Carina Twerda Gezondheid 28 mrt 2023, 19:23

Leestijd: 5 minuten

Tekort vitamine B12 wordt vaak onderschat, wat zijn de symptomen?

Een tekort aan vitamine B12 leidt tot een vorm van bloedarmoede: pernicieuze anemie. Ook kan het tekort neurologische gevolgen hebben.

Dan moet je denken aan tintelingen in de vingers, paraestesie, geheugenverlies, coördinatiestoornissen of ataxie en spierzwakte in de benen.

Hoe ontstaat een vitamine B12-tekort?

• Pernicieuze anemie. Dit is een bepaalde vorm van bloedarmoede die ontstaat als gevolg van een auto-immuun ziekte van het maagslijmvlies. Door deze auto-immuun ziekte produceert de maag niet of nauwelijks ‘intrinsic factor’. Dit stofje is echter belangrijk voor een goede opname van vitamine B12 in de dunne darm. Vitamine B12 kan dan dus niet opgenomen worden.

• Infectie met de Helicobacter pylori-bacterie. Deze infectie kan de oorzaak zijn van een van een atrofische maagontsteking. Hierbij is de slijmvlieslaag aan de binnenkant van de maag veel dunner dan normaal, waardoor minder intrinsic factor door de maag wordt geproduceerd. Dit stofje is echter belangrijk voor een goede opname van vitamine B12 in de dunne darm.

• Een verminderde inname van vitamine B12. Dit komt met name voor bij alcoholisten en bij veganisten/vegetariërs (mensen die geen dierlijke producten/vlees eten).

• Wanneer het laatste deel van de dunne darm operatief verwijderd is of niet goed functioneert kan een vitamine B12-tekort ontstaan. Vitamine B12 wordt namelijk via de wand door het lichaam opgenomen.

• Bacteriële overgroei in de dunne darm. Hierdoor wordt vitamine B12 minder goed opgenomen door het lichaam.

• Maagoperatie waarbij (een groot deel) van de maag verwijderd wordt. Het maagslijmvlies produceert dan niet voldoende intrinsic factor, waardoor vitamine B12 niet goed wordt opgenomen.

• Medicijngebruik. In zeldzame gevallen kan een vitamine B12-tekort ontstaan als gevolg van medicijngebruik
Verminderde maagzuurproductie. Bij ouderen kan de productie van maagzuur afnemen. Hierdoor kan vitamine B12 minder goed opgenomen worden. Ouderen hebben daardoor vaker een vitamine B12-tekort.

Waar zit vitamine B12 in?

Vitamine B12, oftewel cobalamine, zit alleen in dierlijke producten, zoals melk, melkproducten, vlees, vleeswaren, vis en eieren. Algen en zeewieren bevatten een op deze vitamine lijkende stof, maar deze stof heeft geen vitaminewerking. Vitamine B12 kom je tegenwoordig ook tegen in sojamelk, vegagehakt en boter in de supermarkt tot het rek met vitamines in de natuurwinkel. De vitamine die van nature in vlees en zuivel zit wordt overal aan toegevoegd.

Bij mensen die helemaal geen dierlijke producten gebruiken, zoals veganisten, is er een grote kans op een tekort aan vitamine B12. Ook ouderen met de maagziekte atrofische gastritis of mensen met een tekort aan het maageiwit Intrinsic Factor lopen het risico op een tekort. Maar er zijn ook genoeg mensen waar de vitamines niet meer door het lichaam uit de voeding gehaald worden.

Waarom heb je vitamine B12 nodig?

Mensen hebben B12 nodig voor het aanmaken van rode bloedcellen en de werking van het zenuwstelsel. Onze darmbacteriën maken een kleine hoeveelheid aan, maar lang niet genoeg om in onze minimale behoefte te voorzien. Daarom moeten wij vitamine B12, net als andere vlees- en alleseters, uit ons voedsel halen. Vitamine B12 is voor opname in het lichaam afhankelijk van Intrinsic Factor, een eiwit dat in de maag wordt gemaakt. Vitamine B12 is ook de enige in water oplosbare vitamine die in het lichaam wordt opgeslagen.

