Iris Hermans Duurzaamheid 18 sep 2020, 12:43

Leestijd: 7 minuten

Groningse Maria maakt aandoenlijke beesten van plastic afval waarvan je gaat houden

Het is ook moeilijk om niet vrolijk te worden van de kunstprojecten van Maria Koijck Foto: Archief Maria Koijck.

Zaterdag is het World Cleanup Day en wordt wereldwijd stilgestaan bij het steeds groter wordende probleem van zwerfafval. Metro spreekt mensen bij wie afval als rode draad door het leven loopt. Vandaag: Maria en haar plastic beestenboel.

Ruimtelijk kunstenares Maria Koijck kon wel janken toen ze de stromen plastic afval in Sierra Leone zag. Ze ging plastic flesjes verzamelen en bedacht haar originele plastic afval-projecten, waarin vaak een aandoenlijk dier centraal staat. Zoals Olie de olifant, Petty de Zwaan en flamingo Sushi. „Sushi schijnt afval te betekenen op Bonaire. Dat is mij tenminste verteld…”

In elke vezel

Bel je kunstenares Maria Koijck, dan is de kans groot dat ze niet opneemt. Om na twee minuten te worden teruggebeld met een enthousiast ‘ik had m’n afzuiger aan, ik hoorde je niet!’ En dan hebben we het niet over de huis-tuin-en-keukenafzuiger, maar over het apparaat dat ze gebruikt in haar werkplaats, waar eveneens met grote regelmaat een compressor staat te loeien en een plasamasnijder aanstaat. Oordoppen in, „zo’n soort zonnebril op”, handschoenen aan en gáán.

Nee, het romantische beeld van de kunstenaar met z’n ezelsoor en penseeltje in de hand is niet zo van toepassing op haar, beaamt ze lachend. Maar een kunstenaar is Maria van atelier Bas-is in elke vezel van haar lijf.

Atelier slash werkplaats van ruimtelijk kunstenaar Maria Koijck.

Ze moet gewoon wel, „als ik een sporter was geweest, had ik marathons gelopen.” Nu gebruikt ze haar werk als haar uitlaatklep, en dat is nodig ook, want toen ze tien jaar geleden oog in oog kwam met de plastic soep in Sierra Leone, kon ze wel janken. Deed ze dan ook. „Het was de hel op aarde, je weet niet wat je daar ziet.”

1500 flesjes

Haar plan toen ze thuiskwam: de Venus van Willendorf, „je weet wel, dat beeld van klei met alles heel dik en vruchtbaar”, drie meter hoog maken en vullen met plastic. Als een soort voorproefje. Ergo: als we zo doorgaan, is er geen vruchtbare klei meer, maar alleen maar plastic. Elke dag fietste ze van huis naar haar werkplaats en stopte voor elk plastic flesje op de grond. „Na twee maanden had ik er 1500, ik schrok me kapot. Zó veel.”

Voor het maken van het frame, kwam haar loodgietersopleiding van jaren ervoor van pas. Ze ontdekte metaal en het is dat ze al een grote liefde heeft – haar man -, want metaal veroverde haar hart. „Metaal is gewoon zó’n mooi spul!” Na de Venus die vol zat met plastic flesjes, volgden tig kunstwerken waar metaal en plastic afval als rode draad doorheen liepen. Of roze plastic, voor Sushi, de flamingo.

Sushi en Maria

Ze dacht eerst nog dat het lastig zou worden op Bonaire, alleen maar roze plastic. Maar dat was dus niet zo: einde stranddag was er zoveel roze plastic verzameld dat ze niet één, maar wel honderd flamingo’s had kunnen maken. Want het plastic afval kwam ook hier weer met bakken tegelijkertijd aangespoeld, vanuit Nicaragua. „Ik kon wel weer janken…”

En dat deed ze dan ook, om daarna op haar Maria’s kordaat te beginnen met plastic-jutten. Ze herinnert zich nog de vele slippers „en van die Crocs”, waarna je haar gewoon hoort gruwelen aan de andere kant van de lijn. „Sowieso zijn die dingen al een misdaad qua vormgeving en dan zijn ze ook nog van plastic.” Ze maakte Sushi, de grote roze flamingo die bij de cruiseterminal kwam te staan. Ook zij werd een dikke hit. Zelfs zo dik, dat de marktkooplui bij de haven in opstand kwamen, toen ze zou worden weggehaald. En met verve, want Sushi staat er nog steeds. „Als ik me weleens verveel en een rondje Insta doe, en daar weer een jaar rondhang, je kent het wel, zie ik bij #bonaire minstens elke week een keer m’n roze flamingo opdoemen!” Maar nu even niet. „De cruises gaan niet.”

Lieve Petty

Haar plastic dieren hebben allemaal iets aandoenlijks. Iets wat ook de Groningers niet ontging bij zwaan Patty. Het was een beetje zwaan kleef aan bij de kunstenares met haar aanstekelijke bevlogenheid. Met de hele buurt verzamelde ze zo’n 15.000 plastic flessen, waarna Petty werd geboren, onder andere door petflessen. „Het was zo’n succes.”

Petty werd de lieveling van de Hoornse Plas. Rondvaartboten kozen een nieuwe route om maar langs de zwaan te komen, kinderen speelden erop en af en toe had iemand weer een oranje hoedje op Patty gezet. Maar toen haar einde in zicht kwam, dat wil zeggen: toen de vergunning afliep van het kunstproject, vond Maria het mooi geweest. „Kunst moet wel mooi blijven en Petty was een beetje verhabbezakt. Ze werd ook een dagje ouder!”

