Slechts een derde van de mensen heeft voldoende van die stof op de huid om haargroei te stimuleren via minoxidil. Bij twee derde van de mensen ontbreekt genoeg stof om haargroei te stimuleren. Zal het bij sommigen dan nog wel ergens leiden tot minder haaruitval, bij een derde doen de lotions zelfs helemaal niks. „Er zijn helaas geen tests beschikbaar om je van tevoren in te delen in de groepen. Je komt alleen achter bij welke groep je hoort door eerst een half jaar te smeren en te kijken naar het effect.”

Dermatoloog schrijft soms pil voor tegen kaalheid

Doet de lotion in jouw geval niet zoveel én is er sprake van een vorm van alopecia waartegen minoxidiltabletten werken? „Dan kom je op een gegeven moment toch op een punt om die voor te schrijven”, legt Van Dongen uit. Maar dan moeten alle seinen wel op groen staan. „Het kan bijvoorbeeld niet wenselijk zijn door ziektes, medicatie of omdat er toch nog een ander potentieel minder schadelijk middel is.”

De arts vinkt altijd een belangrijk lijstje af, voordat hij de tabletten voorschrijft. „Ik hou rekening met hartproblemen en kijk of er überhaupt andere ziektes zijn bij de patiënt. Of misschien slikt de patiënt al medicijnen die niet te goed combineren zijn met minoxidil.” Het minste of geringste kan voor de arts al een reden zijn om de tabletten niet voor te schrijven. „Die kunnen namelijk potentieel schade toebrengen aan de gezondheid schaden of dingen verergeren.”

Dat heeft te maken met de werking van minoxidil, oorspronkelijk een medicijn om de bloeddruk te verlagen. Alhoewel de dosering van het medicijn voor haarproblemen veel lager is, zijn er toch mogelijke  bijwerkingen. En ‘die wegen misschien niet altijd op tegen de ziektewinst’. Hij vat het samen: „Werken de lotions niet? Dan zou de pil overwogen kunnen worden. Anders zou ik altijd voor de lotion gaan, vanwege de kleinere kans op bijwerkingen.”

Bijwerkingen van minoxidil in pilvorm

De meest voorkomende bijwerking heeft te maken met de werking van de tabletten: haargroei. „Die groei komt niet alleen voor op het hoofd, maar over het hele lichaam. Dat is voor mannen vaak minder erg dan voor vrouwen. Zij kunnen flink wat haren op hun armen, benen of gezicht krijgen. Denk aan snorgroei of haar op de kin. Het is misschien niet het vervelendste voor de gezondheid, maar voor veel vrouwen al een belangrijke reden om het middel niet te nemen.”

De arts gaat verder. „Minoxidil werkt bloeddrukverlagend, doordat het middel het vermogen van de bloedvaatjes om samen te knijpen vermindert. Normaal gesproken staan de bloedvaatjes in de armen en benen niet constant wagenwijd open. Dat reguleert het lichaam namelijk. Maar het werkingsmechanisme wordt in de war gebracht door minoxidil. De bloedvaatjes gaan dus meer openstaan, waardoor meer vochtuittreding in de benen of armen kan optreden of in extremere mate zelfs in het gezicht. Je kunt dus aan gewicht aankomen in de zin van vocht. Bij warm weer merk je daar meer van, al is dat voor iedereen verschillend. Sommigen merken er niks van.”

Middel tegen kaalheid heeft invloed op het hart

Elke bijwerking is afhankelijk van de dosering. Omdat de dosering relatief laag is, zijn de kansen op bijwerkingen dus ook relatief klein. „Maar ze komen wel voor. Denk aan een ontsteking van het hartzakje, of vocht in het hartzakje. Het middel kan ook invloed hebben op het hart, omdat die sneller en meer moet pompen. Dat heeft te maken met de werking op de bloedvaatjes die meer open gaan staan.”

De dermatoloog legt uit dat de gevolgen op de lange termijn nog niet duidelijk zijn. „Je moet levenslang minoxidil slikken om de werking op de haren te behouden. Dat betekent voor sommigen levenslang een hogere hartslag.”

Bij gebruik kun je ‘zeker verbetering verwachten’

Wel wil de arts benadrukken dat de minoxidil in pilvorm zeker gunstig is voor haargroei, ook bij zijn patiënten. „Daarom heeft de pilvorm in de onderzoekswereld ook snel aan populariteit gewonnen. De onderzoeksresultaten laten zeker zien dat daar een goed effect mee bereikt kan worden.” Maar is het een magische pil, zoals The New York Times leek te beweren? „Nee”, is hij duidelijk.

Want het échte probleem bestrijden, dat doet de pil niet. „Je pakt het onderliggende probleem, het effect van de mannelijke hormonen en de afname van de doorbloeding van de hoofdhuid, niet permanent aan”, zegt hij. Bovendien is het gebruik van het middel voor veel mensen al te laat, als zij al heel lang kampen met haarverlies.

„Hoe langer je te maken hebt met kale plekken, zoals de inhammen of de kale kruin, hoe kleiner de kans is dat minoxidil de haarzakjes nog voldoende kan stimuleren. Ik start daarom alleen bij mensen bij wie het haarverlies enigszins beperkt is en het probleem nog niet te lang bestaat. Dan kun je zeker verbetering verwachten.”