B12 zit in elk denkbaar dierlijk product. Als we een plakje ham of kaas eten, zit de B12 als het ware aan de dierlijke eiwitten vastgelijmd. Ons maagzuur weekt de vitamine los, waarna het in de dunne darm wordt opgenomen. Tenminste als je lichaam het opneemt.

Symptomen B12-tekort

Wie een B12-tekort heeft merkt dat niet meteen, want het is een van de weinige vitamines die het lichaam kan opslaan. Het kan een jaar duren voordat een dieet zonder B12 je opbreekt. Als je B12-reserve op is, merk je bijvoorbeeld dat je minder energie hebt. Je maakt minder rode bloedcellen aan, met bloedarmoede als gevolg. Ook kun je vergeetachtig worden en tintelingen of minder gevoel in je vingers krijgen, omdat je zenuwstelsel niet goed werkt.

Neurologisch:

• Tintelingen, doof gevoel, brandend gevoel in armen, benen, handen en/of voeten, zenuwpijn, op “watten” lopen, uitvalsverschijnselen
• Concentratiestoornissen, geheugenproblemen
• Afasie: niet op de juiste woorden kunnen komen, verkeerde woorden gebruiken, verspreken
• Ataxie: onverklaarbaar vallen, of ergens tegen aan lopen, verlies van positiegevoel, dingen omgooien, struikelen, moeilijk lopen
• Verminderde pijnbeleving, fijne motoriek, reuk en smaak

Psychisch:

• Depressie, nervositeit, geïrriteerdheid, prikkelbaarheid, stemmingswisselingen, gedragsveranderingen, apathie
• Dementie, verwardheid
• Psychose, paranoia, hallucinaties

Overig:

• Spierpijn, krachtsverlies, spiertrekkingen en spierkrampen
• Glossitis (ontstoken tong), branderige, pijnlijke of prikkelende tong, gevoelige mond
• Vermoeidheid, slaperigheid, zwakte
• Misselijkheid, verlies van eetlust, gewichtsverlies
• Menstruatieklachten, zoals uitblijven menstruatie, hevige menstruatie, te lange menstruatie, verergerde menstruatiepijn
• Gewrichtsklachten
• Kortademigheid, benauwdheid, hartkloppingen
• Bleke huid
• Het koud hebben
• Impotentie, onvruchtbaarheid
• Haaruitval
• Veranderingen in gezichtsveld, wazig zien
• Darmklachten
• Incontinentie en/of vaak plassen
• Hoofdpijn, oorsuizen, duizeligheid

Hoeveel B12 heb je per dag nodig?

Een volwassene heeft circa 2,8 microgram B12 per dag nodig. Met een gezond en gevarieerd voedingspatroon krijg je voldoende binnen.

Voor veganisten, ouderen en chronisch zieken kan het een probleem zijn om voldoende B12 binnen te krijgen. Bij veganisten dreigt een tekort omdat ze geen eieren en zuivel eten. Dat kunnen ze voorkomen door supplementen te slikken. Ouderen kunnen met een B12-tekort kampen doordat de productie van het maagzuur met de jaren afneemt. En wie bijvoorbeeld de ziekte van Crohn heeft, heeft regelmatig B12-injecties nodig.

Behandeling B12

De behandeling van een vitamine B12-tekort is afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de klachten. Als er geen of erg weinig productie van intrinsic factor is, wordt vitamine B12 meestal via een injectie toegediend die direct in het bloed wordt opgenomen. In Nederland wordt meestal hydroxocobalamine gebruikt voor de B12-injecties. De beste plek om te prikken is je bovenbeen. Soms is het slikken van vitamine B12-supplementen ook een mogelijkheid.

Meer lezen over eten / gezondheid? Kijk dan eens naar de rubriek Voeding onder Loep.

Zoveel geld kost een baby het eerste jaar per gezinssituatie