Haar lach schalt door de telefoon. Dus wat doe je dan? Dan maak je een rouwadvertentie die lokaal wordt opgepikt en toen merkte Maria de impact van haar plastic project. „Heel veel mensen kwamen in bootjes en kano’s en met allemaal zwarte vlaggen om afscheid te nemen van Petty.” Maar Petty leeft voort, blijkt wel na rondje Twitter.

Ongefilterd

De Groningse praat zoals ze werkt. Vanuit haar gevoel en ongefilterd, en zonder een blad voor de mond. Ziet ze iets, dan doet ze iets. Zo maakte ze drie jaar lang de metershoge kerstboom voor de gemeente, gemaakt van racefietsen uit de gracht. Moesten de Groningers best even aan wennen, totdat-ie na drie jaar werd wegbezuinigd. „Nu staat er elk jaar zo’n plastic klote ding en vragen mensen me: waar is jóuw boom?”

Zich goed ergeren, kan Maria ook. Zo vertelt ze over haar project teddybeer Jan: een frame in de vorm van een beer gevuld met plastic flesjes die na de Vier Mijl Marathon in Groningen op straat zwerven. „Van mensen die heel tof en gezond doen met zichzelf en hun gezondheid, maar wel alles op straat flikkeren. Daar erger ik me aan, ja.”

Afval-ambassadeurs

Haar projecten raken mensen op allerlei niveaus. „Je bent aan het bouwen met allemaal ambassadeurs die je helpen met verzamelen.” De „straatschoffies” in Casablanca bijvoorbeeld, die haar van de gemeente moesten helpen bij haar ‘afval-walvis’. „Ik hoorde na afloop dat dit het grootste tuig van de stad was, maar toen ik naar ze keek, zaten ze met z’n allen achter de walvis een eigen zandkasteeltje te maken.” Ze kon wel janken, en ja, dat deed ze dan ook, maar dit waren andere tranen. „Ik was zó aangedaan.”

Ook herinnert ze zich dakloze Michael nog, in de VS, waar ze een ‘recycle-rex’ maakte. Hij viel af en toe op een bankje naast haar in slaap. Toen ze in haar outfit in vol ornaat aan het lassen was, kwam de politie poolshoogte nemen. „Ze vroegen me of ik geen last had van Michael… Ik riep uit dat ik helemáál geen last van hem had!” Ze dropen af, waarna Michael in tranen op haar afkwam. Nog nooit was iemand voor hem opgekomen en hij keek Maria aan, die nog steeds haar lasmasker droeg. „Who are you... vroeg hij toen. Robocop?” Vanaf toen kwam hij elke ochtend met een tasje vol plastic flessen, en bij het afscheid kreeg ze een gedicht, „for Robocop... Prachtig toch?”

‘Rukbedrijven’

Kijkt ze terug op tien jaar geleden en nu, is er zeker veel veranderd. In die begindagen keken mensen haar bijna vies aan als ze bukte om een flesje op te rapen, nu wordt zelfs een wereldwijde Cleanup Day georganiseerd en zit het bij velen van ons wel goed, met die bewustwording. „Nu die grote rukbedrijven nog.”

Beetje doorschieten

Ze is blij dat ze op haar eigen originele manier kan bijdragen aan bewustwording, iets wat ze ook zeker terugziet: dagelijks hangen mensen zakken gevuld met plastic flesjes aan haar deur. „En overal waar ik kom, schieten mensen me even aan en vertellen me hun plastic-verhaal.”

En ja, ze kan er ook zéker weleens in doorschieten, bekent ze, toch ook wel een beetje trots. „Van m’n man en dochter mag ik de hele maand december niet over plastic praten, het moet wel gezellig blijven, zeggen ze dan.” Ze moet er om lachen, ze is soms ook wel ‘héél erg’. „Dan loopt m’n dochter met een nieuw vriendje dat dan net z’n peukje op de grond gooit. ‘Dat is wel chemisch afval’, zeg ik dan en dan zie ik m’n dochter kijken, ‘mááám, hou nou even op…’ Maar dat doe ik natuurlijk niet!”

Lees ook: Lisette verzamelt afval op haar sup en komt altijd heel veel lege wietzakjes tegen

Net zoals De Afvalbutlers in de bosjes, waar ze ook veel billendoekjes treffen (gebruikt door volwassenen)

Ook Kiki struint strand en park af op zoek naar zwerfaval

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.

Groningse Maria maakt aandoenlijke beesten van plastic afval waarvan je gaat houden

In elke vezel

1500 flesjes

Sushi en Maria

Lieve Petty

Ongefilterd

Afval-ambassadeurs

‘Rukbedrijven’

Beetje doorschieten

Ook interessant

Opgebiecht: ‘Ik scheid mijn afval niet, maar dump het stiekem in de buurtcontainer’

In deze voedingsmiddelen zit microplastic – is dat schadelijk?

Onderzoek wijst uit: er zit écht microplastic in ons bloed

Stichting waarschuwt voor drinken uit plastic flessen, maar waarom?

Nederland gaat klimaatdoel waarschijnlijk niet halen: ‘Mogelijk later pijnlijk ingrijpen’

Hoop huiseigenaren negatief over warmtenet: ‘Vrees voor machtspositie warmtebedrijven’

Ruim de helft van de elektriciteit komt uit hernieuwbare bronnen, voor het eerst ooit

Expert legt uit: is de e-bike echt zo duurzaam?

Klimaat weer onderwerp in Vandaag Inside: ‘Heel simpel hè, de dijken wat hoger, metertje erbij’

Waarom zit de dop tegenwoordig vast aan je plastic fles?

Jack van Gelder in De Oranjezomer over Dolf Jansen: ‘Laat hem lekker vliegen, maar…’

Iris woont in een tiny house: ‘Leven in de natuur geeft mij veel voldoening… maar geen feestjes’